Peraşa Özeti (Devarim 11:26-16:17)

[www.chabad.org]

"Görün!" der Moşe, Bene-Yisrael'e, "bugün önünüze beraha ve lanet [seçeneklerini] sunuyorum" - söz konusu berahaya, Tanrı'nın emirlerine uydukları takdirde kavuşacaklar, aksi takdirde başlarına lanet gelecektir. Bunlar, halk Erets-Yisrael'e girdikten sonra, Gerizim ve Eval dağlarının arasında açıklanacaktır. "Tanrı'nın, İsmi'ni barındırmak üzere seçeceği yerde", halkın Tanrı'ya korbanlarını getireceği bir Bet-Amikdaş inşa edilecektir. Tanrı'ya başka bir yerde korban sunmak yasak olacaktır. Hayvanlar, korban değil de etinin yenmesi amacıyla, başka bir yerde kesilebilir; ancak kan hiçbir şekilde yenemez.

Sahte bir peygamber ya da insanları putlara tapmaları için ikna eden birinin cezası idamdır; putperest bir şehir yok edilmelidir. Peraşada, Kaşer hayvanlar için belirleyici işaretler ve kaşer olmayan kuşların listesi tekrarlanır.

Bütün ürünlerin onda biri Yeruşalayim'e getirilip orada yenmelidir. Eğer yol uzaksa, bu ürünler satılıp, parasıyla Yeruşalayim'de yiyecek satın alınır ve bunlar orada yenir. Belirli bazı yıllarda, bu onda birlik kısım fakirlere dağıtılır. İlk doğan (behor) sığır ya da davar Bet-Amikdaş'a korban olarak getirilir ve etini Koenler yer.

Yardımseverlik/Tsedaka mitsvası, bir Yahudi'ye, ihtiyaçlı olan kişiye armağan ya da borç verme yükümlülüğü verir. Şabat yılında (yedi yılda bir toprağın dinlendirildiği yıl - Şemita), bütün borçlar bağışlanır ve tüm köleler serbest kalır.

Peraşamız, herkesin Bet-Amikdaş'ta Tanrı'nın Huzuruna "görmeye ve görülmeye" gittiği, üç bayram - Pesah, Şavuot ve Sukot - kanunlarıyla son bulur.

DEVAR TORA

[Rabi Şelomo Sobol  - www.torahmitzion.org]

Tanrı'nın Seçtiği Yer

Devarim kitabındaki diğer peraşalar gibi, bu peraşa da "Tanrı'nın seçeceği yer" ifadesini birçok kez kullanmaktadır. Bilindiği üzere bu ifade, Tanrı'nın Bet-Amikdaş'ın kurulması için seçeceği Yeruşalayim'i ima eder.

Ortaya çıkan soru şudur: Acaba Tora neden "Yeruşalayim" adını açıkça belirtmemektedir? Her ne kadar bu soru peraşamızda diğer yerlere göre daha çarpıcı bir şekilde ortaya çıkıyorsa da, esasında bu soru daha genel niteliklidir. Kutsal şehir Yeruşalayim'in ismi Tora'nın hiçbir yerinde belirtilmemiştir. Bu neden böyledir? Bunun ötesinde Tora'nın kelimeleri tutumlu bir şekilde kullandığını biliriz. O halde, neden sadece "Yeruşalayim" demek varken, "Tanrı'nın seçeceği yer" şeklindeki nispeten uzun ifade kullanılmıştır?

İlk dönem otoritelerinden bazıları bu soruyu sorarlar ve çeşitli cevaplar sunarlar. Burada konuyu farklı bir bakış açısından aydınlatmaya çalışacağız.

Görünen odur ki, "Yeruşalayim" isminin Tora'da belirsiz olması bir yana, Bene Yisrael "Tanrı'nın seçeceği yerin" neresi olduğunu aslında bilmiyorlardı. Erets-Yisrael'e girdikten ve onu fethettikten sonra bile, hâlâ Tora'nın hangi yeri kastettiğini keşfetmeyi bekliyorlardı. Sadece Tanrı için bir Ev inşa etmeyi var gücüyle arzu eden Kral David zamanında, Tanrı ona seçilmiş bölgenin Yeruşalayim olduğunu açıklayan Natan peygamberi yollamıştır.

Nesiller boyunca süregelen bu gecikmenin nedeni şuydu: Yeruşalayim'i keşfetmeyi hak etmek için, onun arzu edildiğini göstermek gerekiyordu. Tanrı için bir Ev bulana kadar, kendisinin de evinde uyumayacağına dair söz veren Kral David ("Tanrı için bir yer bulana kadar gözlerime uyku girmeyecektir"), işte bu nedenle Tanrı'nın Evi'nin Yeruşalayim olduğunu keşfeden kişi olmuştur. 

