Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Bereşit 25:19-28:9)

Yitshak, Rivka ile evlenir. Çocuksuz geçen 20 yıldan sonra duaları cevap bulur ve Rivka hamile kalır. "Çocuklar karnında itiştikleri" için zor bir hamilelik geçirir. Tanrı, ona "rahminde iki ulus var" der, "büyük olan, küçüğüne hizmet edecek". İlk önce Esav doğar; arkasından, onun topuğunu tutar halde çıkan Yaakov gelir. Esav büyür ve "usta bir avcı, bir kır adamı" olur; Yaakov ise "çadırlarda oturan basit biridir"; kendisini eğitime adamıştır. Yitshak, Esav'ı, Rivka ise Yaakov'u daha çok sever. Bir gün, avdan yorgun ve aç olarak dönen Esav Behorluk hakkını (ilk doğan erkek çocuk olarak sahip olduğu hakları) Yaakov'a bir tabak kırmızı mercimek yemeği karşılığında satar.

Kenaan toprakları bir kez daha kıtlığa teslim olur. Yitshak Mısır'a gitmeyi düşünür; ancak Tanrı kendisine, korban edilmek üzere bağlandıktan sonra erişmiş olduğu kutsiyet düzeyinin, Kutsal Topraklar'dan dışarı çıkmasına engel olduğunu bildirince vazgeçer ve Gerar'da Pelişti milletiyle yaşamaya başlar. Bir süre sonra Peliştiler, fazlasıyla zengin hale gelmiş olan Yitshak'a karşı kıskançlık beslemeye başlayınca Kral Avimeleh kendisinden Gerar'ı terk etmesini ister.

Esav, iki Hiti kadınla evlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav'ı mübarek kılmak istediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin hazırlanması için avlanmaya gittiği sırada Rivka Yaakov'a Esav'ın kıyafetlerini giydirir, daha kıllı olan ağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları ile örter, benzer bir yemek hazırlar ve Yaakov'u babasına gönderir. Yaakov babasından "göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı" hakkında bir bereket duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğe sahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca ortaya çıktığı zaman, Yitshak'ın ağlayan oğluna verebileceği tek şey, onun kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav'ın üzerindeki üstünlüğünü kaybedecektir.
Yaakov, Esav'ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan'ın ailesinden kendisine bir eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael'in kızı Mahalat.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf
Bereket Ve Şabat

Altı sayısının gizemi:Toledot, Tora’nın altıncı peraşasıdır. Altı oldukça önemli ve bereket içeren bir sayıdır. Mısır’da Yahudilerin çoğaldıklarını gösteren pasuk “uvne Yisrael paru, vayişretsu, vayirbu, vayaatsmu bimod meod” sözleriyle bir batında altı çocuk doğurduklarına delalet etmektedir. Şabat günü birçok toplumda en değerli “aliya” altıncı yani “samuh” olarak bilinir. Samuh çağrılan kişinin bilgili, toplumda sevilen sayılan bir kişi olmasına dikkat edilir. Altıncı Sefira “yesod” olarak bilinir. Bu Sefira bir tsadik olan Yosef tarafından temsil edilir. Sukot bayramının altıncı gecesi gelen Uşpizin Yosef’dir o da bereketi simgeler. Çünkü Yosef “behor” olarak taltif edilmiştir. Bu onun Menaşe ve Efrayim olarak Yaakov’un mirasından iki pay aldıklarını hatırlatır. “Behor” sözcüğü her zaman bereketi simgeler. Yahudi hukuğunda Behor mirastan iki kat pay alandır. “Behor” sözcüğü ile “Berah” aynı kökten gelir. Bu sözcük de kutsama veya bereket denen “beraha” sözcüğünün kökünü oluşturur.

Kutsamalar: “Berah” sözcüğü bereketin ta kendisidir. Kendi kategorilerinde içerdiği her harf çift değere sahiptir. Sözgelimi “kaf” harfinin değeri olan yirmi on sayısının, “reş” harfinin değeri olan iki yüz yüz sayısının ve “bet” sayısının sayısal değeri olan iki de bir sayısının iki katına eşittir. Her biri kendi kategorilerinde özel sayılardır. Bu haftaki peraşanın da diğer peraşalara göre her bölümünde mutlaka bir “beraha” olduğunu görmek mümkündür. Okuduğumuz Peraşa olan Toledot bilgeler arasında hayırlı ve bereketli bir Tora parçası olarak etüd edilir.

