Bu Hafta İçin Saatler |
3 KİSLEV |
Gelecek Hafta İçin Saatler |
||||
Şabat |
Başlangıç |
Bitiş |
5777 |
Şabat |
Başlangıç |
Bitiş |
Yeruşalayim |
15:59 |
17:14 |
----- |
Yeruşalayim |
16:00 |
17:15 |
Tel Aviv |
16:15 |
17:15 |
3ARALIK |
Tel Aviv |
16:15 |
17:16 |
İstanbul |
17:21 |
18:02 |
2016 |
İstanbul |
17:21 |
18:01 |
İzmir |
17:30 |
18:20 |
|
İzmir |
17:30 |
18:20 |
TOLEDOT-תולדות |
||||||
|
Peraşa
Özetİ |
Kenaan toprakları bir kez daha kıtlığa teslim olur. Yitshak Mısır'a gitmeyi
düşünür; ancak Tanrı kendisine, korban edilmek üzere bağlandıktan sonra erişmiş
olduğu kutsiyet düzeyinin, Kutsal Topraklar'dan dışarı çıkmasına engel olduğunu
bildirince vazgeçer ve Gerar'da Pelişti milletiyle yaşamaya başlar. Bir süre
sonra Peliştiler, fazlasıyla zengin hale gelmiş olan Yitshak'a karşı kıskançlık
beslemeye başlayınca Kral Avimeleh kendisinden Gerar'ı terk etmesini ister.
Esav, iki Hiti kadınla
evlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav'ı
mübarek kılmak istediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin
hazırlanması için avlanmaya gittiği sırada Rivka Yaakov'a Esav'ın kıyafetlerini giydirir,
daha kıllı olan ağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları
ile örter, benzer bir yemek hazırlar ve Yaakov'u babasına gönderir. Yaakov
babasından "göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı" hakkında bir bereket
duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğe sahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca
ortaya çıktığı zaman, Yitshak'ın ağlayan oğluna verebileceği tek şey, onun
kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı
zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav'ın üzerindeki üstünlüğünü
kaybedecektir.
Yaakov, Esav'ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan'ın ailesinden kendisine bir
eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael'in kızı
Mahalat.
Mİ-DRAŞ YİTSHAK |
Çocuk sahibi olmayan bir kişiyi Gemara “ölü” olarak nitelendirmektedir. Defaatle söylediğimiz gibi bazen öğrenciler çocukların yerini almakta ve öğrenci öğretmenine bir evlat gibi yaklaşmaktadır. Rivka ismi tersten okunduğu zaman “akever – mezar” olarak söylenebilir. Rivka bu yazgıyı değiştirmek için çok uzun süre dua etmiş ve bunun sonunda da evlat sahibi olmayı başarmıştır.
Tanrı’nın isimlerinden biri olan “Ş-a-d-a-y” ismi normalde koruyucu bir isim olarak hayatımızdadır. Mezuza üzerinde genellikle bu isim yazar ve “İsrail kapılarının koruyucusu” ifadesini çağrıştırır.Bu ismin aynı zamanda çoğalma ve çocuk sahibi olmak ile de ilgisi vardır.
Tanrı atalarımıza genellikle bu isimle görünmüştür. Avraam ile “berit” yapacağı zaman bu ismi kullanan Tanrı daha sonra onu çoğaltacağından söz etmiştir. Burada Yitshak’ın doğumu da müjdelenmektedir.
Bu ismin bu konuda nasıl yardımcı olduğunu anlayabilmek için açıklama yapan Rabilerin sözlerine yakından bakacağız. Her şeyden önce günümüzde biz Tanrı’nın isimlerinin nasıl etki ettiğinin ve nasıl kullanıldığının bilincinde değiliz. Bir zamanlar büyük Rabiler bu konuda bilgili olmalarına rağmen günümüzde bu bilgiye erişen bilge sayısı ya çok azdır ya da hiç yoktur. Ama biz yine de dualarda bunun nasıl olduğuna bilgelerin gözünden daha yakından bakmaya çalışacağız.
