Flört eden kişiler hakkında olumsuz bilgi aktarılmalı mı? Hafetz Hayim'in dört prensibi

En ünlü kitabının adı olan "Hafetz Hayim" ("Hayatı Arzulayan") lakabıyla tanınan Ribi Israel Meir Ha-Cohen Kagan (1838-1933), "dilini tutmak"la ilgili Yahudi öğretilerini sistematik bir şekilde bir araya getirip yayınlayan ilk düşünürdü.

Bu konudaki yazılarının büyük çoğunluğu, başkaları hakkında aktarılması yasak olan bilgi ve yorumlarla ilgili ayrıntılı bilgiler içerir. O kadar ki, bu yasakların aşırı derecede kapsamlı olduğunu düşünen bir kişi Hafetz Hayim'e bu kurallar yüzünden konuşmanın neredeyse imkansız hale geldiğini belirtmişti. Ribi şöyle karşılık vermişti: "Tam aksine. Kaşerut kuralları yemek yemeyi nasıl engellemiyor, neleri yiyebileceğiniz hakkında sizi bilgilendiriyorsa, hangi konularda konuşmanın yasak olduğunu bilmeniz, aynı şekilde, günah işlemeden söz söylemenize imkan verecektir."

Kitabının bir bölümünde Hafetz Hayim, başkasıyla romantik bir ilişkiye girmiş olan biri ile ilgili olarak olumsuz bilgi aktarımına hangi durumlarda izin verilebileceğini açıklar. Örnek olarak: Çifti oluşturan kişilerden birinin ciddi bir hastalığı olduğunu ve bunu diğer kişiden gizlediğini biliyorsunuz. Konuşmalı mısınız?

Hafetz Hayim, şu dört şart yerine getirilmişse bilginin açıklanması gerektiğini düşünmektedir:

1. Tehlike ciddi ve güncel olmalıdır. (Eğer kişi daha birçok sene kendini göstermeyecek bir hastalığın belirtilerini taşıyorsa Hafetz Hayim susmamızı öğütlemektedir.)
2. Aktardığınız bilgi çok kesin olmalı, konuyu kesinlikle abartmamalısınız. Sadece bildiğinizi söylemeniz yeterlidir. Daha fazlasına gerek yoktur.
3. Bilgiyi paylaşmadaki niyetiniz, hakkında konuştuğunuz kişiden öc almayı değil, bilgilendirdiğiniz kişiye yardımcı olmayı hedeflemelidir.
4. Aktardığınız bilginin ilişkiyi etkileyeceğine inanmalısınız. Eğer kişilerin birbirlerine çok bağlı olduklarına, söyleyeceklerinizin bu ilişkiyi değiştirmeyeceğine inanıyorsanız, hiçbir şey söylememek daha uygundur.

Örnek olarak bu tür bir bilgiyi kendine saklayan bir adamın durumunu göz önüne alalım: Yapılması gereken, adamı uyararak çıktığı kadına konuyu kendi isteğiyle aktarmasını önermektir. Ancak bunu yapmayı reddediyorsa konuşma hakkınız doğacaktır. Asıl sorun (ve Yahudi kaynaklarında çözüme ulaştırılmamış olan konu) bilginin, ilşkinin hangi safhasında aktarılması gerektiği kararıdır. Örnek: Ciddi bir hastalığı olan bir arkadaşınız var ve siz çıktığı her kadına bunu aktarmayı görev haline getirmiş durumdasınız. Arkadaşınızın sosyal hayatı ve dostluğunuz harap olacaktır. Diğer taraftan eğer bir kadın çıktığı kişinin olumlu yönlerini iyice tanıdıktan sonra bu bilgiye vakıf olursa, bu hastalığın kendisi için ne anlama geldiğini çok daha iyi kavrama ve bu konuda daha sağlıklı karar verme durumunda olacaktır.

Hafetz Hayim'in bu kuralı hastalık dışındaki durumlar için de geçerlidir. Biriyle romantik bir ilişkiye girmiş olan bir kişinin, öbür kişi hakkında, ilişkiye devam edip etmeme arzusunu etkileyebilecek bilgiye sahip olmaya hakkı vardır. Öfkeli bir mizaca sahip olan veya daha önceki bir evlilikte sadık olmayan bir kişi bahis konusu olduğunda, evlenmeye karar vermeden önce diğer kişinin bunu bilmeye hakkı vardır.

Eğer bu bilgiyi aktarma bahtsızlığı size düşmüşse Hafetz Hayim'in kurallarını hatırlayın: Aktarmayı düşündüğünüz bilgi önemli ve yeteri kadar güncel olmalıdır. Abartıdan kaçınmalısınız. Niyetiniz sadece kişiye yardım etmek olmalıdır. Verdiğiniz bilginin ilşkiyi etkileyeceğinden emin olmalısınız. ***