Bu Hafta İçin Saatler			22 ADAR	Gelecek Hafta İçin Saatler
Şabat	Başlangıç	Bitiş	5781	Şabat	Başlangıç	Bitiş
Yeruşalayim	17:04	18:16	-----	Yeruşalayim	17:09	18:21
Tel Aviv	17:20	18:18	6 MART	Tel Aviv	17:26	18:23
İstanbul	18:45	19:27	2021	İstanbul	18:53	19:35
İzmir	18:48	19:39		İzmir	18:55	19:46
Kİ TİSA- כי תשא

Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Şemot 30:11-34:35)

Yisrael halkına, her kişinin yarım gümüş şekel ile Mişkan'a katkıda bulunması söylenir. Mişkan'daki su havuzu, meshetme yağı ve tütsüsü ile ilgili talimatlar verilmiştir. "Bilge yürekli" zanaatçılar Betsalel ve Aoliav, Mişkan'ın inşaatı ile görevlendirilirler ve halka Şabat'a uyması tekrar emredilir. 

Moşe Sinay Dağı'ndan beklenen zamanda dönmeyince, halk altın bir buzağı yapar ve bazıları ona doğrudan tapar. Tanrı, doğru yoldan sapan ulusu yok etmeyi önerir; ancak Moşe, onlar için araya girer. Moşe dağdan inerken, üzerinde On Emir'in hak edilmiş olduğu Tanıklık Levhaları'nı taşımaktadır. Halkı putun etrafında dans ederken görünce, levhaları kırar, Altın Buzağı'yı öğütür ve başlıca suçluları ölümle cezalandırır. Sonra Tanrı'ya doğru döner ve şöyle der: "Eğer günahlarını bağışlarsan [çok iyi]. Yoksa lütfen beni yazmış olduğun Kitabın'dan sil!" (Şemot 32:32).

Tanrı affeder; ama halkın günahlarının birçok nesil süresince hissedileceğini söyler. Tanrı önce onlarla birlikle meleğini göndermeyi önerir; ama Moşe, Tanrı'nın, Erets-Yisrael'e giderken Halkı'na Bizzat eşlik etmesi için ısrar eder.

Moşe iki yeni levha hazırlar ve bir kez daha dağa tırmanır. Tanrı orada anlaşmayı bu İkinci Levhalar'a tekrar yazar. Dağda iken Moşe'ye İlahi Merhametin On Üç Niteliği hakkında bir vizyon da gösterilir. Geri döndüğünde Moşe'nin yüzü öylesine ışıldamaktadır ki, yüzünü bir maskeyle örtmek zorunda kalır. Bu maskeyi sadece Tanrı ile konuşurken ve halkına Tanrı'nın kanunlarını öğretirken çıkaracaktır.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf
Anlamasak ne olur?

Bu hafta Ki Tisa peraşası ile birlikte Şabat Para nedeniyle Hukat peraşasının girişinde yer alan “Kızıl İnek – Para Aduma” peraşasını da okuyoruz. Açıklamalarımızı bu yönde vermeyi amaçladık.

Kızıl inek mitsvası çok büyük bir soru işareti ile peraşayı incelememize neden olur. Özellikle Tora’nın “bu Tora’da bir hoktur” ifadesini kullanması ve sanki Tora’nın bütün mitsvalarını burada ihtiva etmesi gibi anlaşılması durumu daha da güçleştirir. Bilindiği gibi “hok” gurubuna giren mitsvaların herhangi bir mantıklı açıklaması olmayabilir. Ancak diğer tüm mitsvalar gibi uygulanmasının gerekliliği tartışılmazdır.

Raşi bu mitsvanın nedeninin insan anlayışının çok üzerinde olduğunu söyler. Midraş Raba Tora’da yer alan 612 mitsvanın tamamının neden ve niçinini anlayabilen Kral Şlomo’nun dahi bu mitsvayı anlamak konusunda felce uğradığını bizlere öğretir. Raşi aynı zamanda bu mitsvanın Altın Buzağı günahının kaparası için bir korban niteliğinde olduğunu savunsa da bazı bilginler bu görüşe daha temkinli yaklaşırlar. Birçok Rabi’nin görüşü bu mitsvanın “saflık” ve “saf olmak” ile ilgili olduğu Nisan yani Geula ayı yaklaşırken saflaşmanın önemine dikkat çekildiği yönündedir.

Sıklıkla dile getirdiğimiz gibi mitsvaları uygulamak konusundaki çarpıklığın ana nedeni her mitsva için insanoğlunun mantıklı bir neden arayışında bulunur. Bu olay beraberinde ciddi bir riski de getirir. Bazıları Tora’nın mitsvalarını anlamaya çalışırken akla yakın varsayımlarla hareket etmek ister. Örneğin domuz yeme yasağı genellikle trichinosis hastalığını meydana getiren trichin adlı parazitin varlığı ile ilişkilendirilir. O halde bu parazit elimine edildiği anda domuz yenebilir bir hayvan durumuna mı gelecektir? Elbette ki hayır. Domuz yemenin yasak olması sağlık nedenlerinden bağımsız olarak yasaklanmıştır.

