Tanrı, Moşe'ye Menora'daki "daimi kandili" besleyecek saf zeytinyağını Bene-Yisrael'den almasını söyler. Aaron bu aleviher gün, yakacak ve kandil "akşamdan sabaha" yanacaktır.

Tanrı, Moşe'ye Menora'daki "daimi kandili" besleyecek saf zeytinyağını Bene-Yisrael'den almasını söyler. Aaron bu alevi her gün, yakacak ve kandil "akşamdan sabaha" yanacaktır.

Koenler tarafından Mişkan'da hizmet ederken giyilmesi gereken giysiler tarif edilir: Tüm Koenler: 1) Ketonet - ketenden uzun bir entari; 2) Mihnasayim - keten don; 3) Mitsnefet ya da migbaat - keten bir sarık ve 4) Avnet - bele sarılan uzun bir kuşak giyerdi.

"Koen Gadol - Baş Koen" buna ek olarak şunları giyerdi: 5) Efod - mavi, erguvani ve kırmızıya boyanmış yün, keten ve altın ipliklerle dokunmuş, önlüğe benzer bir giysi; 6) Hoşen - üzerinde Yisrael'in on iki kabilesinin isimlerinin yazılı olduğu on iki değerli taş bulunan bir göğüslük; 7) Meil - eteğinde altın çanlar ve dekoratif narlar bulunan mavi yünden bir üstlük; 8) Tsits - alında taşınan ve "Tanrı için Kutsal" yazısını taşıyan altın bir levha.

Tetsave peraşası ayrıca Aaron ile dört oğlu Nadav, Aviu, Elazar ve İtamar'ın, yedi günlük Koenlik'e atanma törenlerini ve tütsünün (Ketoret) yakıldığı Altın Mizbeah'ı yapma konusundaki ayrıntılı talimatları da içerir.

Eğer şarap yoksa Kiduş iki ekmekle şu şekilde yapılmalıdır: Eller “netila” yapılarak yıkanır ve “al netilat yadayim” berahası söylenir. Konuşmadan arkasından “yom aşişi” ile başlanır ve “laasot” sözcüğüne kadar gelinir. Ekmeğin örtüsü açılır ve “amotsi” berahası söylenir. “Mekadeş Aşabat” deninceye kadar Kiduş bitirilir ve ondan sonra kesilen ekmek parçası yenir.
(El Gid – Rav Nisim Behar sf. 122 alaha 18)

“Kavmim bana iki yanlış yaptı. Birincisi Ben’i yani yaşam kaynağını bıraktılar.
Ve onlar boş boş (susuz) kuyular açıp durdular.” (Yirmiyau 2/13)

“Sen İsraeloğullarına kendileri için ezilmiş, saf zeytinyağını aydınlatmak için almalarını emret.”

Bu peraşa normalde Purim bayramı civarında okunur. Ancak bu yıl “Şne Adarim – iki tane Adar ayı” olduğu için peraşamız Purim dönemine denk gelmemektedir. Peraşanın okunduğu bir başka tarih de 7 Adar’dır. Bu tarih Moşe Rabenu’nun doğum ve ölüm yıldönümüdür. Bu peraşa Moşe’nin isminin geçmediği on sekiz peraşadan biri belki de en bilinenidir. Çünkü altın buzağı günahı karşısında yok olma tehlikesi yaşayan Bene Yisrael ancak Moşe’nin “eğer affedersen yoksa beni yazdığın kitaplardan sil” şeklindeki çok güçlü Tefilası ile bundan kurtulmuşlardır. Ancak Tanrı da gerçekten on sekiz peraşada Moşe’nin ismine yer vermez. Bu sayı “yaşam” anlamına gelen “hay” sözcüğü ile aynı sayısal değere sahiptir. Bu hafta da bu peraşanın içinde Moşe’nin isminin geçmemesi tesadüf değildir. Bu yüzden yukarıda kullandığımız cümle klasik başlama formunu terk ederek “sen” şeklinde başlamıştır. 

