Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Bereşit 23:1-25:18)

Bene-Yisrael'in ilk annesi Sara, 127 yaşında vefat eder. Avraam, eşini metheden bir konuşma yaptıktan ve kaybının verdiği acıyla ağladıktan sonra, onu Mearat Amahpela'ya (Mahpela Mağarası) gömebilmenin yollarını aramaya başlar. Burası Adam ve Hava'nın da gömülü oldukları yer olduğu için, Avraam, söz konusu yerin sahibi Hiti milletinden Efron'a yüklü miktarda ücret ödemekten çekinmez. Avraam sadık hizmetkarı Eliezer'i, Yitshak'a uygun bir eş bulması için görevlendirir ve kendisine, bu kızı sadece Avraam'ın Aram Naarayim'de yaşayan ailesinden seçeceğine dair yemin ettirir. Eliezer Aram Naarayim'e doğru yola çıkar ve Tanrı'ya, belirli bir işaret vermesi için dua eder. Kuyu başına geldiğinde karşısına Rivka çıkar. Eliezer kendisinden su isteyince Rivka sadece ona su vermekle kalmaz, Eliezer'in on devesinden her biri için de kuyudan su çeker. Bu olağandışı nezaket, Rivka'yı Yitshak için en uygun eş ve dolayısıyla Bene-Yisrael için en uygun "ikinci anne" adayı olarak işaretler. Rivka'nın babası ve daha çok dayısı Lavan ile yapılan görüşmeler sonucunda Rivka Eliezer'le birlikte Kenaan'a doğru yola çıkar. Yitshak Rivka'yı, annesi Sara'nın çadırına getirir, onunla evlenir. Rivka'yı çok sever ve bu, annesini kaybetmesinin ardından kendisine bir teselli olur.

Avraam, Agar'la tekrar evlenir. Bu noktada Agar'ın ismi, davranışlarını düzeltmiş olması sebebiyle Ketura olarak değişmiştir. Avraam bu evlilikten doğan altı çocuğuna hediyeler vererek onları doğuya gönderir. 175 yaşında vefat eden Avraam, oğulları Yitshak ve Yişmael tarafından, Mearat Amahpela'da Sara'nın yanına gömülür.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf

GİMEL HARFİ VE GEMİLUT HASADİM

Haye Sara peraşasının en ilgi çekici bölümlerinden biri Rivka ile Yitshak’ın ilk karşılaşmasıdır. Yitshak’ın öğleden sonra akşam olmadan güneş batmadan önce “lasuah asade – dışarıda sohbet” modunda olduğunu görüyoruz. Yitshak kendisine atfedilen Minha duasının ilk tohumlarını ekmekte “lasuah” yani Tanrı ile konuşmakta düşüncelerini ifade etmektedir. Tora Rivka’nın Yitshak’ı gördüğü anda bindiği deveden düştüğünü öğretir. Raşi Yitshak’ın eşsiz görünümünün Rivka’yı derinden etkilediğini bu yüzden de bindiği deveden düştüğünü izah eder. Farklı açıklayıcılar bu bölüm ile ilgili daha derin ve değişik açıklamaları sunarlar.

Alan ve derin düşünceler: Birkat Avraam adlı kaynak burada yer alan “sade – alan” sözcüğünün aslında Bet Amikdaş’ı tarif ettiğini paylaşır. Yitshak bu noktada sadece Minha duasını ifa etmemektedir. Üçüncü Bet Amikdaş’ın inşa edilişinin düşüncelerine de dalmıştır. Yitshak’ın düşüncesi final kurtuluşun hemen öncesinde Yahudi toplumunun diasporada uzun yıllar geçirmiş olarak hangi durumlarda bulunduklarının karamsar düşünceleridir. Yüzyıllar boyunca diasporada bulunan toplum manevi anlamda çöküşü yaşar durumda olacaktır. “Sade” yani Bet Amikdaş nasıl yeniden inşa edilecek ve toplum nasıl bu inşayı görmeye layık olabilecektir.