Bir erkek ve bir kadın bir yuva kurduklarında yuvalarını çocuklarla taçlandırırlar. Geleneğe göre erkeğin 248 eklemi var iken bu sayı kadınlarda 252 olarak bildirilmektedir. Kadının bu eklem fazlalığı overde bulunan çocuk yapma ile ilgili kısımları ihtiva etmektedir. Bu iki sayının toplamı da 500 sayısını verir. Tora’da çocuk sahibi olmak ile ilgili emir Bereşit peraşasında “peru urvu” olarak verilmiştir. Bu iki sözcüğün sayısal değeri de 500 sayısını verir.
Çocuk sahibi olmak için dua etmenin en uygun zamanı Şabat mumlarının yakıldığı zamandır. Her kadım Şabat mumlarını yaktığı zaman ailesi ve çocukları için iyi şeyler dilemelidir. Aynı zamanda bu sure içinde çocuk sahibi olmak için de dua eder. İbranice’de “mum” sözcüğünün İbranice karşılığı “ner” sözcüğü sayısal olarak iki yüz elli sayısını verir. Şabat günü için biri Şamor diğeri Zahor olmak üzere iki mum yakma geleneği vardır. İki mum bir arada beş yüz sayısını verir bu da çoğalma anlamına gelen “peru urvu” sözcüğü ile aynı sayısal değere işaret eder.
Gemara mum yakma konusunda geleneksel bir alışkanlığı olan ailelerin bilge çocukları olacağı işaretini verir. Büyük Kabala üstadı Ari Zal görevin kadınlarda olduğunu ama erkeğin bu göreve bir şekilde katkı sağlaması gerektiğini vurgular.
Peraşamızda Yitshak’ın eşi ile yüz yüze dua ettikleri yazılıdır.“Lenohah işto” ifadesi ile söylenen bu ifadeyi Raşi herkesin kendi köşesinde dua ettiği şeklinde açıklamaktadır. Yitshak bir köşede Rivka ise diğer köşede çocuk sahibi olmak için dua etmektedirler. Bilginler bunu daha değişik ve derin bir bakış açısı ile değerlendirirler. Sözcüklerin de “köşe harfleri” vardır. Yitshak sözcüğünün köşe harflerinden biri olan “yud” ile Rivka sözcüğünün köşe harflerinden biri olan “he” harflerini çıkaralım. Yitshak isminin kalan harflerinin sayısal değeri 198, Rivka isminin kalan harfleri de 302 sayısını toplamda 500 sayısını vermektedir. Bilginler burada dua ederken Yitshak ve Rivka’nın kavanalarının Tanrı’nın çoğalma ile ilgili olan ismi Ş.a.d.a.y’a yönelik olduğunu öğrenmektedirler.
Nohah sözcüğü aynı zamanda “kavana” anlamı da taşımaktadır. Bir duanın Kabul edilebilmesi için kavana çok önemlidir ve dikkat edilecek olursa Amida gibi çok önemli dualarda berahalar “çoğul” formda yazılmıştır. Rabiler dua ettiğimiz yerin pencereli olması gerektiğini söyler. Bunun basit anlamı gökyüzünü görebilmek şeklinde verilir. Ancak biraz daha derine indiğimizde dua ederken etrafımızda başkalarının da olduğunu ve dualarımıza onları da katmamız gerektiği anlaşılır. Yitshak burada dua ederken sadece kendileri için değil aynı sorunu yaşayan birçokları için de dua etmiştir. Tanrı kişisel dualardan ziyade toplumsal duaları daha çabuk Kabul eder diyen bilginlerimiz özellikle cemaat ile yapılan duaların önemine bir kez daha dikkat çekmektedirler. Duaların “nefeş kol hay” herkes için olması gerekmektedir. Peraşamızda yer alan “nohah” sözcüğü sadece eşi ile karşı karşıya ifadesini değil bütün canlıları kast etmektedir. “Nohah” sözcüğü “nefeş kol hay” sözcüklerinin ilk harflerinden oluşur.