Peraşamızda Yitshak’ın Yaakov’a verdiği kutsama “veyiten leha AE.loim mital aşamayim umişmane aarets – Tanrı sana göğün çiyinden yerin yapına kadar versin” şeklinde başlayan son derece bereketi temsil eden bir cümledir. Bu muhteşem berahanın varlığı Yaakov için bir kazanç iken Esav için bir kayıptır. Bu beraha örnek teşkil edecek kadar değerlidir. Rabi Hayim Vital tarafından kaleme alınan “Pri Ets Hayim kitabında Arizal’in Avdala sonrasında bu cümlenin mutlaka söylendiği ve Arizal’in yeni haftaya bereket dolu bu cümle ile başlamak istediği ifade edilir. Birçok cemaat bu cümleyi Şabat sonrasında okumayı da gelenek haline getirmiştir. Bu cümleyi analiz etmek sureti ile neden Arizal’in bu cümleyi okuduğunu biraz daha derin anlamıyla görmeye çalışalım.

Melekler evimizde: Her Şabat akşamı kişi sinagogtan eve gelirken onu iki tane melek takip eder. Hepimizin bildiği gibi Şabat akşamları evimizde okuduğumuz “Ş.alom Alehem şarkısı gelen melekleri karşılar.

Melekler evimizde ne kadar süre ile kalırlar sorusu için farklı cevaplar vardır ancak evimizde bütün Şabat kaldıklarını gösteren kanıtlar da mevcuttur. Örneğin “Mahatsit Aşekel” adlı kaynaktan gelir. Rabiler Ş.alom Alehem ilahisinin sonunda yer alan “betsethem leş.alom – çıkışının barışa olsun” ifadesinin söylenip söylenmemesi konusunda hemfikir değildir. Çünkü meleklerin gidişi istenmemektedir. Çıkacakları zaman gidişlerinin barış için olması temenni edilmektedir. Onlar da zaten Şabat bitimi ile beraber evi terk edeceklerdir.

Doğmadan pazarlık: Yaakov ve Esav annelerinin karnında farklı bir şey için “olam aze” ve olam aba” için de mücadele ederler. Sonunda aralarında bir anlaşma olur. Esav “olam aze” Yaakov ise “olam aba”dan yana hakkını kullanır. Bunun anlamı bu dünya ile ilgili bereketlendirmeler Esav’a gelecek dünya ile ilgili berahalar da Yaakov’a gidecektir.

Revid Azaav adlı kaynak ilginç bir açıklama yapar. Yaakov aldığı hakkı düşününce yanlış yaptığını anlar. Çünkü bu dünyadaki bereketlerin hiç biri ondan yana olmazsa Şabat gününü “oneg Şabat” şeklinde kutsamak çok da mümkün olmayacaktır. Bu yüzden Şabat gününün bereketini Yaakov Esav’dan bir anlamda satın alır. Bunun kanıtını Tora Esav ile Yaakov arasındaki “behorluk hakkı” alışverişinde anlatmaktadır. Cümle “mihra hayom et behorateha li – bu gün bana ilk doğan hakkını sat” şeklinde yazılıdır. Burada “bu gün” anlamında kullanılması gereken sözcük “ayom” iken “hayom” kullanılmıştır. Şabat dualarının Amida kısmında “kulam yisbeu veyitanegu mituvah – hepimiz senin iyiliğinden doyacak ve keyif alacağız” yazılıdır. Revid Azaav bunun da Esav’dan satın alınan Şabat onuruna olan “gaşmiyut – cismanilik” demek olduğunu paylaşır.

Şabat ve bereket:Şabat gününün haftanın diğer günlerinin de bereketi odluğunu biliyoruz. Behor en büyük oğul aslında babasından sonra evin geçimini sağlayan ve liderlik edendir. İşte Şabat da günlerin behoru gibi kendi bereketini bütün haftaya yaymaktadır.

Zohar Akadoş her gün “man” adlı gıdanın geldiğini yazarken neden bereketin simgesi olan Şabat gününde man gıdasının inmediğini sorgular. Man da bir bereket olduğuna göre neden Şabat günü yağmamaktadır? Yukarıda açıkladığımız gibi Şabat gününün bereketi sayesinde diğer günler man yapışı gerçekleşebilmektedir. Zaten Cuma günü yağan iki porsiyon man da Şabat ihtiyacını karşılamaktadır.