Develer ve Gimel Harfi: Yitshak Avinu cevabı develere bakarken görür. İbranice’de deve anlamına gelen “gamal” sözcüğü İbrani alfabesinin üçüncü harfi olan “Gimel” ile aynı harfleri içerir. Gemara Masehet Şabat’ta tüm harflerin şeklinin bir gizemi barındırdığından söz eder. Bu noktada gimel harfinin işaret ettiği “gemilut hasadim” dediğimiz iyi davranışların bütünüdür. Gimel harfi yoksulu, yoksulluğu temsil eden “dalet” harfinden hemen önce gelir. Harfin bir ayağı Dalet harfine doğru uzanır bu da fakire verici olmak anlamını taşır. Yitshak gözlerini kaldırdığında sevgi dolu bir iyilik ve özverili bir şekilde yardım işaretini görmüştür.

Gemilut Hasadim: Rabi Yitshak Meir Alter tarafından kâğıda dökülen Hiduşe Arim adlı kaynağa göre nihai kurtuluş Gemilut Hasadim dediğimiz iyi davranışlar sayesinde erdemlilerin edimleri sayesinde ulaşabilecektir. Pirke Avot dünyanın üzerinde durduğu üç sütunu “Tora – Tora öğrenimi ve okunması”, “Avoda – Tanrı’ya ibadetin gerçekleştirilmesi” ve “Gemilut Hasadim – İyi ve erdemli davranışların uygulanması” olarak verir. Bu üç sütun aynı zamanda üç ata tarafından somutlaştırılmıştır. Avraam Gemilut Hasadim’de temel kabul edilir. Gerçekleştirdiği mitsvalar ile dışa açılmanın üstadı olmuş birçok kişiyi Tanrı yoluna girmeye iyi edimlerle ikna etmiştir. Yitshak Avoda dediğimiz ibadetin temel çizgilerini çizer. İçe açılmanın Tanrı’ya ulaşmanın bir üstadıdır. Yaakov ise Tora öğreniminin bir simgesidir. Zaman içerisinde ibadet ve Tora öğrenimi konusunda Yahudi toplumu geriler. Bu gün birçok yerde birçok bilge ve Tora öğrenmeye hevesli öğrencilerle kutsanmış olsak bile Hafets Hayim, Ben İş Hay, Rabi Hayim Palaçi gibi çınarların yetişebilmesi çok da olanaklı görünmemektedir. Hele hele Tanaim ve Amoraim devrindeki gibi bilgeler bizlere hiç de yakın değildir. Sinay neslinden uzaklaştıkça bilgilerimiz Tora konusunda zayıflamaktadır.

Benzer şekilde ibadet konusunda da standartlardan çok uzaklardayız. Zamanın zorluklarının getirdikleriyle dualarımızı “kavana” dediğimiz konsantrasyonla yapmak konusunda çok yok kat etmemiz gerekiyor. Gemara zamanında Amida duasına hazırlanmak için bir, Amida okumak için iki, normale dönmek için yine bir saat verildiği düşünülürse standartların neresinde olduğumuzu anlamak güç olmaz. İbadetler çoğunlukla yapmak için yerine getirilse de bu gün hala ibadetleri yapabilmenin ve bir şeyler kazanmanın mutluluğunu yaşıyoruz.

Bununla birlikte, üçüncü sütunla ilgili olarak, bizden öncekilerin standartlarına sadece erişmekle kalmayıp aştığımızı da gururla söyleyebiliriz. Teknoloji, bireylerin ve kuruluşların, ihtiyacı olan kişilere geçmiştekinden tamamen farklı bir ölçekte yardım sağlamasına olanak sağlamıştır. Geçmişte insanlar sadece yakın komşularına yardım edebilirken, bugün insanlar cömertçe hayır kurumlarına bağış yapabilmekte ve her gün binlerce insana yardım eden organizasyonlar yürütebilmektedir. Bu nedenle görünen nihai kurtuluşun Gemilut Hasadim yolu ile geleceğidir. Peygamber Yeşayau “tsiyon bemişpat tipade veşavea bitsdaka - tsiyon adalet yoluyla ve ona geri dönenler, tsedaha yoluyla kurtarılacaktır" demekte yolun nereye gittiğini göstermektedir.