Gemara bizlere Tefila’nın amacının ne olduğunu öğretirken hedeflerden birini yargıyı merhamete çevirmek olarak verir. Gerçekten de Tefila sırasında üzerimizdeki ağır yargı yükünü hafifletmek için Tanrı’dan merhamet isteriz. İşte Yitshak ve Rivka Tefilalar’ında Tanrı’dan merhamet dilemekte ve çocuk sahibi olmayı istemektedirler. Bu noktada Tanrı’nın evli çiftler ile ilgili bir saptamasına bakalım. Adam kendisine Hava verilmeden Tanrı ona “ezer kenegdo” vereceğine karar verir. “Ezer” sözcüğü yardım sözcüğünden türese de “lenegdo” ona karşı anlamına gelir. Hem yardım hem de karşı gelmenin nasıl olduğunu evlilikte anlayabiliyoruz. Genellikle çiftlerden biri daha merhametli iken diğeri daha sert karakterli olur. Örneğin Avraam hesed ile hareket ederken Sara daha katıdır. Yişmael ve Hagar’ın evden gönderilme kararları buna örnektir. Yitshak yargının ta kendisidir. Simgelediği sefira da Gvura yani yargı sefira’sıdır. Zaten Eliezer Rivka’yı seçerken onun “hesed” özelliğini görmüştür. Tefila eğer hesed ile birlikte din tarafından yapılıyorsa o Tefila mükemmel bir Tefila’dır. İşte burada Yitshak ve Rivka mükemmel Tefila yapmaktadırlar. Tefila sözcüğünün sayısal değeri olan 515 aynı zamanda Yitshak ve Rivka isimlerinin sayısal toplamına eşittir. Şabat günleri okuduğumuz Nişmat duasının sonlarına doğru “Befi yeşarim” ile başlayan cümleler okunur. Burada şiirsel bir şekilde yazılan sözcüklerde karşılıklı olarak Yitshak ve Rivka isimlerini bulmak mümkündür. Bu da gerçek Tefila’nın Yitshak ve Rivka tarafından birlikte yapılan Tefila olduğunu ortaya koymaktadır. Bildiğimiz gibi haftanın bütün Tefilalar’I Şabat günü Tanrı’ya iletilir. Şabat Tanrı’nın “kise akavod”a oturduğu gündür. Bu günde Tefila’nın özel ve kavana dolu olması gerekir.
Kise Akavod bizlerden ne kadar uzaktadır? Gemara Masehet Hagiga’da bunu şöyle anlatır. Yedi kat gök vardır ve her bir katın geçilmesi için beşyüz seneye ihtiyaç vardır. Gökler arasında da beşyüz yılda geçilebilecek boşluklar vardır. Yani toplamda Kise Akavod’a ulaşabilmek için onbeş kez beşyüz yıllık bir yürüyüş yapmak gerekir. Bu yüzden de Tefila sözcüğünün sayısal değeri 515 sayısını verir. Bu yüzden Moşe Rabenu 515 farklı Tefila yapmış, Kise Akavod’a erişmiş ama Tanrı onu “rav lah” diyerek durdurmuştur.
