Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Şemot 35:1-38:20)

Moşe, Yisrael halkını toplar ve Şabat'a uyma emrini onlara tekrarlar. Sonra Tanrı'nın, Mişkan'ın yapılması ile ilgili talimatlarını iletir. 

Halk gerekli malzemeleri bol miktarda bağışlar ve altın, gümüş, bakır, mavi, erguvani ve kırmızıya boyanmış yün, tiftik, bükülmüş keten, hayvan derileri, ağaç, zeytinyağı, baharatlar ve değerli taşlar getirir. Halk o kadar cömertçe bağışta bulunur ki, sonunda Moşe artık getirmeyi bırakmalarını söylemek zorunda kalır.

Bilge kalpli bir zanaatçılar ekibi Mişkan'ı ve mefruşatını yapar. Bunların ayrıntıları, önceki Teruma, Tetsave ve Ki Tisa peraşalarında verilmiştir. Üç kat çatı örtüsü; 48 tane altın kaplama duvar kalası ve 100 tane gümüş temel yuvası; Mişkan'ın iki odasını ayıran Parohet (ayıraç) ve ön cephesindeki Masah (paravan); Aron Aberit ve üzerinde Keruvim figürlerinin bulunduğu kapağı (Kaporet); Masa ve özel ekmekler; yedi kollu Menora ve özel olarak hazırlanmış yağı; Altın Mizbeah ve üzerinde yakılan tütsü; Mesh Yağı; yakılan korbanlar için dışarıdaki bakır Mizbeah ve araçları; avlu için perdeler, direkler ve temel yuvaları; bakır aynalardan yapılmış su kazanı ve kaidesi.

Pekude peraşasında Moşe, halkın Mişkan için bağışladığı altın, gümüş ve bakırın sayımını yapar. Betsalel, Aoliav ve yardımcıları, Moşe'ye Tetsave peraşasında iletilen talimatlara göre, Koen Gadol'a özgü sekiz özel giysi hazırlar: Efod, Hoşen (göğüslük), Meil (üstlük), Tsits (alın plakası), Mitsnefet (sarık), Ketonet (entari), Avnet (kuşak) ve Mihnasayim (don).

Mişkan tamamlanmıştır. Mişkan'ı oluşturan bütün malzemeler Moşe'ye getirilir; Moşe onları kurar, kutsal Mesh Yağı ile mesheder ve Aaron ile dört oğlunu Koenliğe atar. Mişkan'ın üzerinde bir bulut belirir; bu, Tanrı'nın Kutsal Varlığı'nın oraya yerleşmek üzere geldiğini gösterme amacındadır.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf

BÜYÜK DEĞİŞİM

Herkesin bildiği bilgiler: Vayakel peraşasının hemen başında verilen Şabat gününü gözetme emrini düşünürken bilimsel bir nedene dayanmayan ama günümüzün kaçınılmaz kavramlarından biri olduğu kesin olan “hafta” kavramına yakından bakmak ve Şabat ile olan bağlantısını görmek istedik. Rabi Nissim Elnecave ile görüşürken ortaya çıkan kavramları sizlerle paylaşırken aynı zamanda kendisine bir kez daha bu aydınlatıcı bilgiler için şükranlarımı sunma fırsatını buldum.

Yıllık takvim aylar, haftalar ve günlerden oluşur. Yıl, mevsimlerin değişmesiyle tanımlanır, hava durumu kalıpları yaklaşık 365 gün sonra tekrarlandığından, o zaman yılın dönemi gözlemlenebilir. Ayrıca, ay, Güneş'e göre gök küresinde aynı noktaya geri dönmesi yaklaşık 29,5 gün süren Ay'ın dünyanın etrafında dönerken yaptığı dönüşlerden oluşur. Yine de, yedi günlük haftanın kökenlerinin nereden geldiği merak konusu değil mi?