Tora’nın mitsvaları Tanrı emri olduğu için uygulanır ve uygulanmalıdır. Her ne kadar sosyal kurallar ve yasaklar tarafımızdan anlaşılabiliyorsa da bunları yerine getirme nedeni sosyal ve mantıklı olmasından ziyade Tanrı’nın emri olmasıdır.

Günümüzde sosyal yasalar ve kurallar farklı yönlere doğru kaymaktadır. Ötenazi savunucusu doktorlar, genellikle bir suikast veya patlama sırasında yaralanan veya ciddi bir rahatsızlığı olan ve seksen yaşın üzerindeki hastalarında tedavi yapmamak için yasal dayanak aramaktadırlar. Yaşadığımız pandemi sürecinde hastanelerin doluluk oranının sınırlara dayanmasından sonra iyileşme şansı bulunmayan hastaların taşınmaması yönünde ambulansların takındığı tutumun izahı nasıl yapılabilir? Halbuki insan hayatının kutsallığına inanan Tora insan hayatının bu şekilde sona erdirilmesinin mümkün olamayacağı konusunda son derece kesin ve keskindir.

Altın buzağı günahı insan yanlış anlayışının bir sonucudur. Moşe kırk gün içinde döneceğini söylemiş, kırk gün geçince halk Moşe’nin kırk gün boyunca böyle bir ortamda canlı kalamayacağına hükmetmiş ve bazı provokatirlerin de desteği ile bu büyük yanlışı yapmıştır. İnsanın konuları bazen yanlış anlayabilme özelliği bu bozgunun temel nedeni olmuştur.

Çok yakın zamanda yine Covid 19 virusu nedeniyle yitirdiğimiz Rabi Dr. Abraham J. Twerski bu durumda bir tespit yapar. İnsan anlayışının üzerinde olan Kızıl inek mitsvası bu yönden bakıldığında altın buzağı günahı için bir kapara durumunda olabilir ve Raşi’nin görüşü bu noktada ağırlık kazanabilir. Çünkü kızıl inek mitsvası insan anlayışının üzerindedir ve altın buzağı insanın yanlış algılamasının bir sonucudur; bundan dolayı insan mitsvaları yerine getirir veya öğrenirken her şeyden önce onları Tanrı emri olduğu için uygulaması gerektiğini aklından çıkarmamalıdır.

DİVRE TORA
Rav Yehuda Adoni

Peraşamızın ilk paragrafı, Tanrı’nın Moşe Rabenu’ya bir önerisi ile başlar. Bene İsrael’in nüfus sayısını bilmek için, saydığında, herkes canının kefareti için bir bağışta bulunacak. Böylece tüm sayılanların ömrü uzayacak. “Onları, Ben kemgözden koruyacağım” der Tanrı. Bu cümleyi Raşi bizlere şöyle açıklar. Sayılan her şeye nazar değer. Öyle ise sistem nasıl yürüyecekti? Şekalim sistemi, herkes kendine düşen sayım bedeli olarak yarım gümüş şekel verecek. Şekellerin sayısı insan sayısını belirleyecek. Gerçekten Moşe Rabenu şekel konusunda zorlandı. Tanrı şekeli bir ateş şekel alarak Moşe Rabenu’ya gösterdi. Peraşada okuduğumuz “Ze Yitenu” bunu verecekler ibaresi yani Ze kelimesi Tanrı’nıın şekel, Moşe Rabenu’ya gösterdiğini vurgular.

Yarım şekelin özellikleri neydi? Eaşir lo yarbe, zengin kişi istese de fazla veremezdi. Yoksul kişide daha az veremezdi. Bu da insanların Tanrı huzurunda eşit olduklarını bizlere güzelce anlatır. Bu yarım şekeller Mişkan’ın yapımında kullanılacaktı. Aynı zamanda Bene İsrael’in Tanrı huzurunda bağışlanmasına vesile olacaktı. Bu mitsva mabedin yapımında Moşe Rabenu’ya verilmesine rağmen nesiller boyu hatırlanacak bir mitsva olarak devam edecektir. Nitekim Bet Amakidaş zamanında toplum korbanları, Bet Amiktaş onarımı, Bet Amikdaşa giden yol onarımları için kullanılmıştır. Zamanımızda ise bir tür tsedaka yapma anlamında da uygulanmaktadır. Peraşamızda Mişkan’ın yani çölde yapılan Mabed’in yapılışı hakkında bilgiler okumakta ve içinden de dersler çıkarmaktayız. Yine Tanrı Moşe Rabenu’ya seslenir ve konuşur.