Talmud Menahot 86/B’de bu cümleyi şöyle açıklar: Tanrı kendiniz için alın derken bu ışık sizin içindir benim buna ihtiyacım yoktur demek istemektedir. Bütün kainatın olduğu gibi ışığın da yegane yaratıcısı olan Tanrı kırk sene boyunca her gece İsraeloğullarının önünde ateşten bir sütun yürütmektedir. Elbette ki Menora’nın ışığına ihtiyacı olmayacaktır. Menora’nın ışığına gereksinim duyan aslında İsraeloğullarıdır. Menora’nın yanması Tanrı’nın bizimle olduğunun bir işaretidir.

Mişle 6/23’de şöyle bir cümle vardır: “Mitsvalar yanan bir çıra Tora ise ışıktır. Eğitici uyarılar yaşam yolunu gösterir.” Nasıl ki Menora Tanrı için ışık yaymıyorsa aynı şekilde mitsvalar da aslında Bene Yisrael’in iyiliği ve daha iyi yaşaması içindir. Midraş Vayikra Raba “mitsvaların Bene Yisrael’e verilmesinin nedeni onları daha da saflaştırmak içindir”  ifadesini kullanarak mitsvaların yaşamımıza nasıl yön verdiğini göstermeye çalışmaktadır.

Devamlı olarak yanan Menora bu konuda bizlere çok önemli bir mesaj verir. Menora devamlı olarak ışık vermektedir. Dolayısı ile mitsvalar da yerine getirildiği zaman devamlı olarak fayda sağlamaya devam eder. Bir kişi bazen yaptığı mitsvaların ona nasıl bir yarar sağladığını anlayamaz. Ancak yaşamın bir parçası olan mitsvalar ancak devamlı uygulandığı zaman uygulayan kişinin yaşamına ışık verir ve yolunu aydınlatır. Onu saflaştırır ve Tanrı’ya daha çok yakınlaştırır.

Bazı mitsvaların uygulanması daha akla yakın gelirken bazı mitsvaları anlamak ise daha zordur. Örneğin son derece zorlu geçen bir haftanın arkasından gelen Şabat günü aile ile birlikte yemek yemek, Şabat gününün güzelliğini yaşamak, Kipur gününde affedilmek, Pesah bayramında özgürlüğe çıkışımızı anmak akla yakın gelen ve genellikle uygulanan mitsvalardır.

Halbuki Şabat günü iş yapma yasağını günümüz koşullarında anlamaya çalışmak anlamak istemeyen bir kişi için son derece zor ve anlamsızdır. Yine uzakta kalmaya niyetli olanlar için Sukot bayramında dört bitkinin sağa sola yukarı aşağı sallanmasının açıklaması çok fazla akla yakın değildir. Şaatnez adını verdiğimiz keten ve yünün aynı iplikte dokunduğu kumaşları giymemek kavramı çok da kolay izah edilmeyebilir. Kaşerut kavramını sadece sağlık meselesi gibi gören birine Kaşerutun aslında ruhun ve bedenin ortak temizliği için gerekli olduğunu ve Tanrı istediği için bunun uygulanmasının gerekli olduğunu anlatmak zor olabilir.

Bazı mitsvaların anlamları Tora’nın derin ve sağlıklı bir şekilde incelenmesi ile bulunabilir. Şulhan Aruh dediğimiz kurallar kitaplarının bütün izahatları ile okunması, çalışılması ve öğrenilmesi kuralları uygulamamıza yardımcı olacaktır. Elimizde sayısız etik ve Hasidut kitapları, öyküleri daha rahat anlamamız için yardımcı niteliktedir. Ancak hok adını verdiğimiz ve yukarıda birazını sıralamaya çalıştığımız mitsvaları anlatmak nasıl mümkün olacaktır?