Bu önemli bir prensibi öğretir. Bet-Amikdaş'ın inşası, Bene-Yisrael'in onun inşasını gerçekten arzu ettiğini göstermesine bağlıdır. Bet-Amikdaş'ın gerçekte bir eksiklik olduğunu, onun yokluğunun Yahudi ruhunun merkezinden yoksun kalmak anlamına geldiğini bilmek gerekir. Bu açıdan Bet-Amikdaş'la ilgili eğitim, Tora öğreniminin önemli bir öğesidir. Bet-Amikdaş'ın gerçekte ne olduğunu öğrenmeye, onun yokluğunda nelerden mahrum olduğumuzu anlamaya ve tekrar inşa edilmesi adına dua etmek için ilham almaya ihtiyacımız vardır. 2000 yıldır yasını tuttuğumuz Bet-Amikdaş'ın tekrar inşasını görmek bize nasip olsun; Amen.

5 Soru

Cevapları broşürün sonunda bulabilirsiniz.

1. Sahte bir peygamberin işaretleri nelerdir?

2. Taedaka mitsvasında Bene Yisrael'e, kardeşine el açması emredilmiştir. Burada kullanılan "Pato'ah tiftah" ikilemesinden ne öğreniyoruz?

3. Nisan ayı yılın hangi mevsimine düşmelidir? Nisan'ın kışa düşmemesi için Sanedrin bazı zamanlarda ne yapar?

4. Hangi üç bayramda Bene Yisrael'in Bet-Amikdaş'ı ziyaret etmesi emredilmiştir? Yanlarında neler getirmeleri gerekir?

5. Yisrael halkı yasak yiyecekler yememelidir veya bedenine zarar vermemelidir. Bunun nedeni nedir?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

Üçüncü Kitap: ZEMANİM / ZAMANLAR (Devam)

14. Şevitat Yom Tov - Bayramlarda İşten El Çekme

a)      Yom Tov

Tora'ya göre Pesah bayramının ilk ve yedinci günleri, Sukot'un ilk günü ile sekizinci güne rastlayan Şemini Hag Aatseret, Şavuot günü ve yedinci ayın ilk günü (yani Roş Aşana; yılbaşı) birer Yom Tov  günüdür (tam anlamıyla "İyi gün"). [Diaspora'da bu bayramların ertesi günleri de Yom Tov'dur. Roş Aşana Erets-Yisrael için de iki gündür.] Tora bu günlerden "Şabatlar" olarak bahsetmiştir (Vayikra 23:24,39). Dolayısıyla Şabat günü olduğu gibi bu günlerde de bazı işleri yapmak yasaktır. Pasuklarda belirtildiği üzere: "Bayağı melaha yapmayın" (Vayikra. 23:7-8, 21, 25, 35-36; Bamidbar 28:18, 25, 26; 29:1, 12, 35); "Hiçbir melaha yapılmayacaktır. Sadece ve sadece her can için yemeye uygun [yiyeceklerin hazırlanması amaçlı] olanlar - sizin için, yalnızca bu [türdeki bir melaha] yapılabilir" (Şemot 12:16).

Şabat'tan farklı olarak, bayramlarda, yemek hazırlamak için gerekli olan "hayvan kesimi", "hamur yoğurma" ve "fırında pişirme" gibi melahalar yapılabilir. Benzer şekilde herhangi bir amaç için "bir mekândan başka bir mekâna bir şey taşımaya" ve bayram öncesinde yakılmış bir ateşten yararlanılarak başka bir ateş yakmaya izin vardır. Diğer taraftan, "hasat toplamak", "harman dövmek", "harman savurmak", "ayıklamak", "ezmek" (baharat hariç), "elemek", "yazmak", "silmek", "inşa etmek", "yıkmak" gibi diğer melahalar bayramlarda da yasaktır, çünkü bütün bunlar bayramdan önce hiçbir zarara uğramadan yapılabilir. Yine de bazı durumlarda "ayıklama", "ezme", ve "elekten geçirme", hatırlatıcı olarak normalden farklı bir şekilde yapılırsa, mümkün olabilir. "Avlanmak" da yasaktır. Bayramda kesilmiş bir hayvanın derisini yüzmek yasak değildir, ancak deriyi bir bütün olarak saklamak veya muhafaza etmek için hiçbir ek çaba harcanmamalıdır.

