Peraşa Özeti (Devarim 1:1-3:22)

[www.chabad.org]

1 Şevat 2488 tarihinde, ölümünden 37 gün önce, Moşe Bene-Yisrael'i toplar ve Tora'nın tekrarına başlar. Mısır'dan Sinay'a ve Erets-Yisrael'e doğru yaptıkları 40 yıllık yolculuk boyunca meydana gelen olayları ve bu süre içinde verilen kanunları tekrar gözden geçirir. Halkı, başarısızlıkları ve günahları nedeniyle azarlar ve ölümünden sonra, Tanrı'nın onlara ebedi miras olarak verdiği topraklarda Tora'ya bağlı kalmalarını ve Tora'nın buyruklarına uymalarını ister.

Moşe, halka adalet sağlamak ve Tanrı'nın sözlerini öğretmekteki yükünü azaltmaları için atadığı hâkimleri ve yargıçları, Sinay'dan büyük ve korkunç çöl boyunca uzanan yolculuklarını, Erets-Yisrael'e casusların yollanışını, halkın durmaksızın Erets-Yisrael'e burun kıvırmalarını ve bu yüzden Tanrı'nın bütün Çıkış neslini çölde ölüme mahkûm edişini hatırlatır. Onlara "Ve Tanrı, sizin adınıza bana karşı da öfkelenmiş ve ‘Sen de oraya girmeyeceksin' demişti" der.

Moşe yakın geçmişte olmuş bazı olayları da anımsar:  Moav ve Amon uluslarının, ülkelerini Beney-Yisrael'in geçişine kapatmaları, Emori kralları Sihon ve Og'a karşı yapılan savaşlar, Reuven ve Gad kabileleri ile Menaşe kabilesinin yarısının onların topraklarına yerleşmesi. Moşe Halkı, Ülke'ye götürecek ve bu amaç için yapılacak savaşları yönetecek olan halefi Yeoşua'ya şu mesajı verir: "[Yerel halktan] korkma, çünkü senin Tanrın senin için onlarla savaşacaktır".

DEVAR TORA

[Rabi Efrayim Beck - www.torahmitzion.org]

Ağlayış ve Umutlu Bir Anma

Her yıl ulusal hafızamız sene ilerledikçe güçlenir. Süreç ikaz işaretleri gibi bütün seneye yayılmış olan küçük çaplı oruçlarla başlar; sonra Tamuz ayının 17'sinde başlayıp Roş Hodeş Av'dan Tişa Beav'a kadar olan "dokuz gün" ile sonuçlanan "üç hafta" ile güç kazanır. Tişa Beav günü Bet-Amikdaş'ın Yıkılışı'nı anmamızın doruk noktasını simgeler. Bizler yıkılışı anmaya odaklanırız; neler cereyan ettiğini unutamayız ve bizim kaybetme duygumuz yas tutmamıza ve ağlamamıza neden olur. Ancak bizler şahsen aşina olduğumuz bir şey için ağlamayız; hayatımızda hiçbir zaman Bet-Amikdaş gerçeğini yaşamış değiliz; bugün kaybın ve hayatımızdaki eksikliğin anlamını tam olarak algılayamamaktayız.

"Ruhum onları anımsıyor ve içimde eğiliyor. Bunu kendime hatırlatıyorum - bu nedenle ümitliyim" (Eha 3:20-21). Eha kitabındaki bu pasuklarla ilgili olarak Meşeh Hohma, Bet-Amikdaş'ı tanımamamıza ve aşina olmamamıza rağmen, onun için ağlamamızın önemini açıklar. Yukarıdaki sözler üç aşamayı açıklamaktadır: anmak, hüzün ve umut. Yok olmuş veya kırılmış ve hiçbir zaman düzeltilmeyecek bir şey için sürekli ağlamak ve üzüntü duymak çılgınlıktır; zira bunun bir amacı yoktur. Böylece elbette üzülüp ağlamak normal olmasına rağmen, bunun uzun zaman sürmesinde bir mantık yoktur. Ancak bizim Bet-Amikdaş'ın yıkılışı için matem tutmamız bir kayıp değil, aksine düzeltilecek, tamir edilecek ve tekrar inşa edileceğine inandığımız bir şey içindir. Hahamlarımız, öğretilerinde ağlamayı ve hüznü, onarım ile bağdaştırırlar: "Yeruşalayim için kim yas tutarsa, onun mutluluğunu görmeyi hak edecektir." Diğer bir deyişle, Yeruşalayim'in tekrar inşa edilmesini ve kurulmasını sağlayacak olan, yas tutma ve hüzündür.