Aslında bunun cevabı diğerleri kadar kolaydır. İşe yazımızın en başından kullandığımız kavramları sıralayarak başlayabiliriz. Menora Tanrı’nın yapımını emrettiği bir objedir. Burada amaç Bene Yisrael’i maddi ve manevi yönden aydınlatmaktır. Tanrı bütün ışıkların kaynağıdır ve Menora emri bizim iyiliğimiz için verilmiştir. Aynı şekilde izahı olsun veya olmasın mitsvaların tamamı bizim iyiliğimiz ve huzurumuz için verilmiştir. Onlara eleştirel yönden yaklaşarak sözde anlamaya çalışmak ve “bana uymadı” diyerek uzaklaşmak en kolay ama en yanlış yoldur. Onları uygulamak, hayatın bir parçası haline getirmek ve o şekli ile onları anlamaya çalışmak bizleri saflaştıracak, manen yükseltecek ve hayatımıza anlam katacaktır. Unutmayalım “ki ner mitsva ve Tora or – mitsva bir mumdur ve Tora ışık gibidir.”

“Ve sen Bene Yisrael’e emret: Sözleri ile peraşamız başlamaktadır. Tanrı Moşe Rabenu’ya hitaben mişkandaki yedi kollu şamdanın (MENORA) gece gündüz 24 saat durmaksızın ışık saçmasını sağlamak için saf zeytinyağı getirmelerini emretmesini söyler.

Tanrı Moşe Rabenu’ya Mabed’e teberrularda bulunmalarını söylediğinde Moşe Rabenu da bizzat kendisi de teberruda bulunmak arzusunda bulundu. Tanrı MoşeRabenu’ya ben de çok iyi biliyorum ki senin arzun Bene Yisrael’le aynı mitsvada bulunmak istiyorsun, şunu iyi bil ki senin durumun herkesten çok farklı. Senin özelliğin, benim emirlerimi halka bildirmek, emirlerimi uygulama safhasına getirmek. Bunu da gerektiği gibi yerine getiriyorsun. Bilgelerimiz: Bir Mitsvayı bir kişi veya bir topluma yaptıran yapanlardan daha üstündür. Mabedin inşa edilmesine Tanrı’nın halktan teberrular istemesinin bir nedeni de Altın buzağı günahını Tanrı huzurunda bağışlanmasını sağlamaktı. Bu nedenle Tanrı Moşe Rabenu’ya senin bu olayda hiçbir günahın yok, zira o anda sen benim yanımda idin. Fakat Peraşayı dikkatle okuyup üzerinde çalışmalar yaptığımızda Tetsave peraşasında altın buzağı konusuna rastlamamaktayız.

Bilgelerimizin bize öğrettikleri bir kural vardır; EN MUKDAM UMEUHAR BATORA anlamı Toramızda olaylar kronolojik bir sıra takip etmez bazı olaylar sonradan gerçekleşmesine rağmen, Toramıza daha önce yazılmıştır. Tanrı Moşe Rabenu’ya bu şekilde yansıtmıştır.

Peraşamızla ilgili bir soru ile karşılaşıyoruz.

