PERAŞA ÖZETİ 

[www.chabad.org] 
(Bereşit 1:1-6:8) 

Tanrı evreni altı günde yaratır. İlk gün karanlık ve ışığı var eder. İkinci gün “üst sular” ile “alt suları” ayırarak gökleri oluşturur. Üçüncü gün karalar ve denizlerin sınırlarını belirler; yeryüzünden ağaçlar ve yeşilliklerin çıkmasını emreder. Dördüncü gün güneş, ay ve yıldızları yaratıp hareketlerini belirler ve onları dünya için birer zaman belirleyicisi ve aydınlatıcı olarak atar. Balıklar, kuşlar ve sürüngenler beşinci günde, hayvanlar ve en sonda insan, altıncı günde yaratılır. Tanrı yedinci günde yaratmayı durdurur ve bu günü bir dinlenme günü olarak kutsal ilan eder.

Tanrı insan bedenini yeryüzünün toprağından yoğurur ve burun deliklerinden içeriye bir yaşam ruhu üfler. Başta İnsan tek kişi olarak yaratılır. Fakat sonra “insanın tek başına olmasının iyi olmadığını” söyleyen Tanrı, insanın bir “tarafını” alır ve erkek ile kadın yaratılmış olur. Tanrı bu ikisini evlendirir.

Adam ve Hava, Eden bahçesine yerleştirilir ve “İyi-Ve-Kötüyü-Bilme Ağacı”nın meyvesinden yemeleri yasaklanır. Yılan, Hava’yı bu emri ihlal etmeye teşvik eder; Hava bu meyveden yer ve kocasına da yedirir. Günahları sebebiyle, insanoğlunun ölümlü olmasına karar verilir; kaynağı olan toprağa geri dönecektir. Ayrıca bir şeyi elde etmek için çok çaba göstermek durumunda kalacaktır. İnsan, Eden bahçesinden kovulur.

Hava iki oğul doğurur: Kayin ve Evel. Kayin, Evel ile tartışmaya girer ve sonunda onu öldürür. Tanrı onu sürekli göçebe yaşamaya mahkûm eder. Adam’ın üçüncü bir oğlu olur: Şet. Şet’in soyundan gelen, Adam’a göre onuncu nesildeki kişi Noah’tır. Kendi dönemindeki yozlaşmışlığa katılmayan Noah, Tanrı’nın gözünde beğeni kazanır. 

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ 

Bu yıl yazılarımızda bazı kavramlara bazen etimolojik bazen dini bazen de sosyal açıdan bakarak bilgi paylaşmaya çalışacağız. Yazımızın başında yeni sene için Tanrı’ya övgü sunmuşken ilk terim olarak Allel kavramını açıklamak istedik. 

Allel Roş Hodeş, Şaloş Regalim, Hanuka gibi günlerde okunan ve Teilim kitabının 113 ile 118 mizmorlarından meydana gelen methiyelerdir. Bazı günler tamamı okunurken Roş Hodeş, Pesah Hol Amoed, Şevii ve Şemini Şel Pesah günlerinde bazı kısımlar atlanır. Tamamı okunduğunda Beraha olarak “ligmor et Aallel” denirken bazı kısımlar okunmadığında “likro et Aallel” berahası söylenir. Yamim Noraim günlerinde Allel okunmaz çünkü ortada bir “yargı” durumu vardır. bu günlerde Bene Yisrael yargıdan aklanmış olarak çıkmaya çalışmaktadırlar. Bu yüzden Allel okumazlar. İlginç bir şekilde Hanuka bayramında Allel okunurken Purim’de okunmaz. Bunun nedeni Purim mucizesinin Erets Yisrael dışında gerçekleşmesidir. Hanuka mucizesi Erets Yisrael’de gerçekleşmiştir. Yom Aatsmaut ve Yom Yeruşalayim günlerinde beraha okunmadan Allel okuma geleneği vardır. 