Pasuktaki "Sizin için" sözünde belirtildiği üzere, bayramda yapılmasına izin verilen işlerin hedeflediği yiyeceğin, en azından kısmen Yahudiler için yapılmış olması gerekir. Bayram bir Cuma gününe düştüğü zaman, kişi bayram içinde Şabat için yiyecek hazırlayamaz; ancak bayramdan önce bunun hazırlığına başlamanın sembolü olarak kenara biraz pişmiş yemek konduğu takdirde, bayram içinde bu hazırlık devam ettirilebilir. Bu hazırlığa "Eruv Tavşilin - Pişmiş Yiyeceklerin Birleştirilmesi" adı verilir. Normalde Şabat günü yapılmayan yıkanmak ve bedene bir şeyler sürmek gibi işler de yiyecek hazırlama amaçlı melahalarla aynı sınıftadır ve bayramda yapılabilir, çünkü bunlar da tıpkı yiyecek gibi bedensel ihtiyaçlardır. Kişi yüzünü, ellerini ve ayaklarını yıkamak için bayramda su ısıtabilir. Ama bütün bedenini, ancak bayramdan önce ısıtılmış suyla yıkayabilir.

Şabat'ta hahamlar tarafından yasaklanmış olan her şey, yiyecek hazırlamak için gerekli olması dışında, bayramlarda da yasaklanmıştır. Bunun yanı sıra, kişi bayram başlamadan önce tüketilmek üzere özel olarak belirlenmemiş veya bayram başladığında kullanıma uygun olmayan herhangi bir şeyi ele alamaz.

Bayramları Şabat gibi onurlandırmamız ve onları keyifli kılmamız emredilmiştir. Bayramın başında ve sonunda da Kiduş ve Avdala yapılır. Bayramlarda [Pesah ve Sukot'taki Yom Tov olmayan günler, yani Hol Amoed de dâhil olmak üzere] neşeli olmak gerekir. Pasukta belirtildiği üzere "bayramında neşelenmelisin" (Devarim 16:14). Bu günlerde yas veya oruç tutulmaz. Ayrıca bayram neşesinin başka neşeyle karıştırılmaması için düğün gibi, bayramla ilgili olmayan kutlamalar yapılmaz.

BİR KİŞİ / BİR ESER

[www.ou.org]

Rabi Yeuda Leib Ginzberg (1885-1946): Rabi Ginzberg, Tora'nın ahlak ve terbiye kurallarına yoğun ilgisine kaynak olan Slobodka Yeşivası'nda öğrenim görmüştü. 1931'de ABD'ye gelmeden önce Rusya'nın Yaroslav kasabasında haham olarak görev yaptı. Daha sonra Colorado eyaletindeki Denver şehrinde haham oldu ve bilgeliği ile iyi huyları nedeniyle büyük saygı gördü. Her biri Yahudiliğin ahlaki özünü taşıyan dört eser yazdı. Peygamberlerin Ahlaki Kuralları (Musar Aneviim) adlı eserinde peygamberlerin kitaplarını Hahamlarımız'ın bakış açısıyla inceledi. Tanah'ı Yahudi olmayanların da kendi bakış açılarıyla incelediklerine dikkat çekerek, Yahudiler'in bu farklı bakış açılarından etkilenmemeleri ve sağlam gelenek zinciri doğrultusundaki Yahudi bakışından sapmamaları gerektiğini önemle vurguladı.

İnsanların başlıca endişelerinin maddi konularda olduğu savaş sırasında, savaştan sonra köklü bir manevi uyanışın yaşanacağını ve kutsal konularla Yahudi etiği konularının önemli bir ilgi alanı haline geleceğini öngörmüştü.

DÜŞÜNCELER

["Straight Talk" / Rabi Shaul Rosenblatt - www.aish.com]

Vermek

Bu haftaki peraşa, kişinin net gelirinin en az yüzde 10'unu bağış olarak vermesiyle ilgili Yahudi kavramına değinir (Dev. 14:22). Bu konuda en ideal oran %20 iken, %10 da tatmin edici olabilir.

Tora'nın onda bir ayırmayı emrederken "Aser Teaser" şeklinde bir ikileme kullanmasını Hahamlarımız oldukça şaşırtıcı bir şekilde açıklarlar: Bu ikilemeyi "Aser Şetitaşer - Onda Bir Ayır Ki Zenginleşesin" şeklinde açıklarlar Hahamlarımız. Başka bir deyişle, kişi zengin olmak için gelirinin %10'unu vermelidir! Hahamlarımız başka bir deyişle bağışta bulunan kişinin fakir olmasının imkânsız olduğunu söylerler ve eğer buna inanmıyorsanız deneyip görmenizi tavsiye ederler!