Yitshak’ın gelen develerle gördüğü aslında budur. Yitshak Avinu aslında bizim zamanımızı görmüştür. Ruhani anlamda çöküşte olanların kurtuluşa nasıl erişeceklerini merak ederken ve bu konuda karamsar düşüncelere dalmışken gelen develer onda bir ışığın yanmasına sebep olmuştur.

Hesed konusunda bir simge olan Rivka da aslında bunları görür ve hisseder. Günümüzün nesillerinin hesed konusunda ulaşacakları seviye Rivka’yı heyecanlandırmış ve bu heyecan onun bindiği deveden düşmesine neden olmuştur. Rivka belki de hesed dediğimiz karşılıksız iyiliği en iyi anlayabilen ata annelerin başında gelir. Zaten Eliezer’in etkilendiği de onun bu davranışıdır.

Pirke Avot bütün işi bizim bitirebilmemizin mümkün olmadığını ancak bu gerçeğin bile bizi iş yapmaktan alıkoyamayacağını söylemektedir. Evet belki Tora öğreniminde bizden öncekilerin seviyesine gelemeyebiliriz. İbadet konusunda güncel şartların durumunu da göze alırsak o seviyede olmak çok olanaklı olmayabilir. Ancak Tora öğreniminden ve ibadetten vazgeçmek asla söz konusu değildir. Yapabildiğimizin en iyisini yapmak için ilerlemek şarttır.

Ve gemilut hasadim. Elimizdeki fırsatın farkına vararak Bet Amikdaş’ın günlerimizde yeniden yükselmesi için yapmamız gerektiğinin tam zamanı olduğunu unutmayalım.

DİVRE TORA
Rav Selim Eskenazi
KAŞER PARA

Hahamlarımız, Masehet Bava Kama 97b'de Avraam Avinu'nun döneminde, Avraam, Kral olduğundan dolayı, Kral'ın Şerefine üzerinde bir tarafında yaşlı bir bay ve bayan, diğer tarafında ise genç bir bay ve bayan resimleri olan bir para basıldığını öğretirler. 

Yaşlı bay ve bayan, Avraam ve Sara; genç bay ve bayan ise Yitshak ve Rivka'dır. 

Aslında, burada, Avraam Avinu, tüm insanlığa ve özellikle de Yisrael Milleti'ne çok önemli bir ders vermektedir. 

Yemeklerin kaşerutu olduğu gibi, paranın da kaşerutu olması gerekir!

Paranın bir tarafındaki Avraam Avinu resmi, kendi karakter özelliği olan Hesed'i, iyilik yapmayı temsil eder. Fakirlere tsedaka vermek, yardım kuruluşlarına, sinagoglara, Tora merkezlerine bağışta bulunmak, paranın üzerindeki Avraam Avinu'nun resmine karşılık gelmektedir. 

Paranın diğer tarafındaki resim, Yitshak Avinu, kendi karakter özelliği olan Yirat Şamayim'i, Tanrı Korkusunu temsil eder.

Bir takım insanlar, iyiliksever davranışlar konusunda cömert olsalar bile, bunun onlara bazı ayrıcalıklar sağladığını düşünürler. Bazı yaptıkları günahların görmezden gelineceğine zannederler. 

İşte o paranın her türlü üçkâğıtçılıktan, hırsızlıktan, günahtan temiz olması gerektiğini, o paranın kaşer olması gerektiğini bize hatırlatan, Yitshak Avinu'nun paranın üzerindeki resmidir.

aGaon miVilna, Tora öğrenen bir Talmid Haham, eğer evindeki tek bir çivi bile Tora kanununa uygun çakılmadıysa, öğreniminde başarı göremeyecektir demiştir.

Ribi Hayim miVolozhin ile ilgili şu hikaye anlatılır. 

Bir keresinde, yeşivasındaki öğrencilerden biri hastalanmasından ötürü evine dönmek için yola çıkar. Yolda dinlenmek için bir Misafirhaneye girer. Yola devam etmek için misafirhaneden çıkarken, ödeme zamanında farkına varır ki "7 perutot" eksik...Yerin Sahibi der ki "Borcunu başka bir zaman ödersin"...