Biraz Mitoloji: Astrolojinin ilk günlerine bakıldığında, teleskopun geliştirilmesinden önce, çıplak gözle görülebilen sadece yedi gezegen cismi olduğu görülecektir. Onlar; Güneş, Ay, Mars, Merkür, Jüpiter, Venüs ve Satürn. İlk Keldanilerin zamanlarından beri birçok kültür ve halk, gökyüzündeki bu cisimlerin tanrı olduğuna ya da çeşitli tanrıları temsil ettiğine inanıyordu. Mitoloji, insan yaşamının yıldızlar tarafından yönetildiği ve bu göksel tanrıların her birinin bir günlüğüne hükümdar olduğu fikrini destekledi. Bu pagan fikirlere dayanarak, her güne bu gezegenlerin her birinin adı verildi ve yedi günlük hafta bu şekilde oluştu.

Başka bir bakış: Tora’ya bakacak olursak, On Emir'de "Tanrı altı günde gökleri ve yeri, denizi ve bunların içindekileri yarattı ve yedinci günde dinlendi" ifadesi yer almaktadır. Bu noktada kişi Tora'nın sözlerine ve Bilgelerimizin ifadelerine yeni bir bakış açısı getirmeye başlayabilir. Tek Tanrı’nın yarattığı kainat, hiçbir şekil ve durumda başka tanrı olmadığını ima eder, astrologların inançlarını geçersiz kılar. Hiçbir gök cismi hayatlarımızı yönetemez ve insan kendi kaderini yaratmakta özgürdür. Dahası, bir günlük dinlenme kavramının gerçekten de bir Yahudi kavramı olduğu ortaya çıkıyor. Şabat, Tora’nın getirdiği bir yeniliktir, gerçekten de Tanrı’nın Yahudi halkına bir armağanıdır.

Büyük değişim: “Şabat'ı gözetmek bizi nasıl farklı kılar” sorusunun yanıtını ararken 1924 – 1998 yılları arasında yaşayan büyük bilge, alaha ve Kabala konusunda uzman olan  Tel Aviv Hahambaşısı Rabi  Hayim David ALevi, Şabat gününün “Bereşit” kavramının gerçekten devrimci olduğunu açıklayarak giriş yapar. Tora ve bilgelerimizin öngördüğü Yahudi dinlenme günü, zamana yeni bir boyut getirir. Bu gün sadece dinlenmekle yükümlü olduğumuz bir gün değildir. Şabat, aynı zamanda günün tadını çıkarmakla yükümlü olduğumuz bir hazinedir. Günü eşsiz kılan bu mekanizma, günlük işlerimizden tamamen kopup, başka türlü elde edilemeyecek bir iç huzuru bulmamızı sağlar.

19. Yüzyılın bilgelerinden Selanik'li Rabi Moshe Shalem bize bu dinlenme ve neşeyi elde etmek için Şabat'tan önce hazırlanmamız gerektiğini hatırlatır. Kişi her zaman iyi yemek, güzel elbiseler ile Şabat'ı dört gözle beklemeli, aile ve arkadaşlarla hoş bir birlikteliğin tadını çıkarmalı ve hatta keyifli bir uykuyu dört gözle beklemelidir.  Şabat'ın tadını çıkarmanın bir emir olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.

Yine de Şabat gününün nasıl neredeyse evrensel hale geldiğini, çoğu takvimde yedinci dinlenme günü kavramının nasıl olduğunu henüz açıklamadık. Tarihçiler, İkinci Bet Amikdaş yıkıldıktan ve Yahudiler sürgüne gittikten sonra, Romalı fatihlerin kısa süre sonra Yahudilerin getirdiği uygulamaların çoğundan etkilendiklerini ve hatta bazı Yahudi uygulamalarını kendi uygulamalarına dahil etmeye karar verdiklerini yazar. Zaman geçtikçe, birçok yabancı,  gerçek olan yedinci günde dinlenme kavramını benimser. Böylece Yahudilere bir hediye olarak başlayan şey, kısa sürede evrensel hale gelir. Böylece Yahudilerin insanlık üzerindeki etkisi pek çok durumda olduğu gibi yeniden ortaya çıkar. Bugün, haftanın günleri, bize tek Tanrı'yı ​​ve O'nun yarattıklarını hatırlatan, Tanrı’nın Yahudilere bir armağanı olan Şabat'ın boyunduruğu altına girmiş görünür. Hatta İbranice’deki gün isimleri sıra sayı sıfatları şeklindedir ve Şabat gününe göre o günün durumunu belirlemektedir.