“Bak Moşe! Mişkan’ın yapımı için Yeuda Kabilesinden Hur oğlu- Uri oğlu Besalel’i uygun görüyorum. Onu bu işi yapabilmesi için ilahi bir bilgi ile donattım. O’nun yanında da yardımcı kişilere gereken bilgileri verdim. Bu konuda Berahot Gemarasın’da diyalog şeklinde bir tefsir okuruz. Tefsir şöyle: Tanrı Moşe Rabenu’ya sorar.

Moşe! Mişkanı yapmak için Besalel hakkında ne düşünürsün acaba, sence uygun mu?
Moşe Rabenu Tanrı’ya, Tanrım sen O’nu uygun gördükten sonra bana söz mü düşer?
Tanrı, Moşe Rabenu’ya git bir de halkın fikrini al, der. Halk, Tanrı’nın ve senin her dediğini kabul ederiz, der. Yani mabed- Mişkan bizlere tevazu, sevgi birliği ve de Tanrı’nın büyüklüğünü göstermiştir.

Peraşamızda aynı zamanda Şabat’ın kutsallığından söz etmektedir. Mişkanla Şabat bize neler öğretmektedir? Mişkan Tanrı’nın bir emri, buna rağmen Mişkanda yapılan yapı işleri ki bunlar 39 iştir şabat günü yapılmaması gereken işlerdir. Tabii ki şahsımız içinde yasaklanmıştır bu konuda şabatın ne kadar büyük ve kutsal bir iş olduğunu anlamaktayız. Peraşamızda Bene İsrael’in altın buzağıyı yapmalarını görüyoruz. Moşe Rabenu on emir levhaları ile Tanrı huzurundan inişinde Tanrı Moşe Rabenu’ya; bak halkın ne yaptı, der. Ne kadar büyük bir günah işlediler. Moşe Rabenu’nun geciktiğini zannederek Aaron’dan bir lider isterler. Aaron onları oyalamak için altın ve gümüşlerini getirmelerini söyler. Onları ateşe atar ve bir buzağı olur.

Tanrı çok öfkelenmiştir. Bene İsrael’i yok etmek ister Moşe Rabenu’nun yakarışları, yalvarışları ve Tanrı’ya duaları ile Tanrı Moşe Ranebu’ya Bene İsrael’i bağışlamasını söyler.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Erets Yisrael’den  çıkış izni neye bağlıdır?

RaMBaM ilhot melahim 9. Bölüm’e göre, Erets Yisrael’i terk etmek yasaktır. Bu yasağın ihlal edilebildiği üç şart vardır.

1. Tora öğrenmek
2. Evlenmek
3. Ticaret ve alacaklarını tahsil etmek

Bu üçünde de geri dönmek şartı ile Erets Yisrael’den. Gezi için çıkılması durumunda, geziye büyük tsadiklerin kabir ziyaretleri, sinagog görmek eklenerek alaha dediğimiz kurallara uygun hale getirilebilir.

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
Rav İsak Alaluf
גבאי – GABAY

Bu sözcük cemaatlerde maddi işlerle ilgilenenler için kullanılır. Şehrimizde ve birçok yerde Gabay sinagog yöneticileri için de kullanılmaktadır. Hatta Hazan peraşa okurken yanında duran, kişileri çağıran, çağrılan kişileri maddi anlamda yönlendiren kişiler şehrimizde “teva gabayı” olarak adlandırılmaktadır. Kişileri tanıyan doğru yönlendiren bazıları bir Hazan kadar tevaya hakim olan okunan makamların nedenini bile bilen gabaylarımız kısa bir zaman öncesine kadar sinagoglara yön verenler arasındaydı. Günümüzde bu görevi gerçekleştirenlere bu zorlu görevlerinde başarılar temenni ederken aramızdan ayrılan gabaylarımızı da rahmetle anıyoruz.

MİTSVALARI TANIYALIM
Rav İsak Alaluf
Şabat günü işten el çekmek

Mitsvaları anlatırken kaynak olarak kullandığımız Sefer Ahinuh’u Venezzia versiyonunda yetmiş numaralı mitsva Şabat günü işten el çekmek olarak verilmektedir. Şemot kitabında 23/12’de belirtilen işten el çekmek kavramı “melaha” dediğimiz Mişna Şabat yedinci bölümde açıkça listesi verilen iş guruplarından el çekmek anlamına gelmektedir. Günümüzde melaha dediğimiz iş guruplarının yanında Rabilerimiz tarafından “koruma çiti” amacıyla getirilen yasaklara da harfiyen uyulmalıdır.

HAFTANIN SÖZÜ

“Her ne kadar bazı mitsvaların anlamını anlamakta zorlansak da bazılarını hiç anlamasak da Tora bizlerin karakterini olumlu yönde şekillendirmek için verilmiştir.” (Rabi Dr. Abraham J. Twerski זצ''ל – Twerski on Chumash kitabı giriş yazısından)