Genç öğrenci, evine varır varmaz "7 perutot"u hazırlar, onu ziyarete gelen arkadaşlarından birine, borcunu ödemesi için "7 perutot"u verir. 

Arkadaşı borcu ödemeyi unutur... 

Genç öğrenci maalesef, hayata gözlerini yumar...

Reb Hayim MiVolozhin, bir gece yarısı, yeşivanın koridorlarında gezerken,  vefat eden öğrenci ona doğru yaklaşır, öğrencisini gören Reb Hayim ona Şalom der ve sorar:

Yargın nasıl geçti? 

Vefat eden öğrenci, Göklerdeki Bet Din'den günahsız ve temiz çıktığını ve Gan Eden'e girmeye hak kazandığını söyler. Fakat Gan Eden'in kapısından içeri girmesine izin vermezler. Çünkü istemeden bile olsa "7 perutot"luk bir hırsızlık işlediğini söylerler.

Bu sebeple Göklerdeki Bet Din karar çıkartır ve onun yaşayan insan görüntüsünde, bu problemi çözmesi için ravına anlatmasına izin verir. 

Reb Hayim, arkadaşına parayı ödemesini emreder ve bir daha vefat eden öğrenci dünyada gözükmez...

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Kendinde olmayan hasta ziyareti bir mitsva mıdır?

Hasta ziyaretinin mitsva olduğu  Tanrı’nın Avraam’ı Berit Mila’nın üçüncü gününde ziyaret etmesinden öğrenilir. Ziyaretin sebebi  hastanın ihtiyacını karşılayabilmektir. Talmud Nedarim’de  Rabi Akiva ile öğrencisinin yaptıkları hasta ziyaretinden söz edilir. Rabi’ye “beni yaşattın” diyen hasta evin havalandırılması ve temizlenmesiyle kendini daha iyi hissetmiştir.  Hasta ziyaretinde ikinci bir mitsvada sağlığı için dua etmektir. Bu sebeple kendinde olmayan hastayı ziyaret etmek dua etmek açısından önem taşır.  Ayrıca orada bulunarak yapılacak duanın  telefonla yapılacak olandan daha etkileyici, daha kalpten olacağı kesindir.

LEHU NERANENA L’AD…
Rav İsak Alaluf

Maftirim geleneğindeki en önemli söz yazarlarından biri Rabi Avtalyon ben Mordehay olarak bilinir. Kaynaklara göre 1570 yılında İstanbul’da doğar ve Rabi İsrael Najara’nın Yeşiva’sında eğitimini İsrael’de alır. Onun ölümünden sonra da Edirme’ye döner. Birçok şiirin söz yazarı olarak karşımıza çıkar. Maftiri geleneğimizde okunan “E.l şelah et Tişbi” adlı Isfahan makamındaki yürük semainin şiiri birçok Maftirim konulu makalede yer almaktadır. Rabi bu şiirde gelecekteki kurtuluşun müjdecisi olan “Tişbi” yani Eliyau Anavi’ye göndermeler yapar. Onun gelmesiyle kalplerimizin sevineceğini bildirir.

MİTSVALARI TANIYALIM
Rav İsak Alaluf
Vücuda dövme yapma yasağı

Vücut derisi içine iğne gibi sivri bir araçla çizmek ve renk verici maddeleri zerk etmek suretiyle dövme yapmak yasaktır. Gemara Masehet Makot 21/A’da çıkmayan bu işlemin yapılmasının yasak olduğunu bildirir. Bu görüş Şulhan Aruh Yore Dea’da da belirtilir. Tanrı bedenimizdeki Brit Mila dışında kalıcı bir işarete yer vermemizi istemez. Tarihi kaynaklar bu uygulamanın putperest toplumlar tarafından uygulandığını gösterirler. Emrin bitiminde Tanrı’nın “Ani Ad… - Ben Tanrı’yım” şeklindeki ifadesi de emrin ciddiyetini vurgular.

HAFTANIN SÖZÜ

“Şabat günlerimi kutsayın. Ben’im sizin Tanrı’nız olduğunu bilmeniz için birer işaret olsunlar.” (Yehezkel 20/20)