Bu geleneksel mantığa aykırıdır. Ne de olsa, genellikle, ağlamanın nedeni kayıptır, ama ağlamanın kendisi sizi hiçbir yere götürmez. Burada Meşeh Hohma, ağlamanın Bet-Amikdaş'ın inşası için bir neden olmaya devam ettiğini anlatır, çünkü bu ağlayış, umudu koruyan türde bir ağlayıştır. Devam eden ve durmayan ağlama, ağlanacak ve üzülecek bir şeyin olduğu fikri ile beslenir. Bet-Amikdaş'ın tamamen yok olduğunu ve artık geri dönmeyeceğini hissetseydik, senelerce devam ede gelen bir matem ve ağlama için hiçbir neden olmayacağını düşünürdük. Bize bugüne kadar eşlik eden ve bizi üzen kayıp duygusu - bir Bet-Amikdaş'a aşina olmadığımız gerçeğine rağmen - bizi Bet-Amikdaş'la ilgili yeni bir gerçeğe götürecektir.

Bütün bunlar, Meşeh Hohma'nın yukarıdaki pasuğa yaptığı açıklamalardan türemiştir: "Ruhum onları anımsıyor" - bu, kaybın anısıdır ve "içimde eğiliyor" deyimiyle tanımlanan hisse, yani hüzne, acıya ve ağlamaya yol açar. Ancak bu gerçeğin kendisi de bir neden teşkil eder: "Bunu kendime hatırlatıyorum." Eğer ağlama amacına önem verirsem, bu benim "umut etmeme" de neden olacaktır; bu sayede eski durumu yenilemek için ilham alacağım.

Eğer bu sene de Bet-Amikdaş'ın yıkılışı için yas tutmaya ve ağlamaya devam edeceksek, sonsuza dek kaybolmuş bir şey için değil, daha ziyade yenilenmek ve eski haline getirilmek üzere geçici olarak alınmış bir şey için ağladığımızı düşünmeliyiz. Bu yenileme hemen burada, bizim ağlama ve yas tutma gerçeği içinde başlar.

4 Soru

Cevapları broşürün sonunda bulabilirsiniz.

1)      Moşe'nin Devarim peraşasında Bene Yisrael'e söz ettiği üç tarihi olay nelerdir.

2)      Moşe ve Bene Yisrael'in çöldeki yolculukları sırasında öldürdükleri iki devin adı neydi?

3)      Moşe'nin konuşmasının başlangıç tarihi nedir?

4)      Devarim kitabının tümünde anlatılanlar kaç günlük bir süreyi tanımlamaktadır?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

Üçüncü Kitap: ZEMANİM / ZAMANLAR (Devam)

12. Şabat (Devam)

d) Şabat'ı Kutsal Kılmak

"Şabat gününü, onu kutsal ilan etmek üzere hatırla" (Şemot 20:8) pasuğunda belirtildiği gibi, Şabat'ın girişinde ve çıkışında, onun kutsiyetini vurgulamamız emredilmiştir. Hahamlarımız bu kutsamaların şarap eşliğinde yapılmasını emretmişlerdir (Şabat'ın başlarında yapılan Kiduş, eğer Kaşer şarap bulunamıyorsa ekmekle de yapılabilir). Şabat sabahı yenen öğünden önce de şarapla Kiduş yapılır. Şabat'ın bitiminde yapılan Avdala'da şarabın dışında, yaratmış olduğu güzel kokular ve ateş için de Tanrı mübarek kılınır.