Haftanın her günü bir Sefira ile özdeşleşir. Sözgelimi Pazar günü “Hesed” dediğimiz iyilik hakimken Pazartesi günü “Gvura” Sefira olarak aktiftir. Bu yüzden Pazartesi günleri yeni bir eylem veya işe başlamamak iyidir. Şabat günü Pazar gününden hemen önce gelir. Hesed öncesindeki Sefira “Bina” dediğimiz anlayıştır. Göksel krallıkta Bina mutluluk ve parnasanın da anahtarıdır. Bina ile Şabat arasındaki ilişkiyi de Avdala duasında bulmak mümkündür.

Avdala yaparken ilk beraha şaraba söylenen kutsamadır. Hemen arkasından koku berahası olan “besamim” hemen arkasından da “ner” yani mum ile ilgili olan beraha yani “bore meore aeş” gelir. Son beraha kutsal olanı hafta içinden ayıran “amavdil ben kodeş lehol” berahasıdır. Ben İş Hay olarak bilinen Rabi Yosef Hayim MiBagdad Avdala’nın bu şekilde olmasını şöyle açıklar. Önce dudaklar şarap ile bunu hisseder sonra burun kokuyu alır. Göz ateşi görür ve beyin sonunda Şabat’ın bittiğini anlar. Buradaki dört kutsamanın ilk harfleri olan “bet”, “yud”, “nun” ve “he” alındığında ortaya çıkan sözcük “bina”dır. Bu özellik de diğer günlerin mutluluk ve geçim kaynağıdır. Revid Azaav göksel ve dünyevi bereketlerin kaynağının Şabat günü olduğunu yineler. Şabat gününü gözetmek de bizlere bu avantajı sağlar.

Yaakov Esav ile anlaşıp Şabat gününü fiziksel ihtiyaçlar için de kendine aldığında aslında bütün haftanın bereketini de almıştır. Bu yüzden de babasının kutsaması bu dünya için bereket anlamına gelen cümle ile başlamaktadır. Esav bunun farkına vardığında “et behorati lakah veine ata lakah birhati” diyerek hem behorluğunu hem de kutsamasının Yaakov tarafından alındığını söylemiştir. Yaakov’un aldığı “behorluk” aslında haftanın behor günü olan Şabat gününün bereketidir. Bene Yisrael Şabat gününü gözettikleri oranda bu cümle ile başlayan kutsamayı da kazanacaklardır.

DİVRE TORA
Rav Yehuda Adoni

Peraşamız çok anlamlı ve üzerinde hahamlarımız tarafından çok tefsirler yapılmış bir peraşadır. İlk pasuğu şöyle başlar: Avraam’ın oğlu Yitshak’ın tarihçesi; Avraam Yitshak’ın babasıdır. Bilindiği gibi Avraam’ın ilk adı Avram’dı ve Tanrı O’nun adını Avraam olarak değiştirdi. Yitshak’ın doğuşunun, babası Avraam olarak Tanrı tarafından adlandırıldıktan sonra gerçekleştiğini vurgular. Ayrıca Yithsak doğduğu zaman Avraam 100, Sara’da çok yaşlıydı. Halk arasında Yitshak, Avraam ve Sara’nın oğlu olamaz her halde bir çocuk edindiler. Tanrı bir kanıt gösterdi. Aynı zamanda doğum yapmış kadınlara bebeklerini Sara’ya getiriyorlardı ve Sara onları emziriyordu. Bu iddia şu pasuktan kaynaklanır: (Bereşit 21, pasuk 7perşala Vayera) “Enika banim Sara” – “Sara çocukları emzirdi.” Sara’nın bir oğlu vardı. “Çocuklar” çoğul olarak Tora geçmesi bize hahamlarımızın bu iddiasını güçlendirir. Yitshak 40 yaşında Betuel’in kızı Rivka ile evlenir. Uzun yıllar çocukları olmaz. Nihayet Yitshak Tanrı’ya dua eder. Tanrı O’nun duasını kabul eder ve Rivka hamile kalır. Rivka’nın hamilelik dönemi biraz problemli geçer. Tanrı’ya sorar ve Tanrı’da cevaben; iki çocuk taşıyorsun ve iki toplumu teşkil edecekler. Gerçekten Tanrı inancı alan ve Tora okunan terlerden geçtiği zaman içinde bir mücadele putpereslik mekanlarında geçtiği zaman ayrı bir mücadele ile karşılaşıyordu. Nihayet iki bebek dünyaya gelir. Birincisine Esav ikincisine Yaakov adı verilir. Tamamen zıt karakterli iki insan. Esav dağlarda, ormanlarda avcılık yapan bir kişi; Yaakov çadırda oturup ilahi işler yapan dürüst bir insan. Tabii Esav ilk dünyaya geldiğinden büyük evlat “Behor” vasfına haizdi. Günlerden bir gün Esav avdan yorgun argın ve bitkin bir halde gelir. Yaakov mercimek pişirmişti. Esav Yaakov’a çok acıkmış olduğunu, bir tabak yemek vermesini söyler. Yaakov Behorluk vasfını bana vermen şartı ile veririm der. Bu şekilde behorluk Yaakov’a geçer. Yine bir gün Yitshak Esav’ı çağırır. Yitshak yaşlanmıştır. Gözleri görmez hale gelmiştir. Ona avladığı avlardan bir yemek yapıp getirmesini ve O’na dua edeceğini söyler. Anne Rivka yavaş davranıp Yaakov’a Esav’ın elbiselerini giydirip duayı Esav değil Yaakov’un almasını teemin eder. Gerçek ortaya çıkınca Esav “Babamın ölümünden sonra Yaakov’u katledeceğim, behorluğumu ve berahamı benden çaldı.” Rivka olayı bertaraf etmek üzere Yaakov’u ağabeyi Lavan’a yollar ve Yaakov Haran’da 20 yıl kalır.