Hahamlarımız'ın, Tanrı'nın, söylediklerini yapıp yapmadığını görmek için O'nu sınamaya izin verildiğini söyledikleri tek yer burasıdır. Gelirinizin %10'unu vermeyi deneyin ve paranızın arttığını görün, derler. Görünen o ki, bu kavrama göre, paranızı Tanrı'nın istediği yönde kullanırsanız, o zaman O da size bunu yapmak için daha da fazlasını verecektir.

Bağışın genel ilkesi şöyledir: Paranızla hangisini yapmak daha anlamlıdır - kendinize harcamak mı, yoksa başkalarına yardım etmek üzere harcamak mı? Hangisi size daha yoğun ve daha uzun süren zevki verecektir? Evet, bu konuda şaka yapabilir ve alay edebiliriz, ancak sonuçta herkes bilir ki, bizlerle sonsuza dek yaşayacak olan tek şey inşa ettirdiğimiz kocaman ev veya lüks içinde sürdüğümüz (ya da bizim için başkasının sürmesini sağladığımız) konforlu araba değil, başkalarına yardım etmektir.

Yahudilik kavramında, Tanrı bize parayı O'nun dünyasını daha iyi bir yer yapmak için verir. Bununla birlikte, paranın da tadını çıkarmalıyız, işte bu nedenle kişi servetinin %20'sinden fazlasını vermemelidir. Ancak paranın gerçek keyfi onu başkalarına yardım etmek için kullanmaktır.

Hepimizin günün birinde yapacağı gibi, bu dünyadan ayrıldığınız zaman, bulabileceğiniz en iyi yatırım bile size hiçbir şey ödemeyecektir. Sadece bağış olarak yatırım yaptığınız şey gerçekten de sonsuza dek sürecektir.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Rabi Nisim Behar / "El Gid Para El Pratikante"]

Roş Hodeş Kuralları

1. Roş Hodeş arifesinde Taanit (oruç) yapma adeti vardır. Roş Hodeş arifesi insanın hareketlerini kontrol etmesi ve bütün ay boyunca yaptığı günahlar için af dilemesine ayrılmıştır. Kişi günahlarını affettirmeyi düşünmeden oruç tutmuşsa, hiçbir şey yapmamış sayılır.

2. Roş Hodeş arifesi Taanit yapanlar Roş Hodeş'e oruçlu girmemeye dikkat etmeli ve yemek yemek için acele etmelidirler. Yıldızlar çıktıktan itibaren, Taanit yapmak yasaktır.

3. Roş Hodeş arifesindeki Minha'da Tahanunim yapılmaz. Roş Hodeş arifesi Şabat'a düşerse Minha'da Tsidkadeha söylenmez.

4. Roş Hodeş'te iş yapılabilir. Sadece kadınlar iş yapmazlar, dikiş dikmezler, nakış işlemezler ve çamaşır yıkamazlar.

5. Hol Amoed günlerine nasıl saygı göstermek gerekirse Roş Hodeş'e de aynı şekilde saygı gösterilmelidir.

6. Roş Hodeş'in şerefine kandil veya mum yakmayı adet edinmiş olanlar vardır. Ayrıca bu gün içinde tıraş olmamak da adettir.

7. Roş Hodeş şerefine özel yemekler pişirmek mitsvadır.

8. Roş Hodeş günü Taanit veya bir ölüye Esped yapmak (ağıt yakmak) yasaktır.

5 CEVAP

1. Tanrı tarafından gönderildiğini iddia ederek puta tapmayı telkin eden veya Tora'nın herhangi bir bölümünün artık iptal edilmesi gerektiğini söyleyen kişi, mucizeler yapsa bile sahte peygamberdir.

2. Tsedaka vermek devamlı bir mitsvadır ve kişi bir kez tsedaka verdiyse bile, başka vesilelerle de tsedaka vermeye devam etmelidir.

3. Nisan ayı ilkbahara düşmelidir. Bunu sağlamak için, Sanedrin bazı yıllara on üçüncü bir ekler.

4. Pesah, Şavuot ve Sukot'ta Bet-Amikdaş'a gitmeleri emredilmiştir. Geldikleri zaman yanlarında bazı korbanlar getirmeleri gerekir.

5. "Kutsal bir ulus" ya da "Tanrı'nın evlatları" olarak tanımlandıkları için. Dolayısıyla söz konusu yasakları çiğnemek onların ruhlarına zarar verecektir.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

Hiçbir şey için yaşamaktansa bir şey için mücadele vermek çok daha iyidir.

-- George S. Patton