Kişi yıkanıp temiz ve özel giysiler giyerek, evini toplayarak, masayı kurarak ve mum yakarak Şabat'a saygı göstermelidir. Lezzetli yemekler hazırlayarak ve biri sabah, biri akşam ve diğeri öğleden sonra olmak üzere üç öğün yiyerek Şabat'ı keyifli kılmalıdır. Her bir öğünde iki bütün ekmek kullanılmalıdır. Şabat gününde, acil durumlar hariç, şahsi istekler için oruç tutmak yasaktır.

BİR KİŞİ / BİR ESER

[www.ou.org]

Rav Moşe Feinstein (1895-1986): Yirminci yüzyılın ikinci yarısında Manhattan'ın aşağı kesimindeki gökdelenlerde yüzlerce, belki de binlerce Yahudi yaşardı. Aralarında minicik fiziği,  ama dev gibi aklıyla kibar ve yaşlı bir beyefendi de vardı. Rabi Moşe Feinstein kendi neslinin önde gelen Alaha otoritesi ve lideri olmuş, vermiş olduğu kanuni kararlar da dünya çapında kabul görmüştür.

Rav Moşe babasının haham olduğu Beyaz Rusya'da Minsk yakınlarında Uzdan'da doğdu. Bekâr bir gençken yine Minsk yakınlarında bulunan Luban'nın hahamı oldu. Daha sonra 1920'de Şima Kustanovich ile evlendi ve dünyevi konulardaki bütün kararları eşine bıraktı. Rusya'dayken üç çocukları oldu.

Rav Moşe 1937'ye kadar Luban'da kaldı. Bu dönemde Rusya'dan çıkış kapıları kapalıydı. Daha önce bazı belgeler elde etmek için senelerce verdiği uğraşlar ve zaten o ülkede olan ailesinin Amerikan siyasi çevrelerine etki etmeyi başarmasının sonrasında belgeler nihayet ona ulaştı ve ailesi ile birlikte ABD'ye göç etti. Dördüncü çocukları burada doğdu.

Burada, onun varlığı ile dünya çapında meşhur olan Mesivta Tiferet Yeruşalayim Yeşivasının Başkanı oldu. Son yüzyıldaki yeniliklere dair Alaha'nın belirlenmesinde önde gelen otoritelerden olan Rav Moşe Feinstein'in Alaha kararları, İgerot Moşe (Moşe'nin Mektupları) adlı bir eserde yayınlanmıştır.

DÜŞÜNCELER

["Torahbytes" / Rabi Shraga Simmons - www.aish.com]

Sağ Ayakla Başlamak

Moşe Devarim peraşasında çölde geçen 40 senenin bir tekrarını özetler.

Moşe, Erets-Yisrael'i keşfe çıkan ve daha sonra Bene-Yisrael'e oraya gitmemesini tavsiye eden talihsiz 12 Casus olayına değinir. Moşe, casus gönderme fikri ilk önerildiğinde insanların bunu karışık bir şekilde, itişme ve kakışma içinde yaptığını vurgular. Olay başından beri yanlış gitmiştir. Bildiğimiz gibi, casuslar olayı bir felaketle sonuçlanmış ve Bene-Yisrael'in Erets-Yisrael'e girişinde ciddi bir gecikmeye neden olmuştur.

Anlatıldığına göre bir keresinde Volojin'li Rabi Hayim, Yahudiler'in yararına olduğunu düşündüğü bir fikri Vilna'lı Gaon'a açar. Rabi Hayim yeni projesini büyük bir coşkuyla açıklar. Ancak Vilna'lı Gaon bunun iyi bir fikir olmadığını ileri sürerek onu geri çevirir.

İlerleyen aylarda Rabi Hayim bu konuyu biraz daha düşündükten sonra, tekrar denemeye karar verir. Bu kez Vilna'lı Gaon tüm yüreğiyle onayını verir. Ve bu değişikliği şöyle açıklar: "Yeni bir projeye başlarken kontrolsüz bir coşkuya kapılmadığından emin olmalısın. Zira bu durum, fikrin aniden, içgüdüsel olarak oraya çıktığını ve henüz yeteri kadar olgunlaşmadığının bir işaretidir."