Şabat’ın güzelliği ve kutsallığı Yahudilere ve insanlığa ebedi mutluluğu ve huzuru getirecek kaynakların en başında gelmektedir.

DİVRE TORA
Rav Yehuda Adoni

Yaakov Avinu’nun Yosef Atsadik’in ve kardeşlerinin ölümü ile başlayan Şemot Kitabı, Mısır esareti, Kızıl denizi geçiş, Toranın verilişi ve mişkanın (Mabed) yapılışı ile nihayet bulur. Şemot Kitabının kapanışını Vayakel – Pekude peraşaları teşkil eder. Vayekel peraşasının ilk paragrafında Moşe Rabenu’nun şu sözlerini okuruz. Altı gün çalışacaksınız, yedinci gün sizin için Kutsal Şabat Tanrı’ya adanmış dinlenme günü olacaktır. Şabat günü konutlarınızda ateş yakmayacaksınız.

Geçmiş peraşalarımızda Betsalel ve Oaliav’ın mişkanı (mabedi) inşa ettiklerini okuduk. Bu inşaat konusunda Moşe Rabenu’nun Şabat konusunu dile getirmesinin nedeni, Mişkan Tanrı’nın emri ile yapılması gereken bir faaliyetti. Buna rağmen Şabat günü çalışmalara ara verilecek ve çalışılmayacaktı. Bene Yisrael’in buradan çıkaracakları ders: Tanrı için yapılacak bir faaliyette Şabat günü çalışmak mübah değilse, şahsi işlerimiz için Şabat günü çalışmamamız çok doğal. Şabat mişnasında Şabat günü yapılmaması gereken 39 faaliyeti dile getirir. Bu 39 faaliyet mişkanın yapılışında yapılan işleri teşkil eder. Yitro peraşasında okuduğumuz on emirde Şabat gününü kutsal sayarak anımsa. Altı gün çalışacak bütün işlerini yapacaksın. O gün senin oğlun, kızın, hayvanların dahil hiçbir iş yapmayacaksınız. Vayakel peraşasında Şabat konusunu işlerken Moşe Rabenu bu sözlerle acaba ne anlatmak istemiştir? Ateş, kavgayı, münakaşayı ifade eder. Yani Şabat günü evlerimizde huzur içinde birbirimize hoşgörü göstererek neşe içinde geçirmemizi tavsiye etmektedir. Şemot kitabının kapanışını teşkil eden Pekude peraşasında mişkanın tamamlandığını okumaktayız. Bu kutsal yapı için halktan bağışlar toplanmıştı bütün bu bağışlardan Moşe Rabenu sorumluydu. Bu nedenle mabette yapılan her teferruatı Moşe Rabenu denetler, inceler ve her şey harfiyen yerine geldiğini görür. Her incelemeden sonra peraşada şu cümleyi okuruz. “Tıpkı Tanrı’nın Moşe Rabenu’ya buyurduğu gibi yaptılar.  Tanrı’nın Bene Yisrael’den bir mabed yapılmasını talep etmesinin amacı neydi? Halkın bir arada her zaman toplu halde olmaları. Korbanların orada yapılması bayramların orada kutlanması. Mabedi önceleri taşınır bir durumda her gittikleri yeri Leviler tarafından taşınırken, vaad edilmiş topraklara geçildiği zaman Şilo denen yerde sabitlendirilmiş. Şelomo Ameleh zamanında Bet Amikdaş inşa edilmişti. Zamanımızda dualarımızı sinagoglarda icra etmekteyiz. Bu nedenle sinagoglarımızı temiz tutmalı, dualarımızı Tanrı’ya odaklanarak (kavana) huşu içinde yapmalıyız. Toplu halde huşu içinde yapılan duaları Tanrı geri çevirmez. Onları kabul eder. Tanrı her zaman dualarımızı kabul etsin.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Tefila sırasında dikkatin dağılması