Mİ-DRAŞ YİTSHAK

Rav İsak Alaluf
YARATILIŞ VE MOŞE 

Başlarken: Büyük Tora bilgini Rav Hayim Palaçi (Z’Ts’K’L’) kitaplarında bir konuya başlarken ilk harfleri Tanrı’nın merhamet çağrıştıran isminin harflerini taşıyan pasuklardan bölümlerle başlar. Bu yıl Tanrı’nın yardımı ile yeniden Tora konusunda söz söylemeye başlarken biz de bu geleneği izlemek istedik. “Yismehu Haşamayim Vetagel Haarets – gök sevinecek ve yeryüzü hoşnut olacak.” Çünkü bir kez daha Tora öğrenmenin ve paylaşmanın mutluluğunu Tanrı bizlere bahşetmiştir.

Neşamaların kaynağı: Midraş Şemot Raba yeryüzündeki bütün neşamaların Adam Arişon’un vücudunun yerlerinden oluştuğunu söyler. Neşamalardan kimi kulaktan, kimi ağızdan, kimi kalpten, kimi de beyinden gelmiş olabilir. Bu o neşamanın kime ait olup da hangi göreve geleceğine bağlıdır. Rama mi Pano “ki nişmat Moşe ayta tluya bakane şel Adam Arişon – Moşe’nin neşaması Adam’ın nefes borusundan gelmiştir. Çünkü Adam’ın bütün uzuvları yasak meyvenin verdiği keyiften etkilenirken sadece kane yani nefes borusu bundan uzak kalabilmiştir zaten yemeğin nefes borusu ile ilgisi yoktur.

Moşe’nin Sadakati: Bealoteha peraşasında Tanrı’nın Moşe için söylediği “behol beti neman u – evimde o bütünüyle sadıktır”  ifadesi Moşe’nin hiçbir şart ve koşul altında neşamaya zarar verecek bir yiyecekten keyif almadığını anlatır. Adam ilk kez o meyveden yerken “gazlan – hırsız” durumuna düşer. Ancak bu onun kanesine zarar vermez. Bu yüzden de Moşe’nin sadakati etkilenmez. Diğer neşamalar günahtan etkilenir. Şimdi Moşe bu günahtan etkilenmeyen tek neşamaya sahip olduğu için Bene Yisrael’e gökten “man” yağdırma zehutuna sahip olmuştur. Çünkü man meleklerin yiyeceğidir. Mükemmel bir yiyecektir. Moşe tam kırk gün ekmek yemeden ve su içmeden birkaç kez Tanrı’nın yanında durabilmiş ve Şehina’nın ışığından haz duyabilmiştir. İnsanın bu kadar uzun süre yemek yemeden durabilmesi mümkün değildir. Ancak Moşe yemek konusunda hiçbir yasak yiyeceğe dokunmadığından yaşamı yemek yemeğe bağlı değildir.

Ancak bir sorun var: Burada bir şeyi eklemek gerekir. Doğrudur ki Moşe’nin neşamasıdır kanededir ve o günahtan etkilenmemiştir. Ancak kane meyvenin yenmesine de engel olmamıştır. Kendisi temiz kalsa da geriye kalan diğer neşamaların etkilenmesine neden olmuştur.

Moşe ilk doğan oğluna Eliezer adını verir. Tanrı yardımımdaydı ve Paro’nun kılıcından beni kurtardı şeklinde de sebep gösterir. Rama miPano sorar: Paro’nun kılıcından kurtulmuş olmak neye işaret eder. Paro kılıcı ile Moşe’nin hangi organını vuracaktır? Hiç şüphesiz boynunu yani kanenin olduğu yeri. Çünkü söz oradan çıkmaktadır. Bu da ona Adam Arişon’u neden uyarmadığını ve istemeden de olsa ölümüne sebep olduğunu göstermektedir.

Tora ne demektir? Tora içinde Moşe'nin de uyarılarının bulunduğu bir açıklamalar, kurallar ve neyin yapılıp yapılmayacağını anlatan bir kitaptır. Yahudi halkının yaşam kitabıdır. Aynı zamanda bir rehberdir. Bu aslında Moşe'nin yapmak istediğidir. Kanenin tikunudur. Zamanında diğer neşamalara yapması gerekirken nedense yapmadığıdır. İşte Moşe bunları yapmak için fırsat bulur ve bunu yerine getirir. Devarim kitabı "elle adevarim aşer diber Moşe el kol Yisrael - bunlar Moşe'nin tüm Yisrael'e söylediği sözlerdir" cümlesi ile başlar. Burada "aşer diber Moşe - Moşe'nin söylediği" ifadesinin ilk harflerini aldığımızda ADAM sözcüğü ile karşılaşırız. Bu da Moşe için bir başka tikundur.