Bu kavram aynı zamanda ebeveynler için de güzel bir ilkedir. Kızınızın aniden size koşup şunları söylediğini farz edin: "Anne! Anne! Org çalmayı öğrenmek istiyorum! Dışarı çıkalım ve bana bir org satın alalım! Haydi! Şimdi!" Bu ya da benzeri bir olayı daha önce hepimiz bir şekilde yaşamışızdır. İlk coşku kaybolduktan sonra, org da bir dolabın arkasında tozlanmaya başlar. Böyle bir durumda annenin şunu söylemesi daha doğru olacaktır: "Birkaç hafta daha bekleyelim canım. Eğer hala org konusunda tutkulu isen, onu o zaman konuşuruz. Bu arada, belki çalmayı ne kadar sevdiğini anlaman için, bir arkadaşından bir org ödünç almayı dene."

Böyle bir ilke ile yaşamak yerinde olacaktır, çünkü Casuslar'la ilgili olaydan öğrendiğimiz kadarıyla, kişinin baştaki tavrı, sonuç olasılıkları hakkında ipucu verici niteliktedir.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Sefer Yalkut Yosef]

Tişa Beav Kuralları

1.      Mişna, 9 Av (Tişa Beav) tarihinde neden oruç tuttuğumuzu açıklarken, tarihteki şu olayları nakleder: [a] Casusların Erets-Yisrael hakkında olumsuz rapor vermesiyle halkın Tanrı'ya inançsızlık göstermesinin ardından, Tanrı o neslin çölde öleceği,  Erets-Yisrael'e ancak bir sonraki neslin ve ancak 38.5 yıl sonra girebileceği hükmünü verdi (MÖ 1311). Çöldeki kırk yıl boyunca, her yıl Tişa Beav'da 15.000'den fazla kişi ölmüştür. [b] Babil Başkumandanı Nevuzaradan I. Bet-Amikdaş'ı ateşe verdi (MÖ 586). [c] Romalılar II. Bet-Amikdaş'ı yıktılar (MS 68). [d] Bet-Amikdaş ve Yeruşalayim'in büyük bölümü, Roma kolonisi olmak üzere dümdüz edildi. Ayakta kalan az sayıda yapı arasında, Batı Duvarı da vardı. [e] Şimon Bar Koziba'nın (Bar Kohba) komutasında savunulan, son bağımsız Yahudi şehri Betar, Romalılar karşısında düştü (MS 135).

2.      Sadece yemek ve içmenin yasak olduğu diğer oruçlardan farklı olarak, Tişa Beav'da Kipur'daki kurallar yürürlüktedir. Buna göre Tişa Beav'da, [a] yemek-içmek, [b] yıkanmak, [c] vücuda ferahlatıcı şeyler sürmek, [d] deri ayakkabı giymek ve [e] eşler arası yakınlık yasaktır.

3.      Küçükler, yaşlılar, hastalar, doğumdan sonraki ilk otuz gün içinde olan kadınlar, Tişa Beav'da oruç tutmaktan muaftırlar. Ancak yemeklerini herkesin görmeyeceği şekilde yerler. (Oruç tutsalar bile, ağız çalkalamama vb. kurallardan muaftırlar).

4.      Tişa Beav'da ağza su alınmaz, dişler fırçalanmaz. Hasta olmayıp oruç tutan ancak devamlı ilaç alması gereken kişiler, bunu susuz ya da bir yanağı doldurmayacak kadar suyla yaparlar. Bir kişi sağlık durumu nedeniyle oruç tutup tutmayacağı konusunda kendi kararını kendisi vermemelidir. Bunun için bir Haham'a ve Tanrı korkusuna sahip bir doktora başvurmalıdır.

5.      Her ne kadar normal oruç günlerinde sigara içilebilirse de, Tişa Beav'da (ve elbette ateş yakmanın yasak olduğu Kipur'da) bu yasaktır. Ancak çok ihtiyaç duyuluyorsa Tişa Beav öğleden sonra ve kimsenin görmeyeceği bir şekilde içilebilir. Genel olarak sigara içmek Alaha'ya göre kesin yasak değilse de, "Canınızı fazlasıyla koruyacaksınız" (Devarim 4:15) emrine göre hiç yapılmaması daha uygun bir şeydir. Sigara sağlığa zararlıdır...