Bu olaydan çıkardığımız sonuç: Yaakov’un; Avraam, Yitshak ve Yaakov’un zehutları ile yaşadığımız üçüncü ilahi kişi oluşu, bütün olayların Tanrı’nın doğrultusu ve arzusu ile cereyan ettiğine inanmaktır.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Hayvanat bahçesinde fil ve maymun gören beraha söylemeli mi?

Talmud Berahaot 58, fil ve maymun görenin hangi beraha söylemesi gerektiğinden bahseder. Tufan döneminden sonra Tanrı, Babil kulesinin inşasını yapan neslin dillerini değiştirerek onları dağıttı. Ancak insanların bir kısmını fil ve maymuna çevirdi. Bu iki canlının davranışları insana en yakın olanlardır. Bu yüzden bu canlıları gördüğümüz zaman Sefaradlara göre ilk kez gördüğümüzde Aşkenazlara göre 30 günde bir söyleyebiliriz.

Şüphe olduğundan dolayı berahası Baruh Aşem meşane aberiyot olarak söylenir. Sen canlılarını değiştiren mübareksin.  

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
Rav İsak Alaluf

ברכה – BERAHA

Kelime anlamı itibarı ile kutsama anlamına gelen bu sözcük, bereket, kutsama gibi anlamlarda kullanılır. Yahudilikte her şey bir kutsamadır. Sabah kalkılınca eller “netilat yadayim” ile kutsanır. Yediğimiz her şeyin bereketi için her gıda için söylenen bir beraha vardır. Bilgeler günlük yüz beraha söylemenin insanı kötülüklerden koruyacağını öğretir. Günlük ihtiyaçların ardından da vücudumuzun iyi çalışması için beraha vardır. Bayramlarımız mutlaka “şeeheyanu” dediğimiz beraha ile karşılanır. Gelin ve damat evlilik töreninde bereketlendirilir. Hatta olumsuz olaylar için bile kullanılan “baruh dayan aemet” berahası da vardır. Bu da kutsamaya toplumun verdiği önemin bir işaretidir.

MİTSVALARI TANIYALIM
Rav İsak Alaluf

Bu hafta 14 Nisan tarihinde “hamets” olarak adlandırdığımız herşeyi evimizden uzaklaştırma mitsvasını tanıtıyoruz. Şemot kitabı 112/15’e göre “ah bayom arişon taşbitu seor mibatehem” pasuğu gereğince ilk günde hamets uzaklaştırılmalıdır. Sefer Ahinuh’a göre bunun açıklaması Pesah öncesi anlamındadır.

Korban Pesah gibi bu mitsvanın da amacı Mısır’da atalarımıza yapılan mucizeleri anımsamaktır. Bu mitsva hem erkeklerin hem de kadınların sorumluluğundadır. Ne zamana kadar mitsvanın yapılacağı, nasıl yapılması gerektiği, Pesah’ın Pazar gününe denk gelmesi halinde mitsvanın nasıl yerine getirileceği, Gemara Masehet Pesahim birinci ve ikinci bölümlerde açıklanmaktadır.

HAFTANIN SÖZÜ

Tevazu içinde yapılan küçük bir hareket, Tanrı için, gururla yapılan büyük bir hareketten bin kat daha iyidir. (Orhot Tsadikim)