Tefila sırasında dikkati dağılıp nere olduğu konusunda şüphe duyan kişi emin olarak hatırladığı yere dönmeli ve oradan Tefila’sını devam ettirmelidir. Bu yüzden kişi Tefila’sına konsantre olmalı ve şüphe uyandıracak düşüncelerden arınmalıdır.

AKLIMIZDAN GEÇENLER
Rav İsak Alaluf

Bazı klasik Yahudi kaynaklarının, özellikle Şabat'ta tarih okumanın zaman kaybı olduğunu ve yapılmaması gerektiğini yazdığını duydum. Bu doğru mu?

Rabi David Rosenfeld soruyu şöyle cevaplıyor.

İlginç konuyu gündeme getirdiğiniz için teşekkür ederiz. Haklısınız, laik tarihin incelenmesi, tamamen yasak olmasa da, klasik olarak çok küçümsenir. Tosafot  Şabat'ta savaş hikayeleri okunamayacağını ve hafta boyunca bile okumalarına izin vermek için hiçbir neden olmadığını yazar. Bu görüş, Yahudi hukukuna yani Şulhan Aruh tarafından da kabul görmez.

Ancak RaMBaM Mişne Tora’da doğal dünyanın güzelliğini ve bilgeliğini incelemenin kişiyi Tanrı sevgisine ve korkusuna götürdüğünü yazar. Ona göre bu nedenle kesinlikle bir kişinin yaşam müfredatının bir parçası olmalıdır. Yasanın açıklamasına göre bilim Şabat'ta da incelenebilir.

Daha yakın zamanlarda yazılmış tarih üzerine çalışmaların çoğunun oldukça farklı olduğu ve potansiyel olarak çok daha büyük bir değere sahip olduğu açıktır.  Rabi Avraham Karelitz Emuna uBitahon adlı eserinde, geçmiş olayları anlamanın bilge kişiler için son derece öğretici olduğunu ve bilgeliklerinin temelini oluşturması gerektiğini yazar. "Onlar tarihten ders almayanlar onu tekrar etmeye mahkumdur.” Aynı düşünce çok daha önce Rabi Yaakov Emden tarafından ifade edilmiştir.

Rabi Samson Raphael Hirsch tarihi tarihte Tanrı'nın kontrolcü elinin farkına vararak tarihi öğrenmemiz gerektiğini söyler. Rabi Elchanan Wasserman da benzer şekilde, geçmişi düzgün bir şekilde anlamanın önemi üzerine bir yazı kaleme alır. Burada, dünya olaylarını ve Tanrı'nın insanlıkla ilişkisini doğru bir şekilde anlamanın, Tora’yı görmenin bir biçimi olduğunu yazdığı yazar. Tarihi ve güncel olayları incelemek, ona uygun bir mercekten bakmamız koşuluyla, Tanrı ile ilişkimizi güçlendirebilir. Çünkü tarihte ortaya çıkan Tanrı'nın planını görmek, Tora'yı iş başında görmektir.

Sonuç olarak, bugün tarih araştırmasının, doğru yapıldığında,  değerli bir çaba olduğuna şüphe yoktur. Ancak Şabat'ta özellikle ve özellikle Tora çalışmak gerekir. Bu Şulhan Aruh’ta da belirtilmektedir.

HAFTANIN SÖZÜ

Dünya on sözle yaratılmıştır. (Pirke Avot 5/1)