6.      Yıkanma yasağı, kirin giderilmesi durumunu içermez. Sabah Netilat Yadayim yapıldığı zaman eller sadece parmakların başlangıcından itibaren ıslatılabilir. Yüz yıkanamaz. Gözler parmaklarda kalan nemle silinir. Birhot Aşahar'da (sabah duaları) "Şeasa Li Kol Tsorki" berahası söylenmez.

7.      Deri ve kösele ayakkabılar oruç çıkışına kadar giyilemez [sentetik deri ayakkabılar da giyilmemelidir]. Ancak bez, lastik vb. ayakkabılar giyilebilir. Deri kemerde ya da başka bir deri giyside sorun yoktur.

8.      Tişa Beav'da Tora öğrenmek yasaktır. Zira bu zevk sınıfına girer. Bu yasağa Teilim gibi kitapları okumak da dâhildir. Bir kişi Teilim'i bir hafta ya da bir ay içinde bitireceği şekilde her gün belirli bir kısmı okuyorsa bile, Tişa Beav'da bunu yapamaz. O güne ait parçayı önceden okur ya da ertesi gün tamamlar. Tora öğrenimi sınıfına girebilecek, ama yine de yasak olmayan tek şey Bet-Amikdaş'ın yıkılışına dair bölümlerin, örneğin Eha, Yirmeyau'nun uyarılarını okumaktır. Ayrıca İyov adlı kişinin çektiği dertleri konu eden İyov kitabı da okunabilir.

9.      Günün ciddiyeti sebebiyle selamlaşmak uygun değildir. Zira "Şalom" sözcüğü "Şalem - Bütün" kelimesiyle ilişkilidir; oysa Tişa Beav gibi son derece ağır bir yas gününde Bet-Amikdaş'ın eksikliği için ağıt yakarken bütünlükten bahsetmek yerinde değildir. Ancak verilen selama ağırbaşlılıkla karşılık verilebilir. Günün ciddiyetini bozacak her türlü işten ve davranıştan kaçınılmalıdır. Tişa Beav'da çalışmamak daha uygundur.

10.  Tişa Beav'da yas ifadesi olarak yerde ya da alçak bir taburede oturulmalıdır. Ancak öğleden sonra bu şart değildir.

11.  Sabah Tefila'da Talit giyilmez ve Tefilin takılmaz. Bu, Minha'da yapılır.

12.  Tişa Beav'daki tüm amidalarda "Şomea Tefila" berahası içinde "Anenu" parçası okunur. Tişa Beav Minha amidasında ayrıca "Bone Yeruşalayim" berahası içinde "Nahem" sözcüğüyle başlayan bir parça eklenir. Bunlar unutulursa geri dönülmez, en sonda "Ose Şalom" cümlesinden önce okunur. Orada da okunmamışsa Hazan'ın tekrarı sırasında dikkatle dinlenir.

13.  Bu yıl Tişa Beav, 30 Temmuz Perşembe günüdür. Çarşamba günü öğleden sonra, Minha duası için sinagoga gelinir ve ardından "Seuda Mafseket - Oruç Öncesi Kesme Yemeği" için eve dönülür. Seuda Mafseket'te sadece tek çeşit pişmiş yemek yenir. Yaygın gelenek bu öğünde mercimek yemektir. Daha sonra Arvit duası için tekrar sinagoga gidilir.

14.  Oruç öncesinde kaça kadar yemek yenebileceği ve orucun bitiş saatini öğrenmek için yakınınızdaki bir Haham'a başvurunuz.

15.  Bet-Amikdaş'ın yıkılışı 9 Av tarihinde başlamış olmasına rağmen, binanın çoğunluğu ertesi gün yıkılmıştır. Bu nedenle, Tişa Beav'ın ertesi günü öğleden sonraya kadar, et yenmemeli ve şarap içilmemelidir.

4 CEVAP

1)      Casuslar, Sihon ve Og'un öldürülmesi.

2)      Sihon ve Og.

3)      On birinci ayın ilk günü (1 Şevat)

4)      39 gün.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

Bir hedefiniz yoksa hiçbir yol sizi oraya götüremez.