Yedi kollu şamdan da (Menora) yanacak yağın neden özellikle Moşe Rabenu’ya getirilmesi ön görülmüş? “ Aramban” Rabi Moşe Nahmoni bu soruyu şöyle cevaplandırır: Mişkanda devamlı yanacak olan kandillerin yağı çok saf tortusuz iyice süzülmüş olması gerekirdi. Bununda ancak Moşe Rabenu’nun denetiminden geçmesi gerekiyordu. Bu sözler bize hanuka kandillerinin niçin sekiz gece yaktığımızı hatırlatır. Hasmonay ailesi, Bet amikdaşa girdikleri zaman ancak bir gün yanacak temiz yağ bulmuşlardı fakat söz konusu yağın ancak sekiz günde temin edilip, getirebilmesi mümkün olacağından mucizevi bir şekilde bir günlük yoğun sekiz gün yanmasından hanuka bayramını hahamlarımız 8 gün olarak tespit etmişlerdir. Meam Loez kitabında peraşamızla ilgili birçok bilgiler aktarmaktadır. Peraşamız bize sabırlı olmayı, mütevazi alçak gönüllü olmamızı öğretmektedir. Tanrı Moşe Rabenu’ya “VEATA” ve sen demesi ancak sen Bene Yisrael’e emirlerimi aktarabilirsin çünkü sen anlatmasını, çok iyi bilen ve anlattıkların her şeyin ilk uygulayıcısı sensin. Talmudik bir söz vardır: NAE DOREŞ ve NAE MEKAYEM. İnsanda en güzel meziyet. Söylediği ve başkasına önerdiği güzel şeyleri önce kendisinin uygulayabilmesidir. TETSAVE peraşası saf yağ konusu ile söze başlamaktadır. Saf yağ konusunu iyi insana benzetebiliriz zeytinden saf yağı elde etmek için zeytin kaç safhadan geçmektedir insanın da başarıya ulaşabilmesi için ne kadar çalışması ne kadar gayret etmesi o kadar da mütevazi olması gerekir. EHA kitabında şöyle bir söz vardır. Tov lagever ose yisa ol binurav gençlikte uğraşılara göğüs gerebilen başarır.

“(Üstlüğün) Eteklerine, gök mavisi, erguvani ve kırmızı [yünden] narlar yapacaksın. (Bunlar) Çevre boyunca eteklere (dizilecek ve yine) çevre boyunca aralarında altın çıngıraklar olacak.” Şemot 28:33

Meil (Üstlük) Koen Gadol tarafından giyilirdi, ve Meil’in çevresinde etekleri boyunca bir nar şeklinde süs bir çan, bir nar bir çan sırasıyla 72 çan ve 72 tane nar süsü bulunurdu. Bu çanlar çıngırdamasıyla Koen Gadol’un Mişkan’a gelişi ve ayrılışı anlaşılırdı.              

Koen Gadol’un çanlarla Mişkan’a gelişini bildirmesinden, birisinin evine habersizce girmemesi gerektiğini öğreniriz. Buradan diğerlerine karşı duyarlı ve saygılı olmanın önemini görüyoruz.

Mişna Avot 4:3’te şöyle yazar: “Herhangi bir kişiye değersizmiş gibi davranma...” birisi hiç kimseyi ne sözlü olarak ne de başka şekilde aşağılamamalıdır. Gerçekten değersiz olan birisine bile saygı duyulmalıdır, onun sorunlarını anlasan da anlamasan da.

Kişilerarası ilişkilerin anahtarı arkadaşının ayakkabılarını giyip olaylara onun bakış açısından bakmaktır. Mesela, dışarıda hava çok sıcak ancak oda arkadaşın pencerenin önünde durup geceleyin camın kapalı kalması için ısrar ediyor, onun bu endişesinin nedenini anlamaya çalış - nezle olup sabah hasta bir şekilde kalkmak istemiyor. Son teslim tarihine işi yetiştiremeyip müdürün sana bağırdığında, ona karşı gelip onu gücendirmeye çalışmak yerine, onunda çok büyük bir baskı altında olduğunu anla. Onun neden böyle davrandığını böylece anlayacaksın, çünkü sende onun yerinde olup bu kadar baskı altında olsaydın aynı şekilde hareket ederdin!

Başkalarına karşı duyarlı olmak başkalarının hayatlarını büyük anlamda değiştirebilir. “Önemli olmak çok hoş olsa da, hoş olmak daha da önemlidir!”

Eğer yapılan bir “seudat mitsva” ise bu konuda çok dikkatli olmak gerekir. Kaybımız kazancımızı gölgelememelidir. Bu seuda’daki davranışların ölçülü ve dengeli olmasına özen gösterilir. Gereğinden fazla gülmek, alaycı davranışlarda bulunmak seuda’nın karakterine aykırıdır. Tanrı korkusunu her zaman üzerimizde taşımalı ve yemek yediğimiz yer sanki korbanlarla kapara yapılan mizbeah gibi olmalıdır.