Moşe ulaşmasına ulaşmıştır ama bizler nasıl ulaşabiliriz sorusunun yanıtı çok da iyimser görünmemektedir. Ama peygamberin sözüne bir bakalım: “Veragleem regel yeşara – ayakları tek bir ayak gibidir.” Alaha Amida duasında duranların ayaklarını birleştirmeleri ve tek bir ayak gibi durmalarını bunun da meleklere benzediğini öğretir. “Yeşara” sözcüğünün ilk köşe harfi “yud” on, son köşe harf olan “he” de beş sayısını toplamda onbeş sayısını verir. Ortadaki harfler olan “şin” üç yüz, “reş” ise iki yüz toplamda beşyüz sayısına denk gelir.Ayakların bitişik nizamda durarak Tefila’ya başlanması bu yolculuk için iyi bir anahtar ve başlangıçtır. Çünkü benzer şekilde Yitshak sözcüğünün ilk köşe harfi “yud” birlikte dua ettiği Rivka’nın son köşe harfi de “he” toplamda on beş sayısını kalan harflerin toplamı da beş yüz sayısını verir.
Kol Kav Ayaşar adlı kitabın Tefila ile ilgili söyledikleri ile sözümüzü noktalayalım. Zohar kavana ile başka yabancı düşünceler olmadan yapılan Tefilalar’ın Tanrı’nın Kisa Akavod’unun bulunduğu yere gelmeden odanın kapısının önünde Tahariel adlı melek tarafından toplandığını ve Tanrı’nın yanına gönderildiğini öğretir. Bu Tefilalar Tanrı’nın onursal tacının mücevherleridir. Eğer Tefilalar farklı düşüncelerle kavana olmadan yapılırsa sözü edilen melek tarafından geri çevrilir. Bu dualar elbette ki boşa gitmez ama bunlar “geçici” olarak Tefilot pesulot olarak adlandırılır ve “Saadiel” adlı bir melekte toplanır. Kişi günün birinde yanlışını anlar, yabancı düşünceleri kafasından uzaklaştırır, teşuva yapar ve artık Tefilalar’ı kavana ile yapma kararını alırsa bu yolda yaptığı ilk Tefila toplanan diğer “pesulot” adlandırılan Tefilalar ile birlikte doğrudan Tanrı’nın önüne gider ve onursal tacının bir parçası olur.
Kislev ayında mucizelerin doğaüstü güzelliklerin olduğu bir aydayız. Bu ayda Tefilaları biraz daha yabancı düşüncelerden uzak biraz daha kavana ile yapmaya gayret edelim. Edelim ki “bayamim aem” o günlerde olan mucizeleri Tanrı “baseman aze” bu günlerde bizler ve bütün toplumumuz için yapmaya devam etsin amen.
DİVRE
TORA |
İkizler doğduğunda büyük olanına Esav adı verildi çünkü doğduğundakızıl saçları
vardı. Küçük olanına, doğduğunda Esav’ın topuğuna tutunduğu için Yaakov adı
verildi. Sanki ilk çocuk olmayı istergibiydi.
Daha önceden de ön görüldüğü gibi ikizler farklı hayatlar yaşamayabaşladılar.
Esav, kovalamayı ve öldürmeyi seven bir avcı; Yaakov ise huzuru tercih eden bir
öğrenci oldu. Yaakov doğuştan gelenin hakların önemine inanırken Esav bunun
gereksizliğini savunuyordu. Uzun süren bir avdan dönen Esav açlıktan ölüyordu.
Yaakov’un mercimek
çorbası hazırladığını görünce, doğum hakkını çorba ile değişmekistedi. Anlık
zevkler için gözden çıkardığı doğum hakkının ne önemivardı? Fakat Yaakov, behor
– ilk doğan çocuk – olarak Avram’ın mirasını devralma hakkına sahip olduğunu görebiliyordu.
Bu şekilde Esav için bir şey ifade etmese de onu Tanrı’ya yaklaştıracaktı. Esav
için soyu, bir çorba kadar değerli değildi.
GENÇ NESİLDEN ÖĞRENİYORUZ |
Tanrı
Avraam’a verdiği berahada, Bene-Yisrael’e verilecek görevi, Yitshak’In
çocuklarından sadece birinin üstleneceğini söylemişti. Bu da Tora’nın her
ikisine değil, Yaakov ve Esav’dan sadece birine verileceği anlamına
gelmektedir. Bu durum Yaakov’un, Behorluk
hakkını satın almayı neden bu kadar istediğini açıklamaktadır. Satış olayı,
Yaakov’un mercimek pişirdiği sıradaki şartlar göz önünde bulundurulduğunda daha
anlaşılır olmaktadır. Hahamlarımız o gün Avraam’ın öldüğünü açıklarlar.
Esav’ıngünahkarlığı da o gün, artık herkesin bildiği bir olay haline gelmiştir.
Bu durum Behorluk hakkını, Yaakov için daha önemli bir hale gelmiştir; çünkü
Avraam’ın ailesinin manevi görevi aklına geldikçe, Esav’ın bu işe hiç uygun
olmadığı artık açıklık kazanmıştır.
Midraş’a
göre Yaakov’unBehorluk hakkını satın almayı istemesinin bir nedeni daha vardır.
O günlerde korban yapma görevi Behor tarafından yerine getirilirdi. Bu yüzden
Yaakov, “ Korbanlarımızı kalkıp da bu kötü adam mı yapacak?!” şeklinde
düşünmüştür, ve bu motivasyonla da Behorluk hakkını elde edebilmek için var
gücüyle çabalamıştır.
YAZILI VE SÖZLÜ TORA |
Hakimleri öğrenmeye devam edeceğiz.
MİMAAYAN |
“Vayetar Yitshak L’Ad... lenohah işto ki akara i – Yitshak eşi için eşinin karşısında Tanrı’ya niyaz etti çünkü o çocuk sahibi olamıyordu.” ( Bereşit 25/21)
Lenohah işto – eşinin karşısında. Raşi bu kelimeleri açıklarken Yitshak’ın eşi Rivka dua ederken ona karşı durduğunu ifade eder. Gemara Yevamot 64/A’ya göre atalar ve ata anneler başlangıçta çocuk sahibi olamıyorlardı çünkü Tanrı tsadiklerın dualarını arzu eder.
Her zaman iyilik yani hesed ile bütünleştirilmiş olan Tanrı’nın sırf tsadikler dua etsin diye onlara acı çektirmesinin anlamını kavrayabilmek hiç de kolay değildir. Eğer biz bu Midraş’ı anlamakta zorlanıyorsak bunun nedeni “Tefila” konusunu anlamaktaki eksikliğimizdir. Çünkü ataların ve ata annelerin gerçekleştirdikleri Tefila bizim Tefila kavramımızdan o kadar da farklıdır ki. Sözgelimi acelesi olan biri Şahrit duasını 30 dakika veya altında da bitirebilir. Veya gündelik bir hale gelmiş Amida duası sadece beş dakika veya altında sürebilir.
Talmud kendi günlerindeki dua etme sisteminin bozulmasına bile hayıflanmaktadır. Gemara Masehet Berahot 30 B’ye göre erken dönemde yaşayan tsadikler Amida duasına hazırlanmak için bir saat, Amida duasının kendisi için bir saat ve yeniden normal hayata dönebilmek için bir saat harcamaktaydılar. Eğer Talmud bu dua şekline bile hayıflanır bir tutum sergiliyorsa günümüzdeki duaların ne kadar anlam ifade ettiğini anlamak zor olmasa gerektir. Bir gerçektir ki erken zamanda yaşamış tsadiklerin “Tefila” kavramlarının günümüz Tefila kavramıyla ilgisi olmadığını söylemek çok yanlış olmayacaktır.
HER HAFTA İKİ ALAHA |
*Bunun için belli miktarda suya gerek yoktur. Ellerin tümüyle ıslanacağı kadar su yeterlidir.
HAFTANIN SÖZÜ |
Rabi Eliezer ben Orkenos şöyle öğretir: Ölümden bir gün önce pişmanlık duyarak tövbe edersen, yüce Tanrı merhametlidir seni affeder. (PirkeAvot 2/10)