Matan Tora öncesinde Moşe sıklıkla konuşma özrünün olduğunu vurgular. Matan Tora sonrasında ise Moşe sözlerini yukarıda gördüğümüz gibi herkese iletir. Zohar bizlere Moşe'nin konuşma özrünün Matan Tora sonrasında ortadan kalktığını öğretir. Konuşma zorluğu kanenin yaptığı yanlıştan dolayıdır. Matan Tora bunun tikununu yapar ve konuşma zorluğu ortadan kalkar.

Tikun İçin Fırsat: Moşe Tanrı ile ilk karşılaşmasında "lo iş devarim anohi - ben söz adamı değilim" derken Adam'ın ağaçtan yemesine engel olamadığım için ben bu konuda suçluyum ve bunlar benim yüzümden başlarına geldi demek istemektedir. Ancak burada Moşe için bir de tikun fırsatı hazırlamıştır. Tanrı Mısır çıkışında bu dağda Tora alınacağını, Tora'nın gerekli uyarıları yaparak insanlara rehber olacağını ve uyarı yapılmamasından doğan hataların bu şekilde düzelebileceğini Moşe'ye söyler. Moşe bu garanti ile çok katı olan gitmeme çabalarını biraz yumuşatır. Çünkü yaptığı yanlışın düzelebilmesi için bir fırsat verileceğini anlar.

Tanrı kainatı yaratmadan önce insanların gereğinde doğru yola dönebilmesi için öncelikle “Teşuva” kavramını yaratır. Böylelikle insana var olabilmesi için bir fırsat sunmuş olur. 

GÜNLÜK YAŞAMDAN

Rav İzak Peres

Şabat günü duş alınır mı?

Şabat günü sıcak su ile duş alınmaz, ancak saçlar sıkılmamak kaydı ile soğuk su ile duş alınıp bütün vücut yıkanılabilir. Duş sonrası vücudumuza deodorant sıkılabilir, kıyafetlere deodorant sıkılması uygun değildir.   

DİVRE TORA

Rav Albert Gerşon 

“Bereşit bara Elokim et aşamayim veet aarets" yaratılan her şeye, dikkatlice bakıp, anlamaya çalışmak, onları yaratan gücü de anlamak ve varlığını bilmek demektir. Yaratılışın bir rastlantı sonucu olduğunu düşünmek, kişinin hayatını bir hedefi olmadan yaşaması anlamına gelir. Kralın biri, Yahudi danışmanını çağırarak, "dünyayı kim yarattı?" diye sorar. "Akadoş Baruh u" diye düşünmeden cevap verir danışman. " Nerden biliyorsun?" diye başka bir soru yöneltir, bu sefer de "Emuna (inanç)" diye çabuk cevap verir.  Kral kızarak "böyle bir cevabı kabul etmiyorum. Sana 3 gün veriyorum bana mantıklı bir cevapla gel, yoksa seni görevinden alırım" der. Danışman, ertesi gün kralın yanına gelerek, ona bir şarkı söylemek istediğini söyler. Kral kabul edince enstrümanlar eşliğinde harika bir şarkı söyler.  Kral oldukça memnun bir şekilde bu eseri kim yazdı diye sorunca, danışman" ilham gelsin diye dün masama oturup, elimde kağıt ve kalemimle beklerken, evimde baktığım küçük maymunum zıpladı ve mürekkep şişesini devirdi sonunda bu eser ortaya çıktı.  " Kral, "benimle alay mı ediyorsun?" diye kızgın bir şekilde çıkışınca, danışman, "kralım böyle bir şarkının bile kendiliğinden olamayacağını biliyorsanız dünyanın rastlantı sonucu olduğunu nasıl düşünebilirsiniz? "  şeklinde cevap verir.  Sadece yaratılanlara bakıp konsantre olmak böyle bir eserin yaratıcısı olduğunu anlamaya yeter.  Kral cevaptan mutlu olur ve onu ödüllendirir. 

David Ameleh Teilim (19:2) de "Aşamayim mesaperim kevod el umaase yadav magid Arakia" Gökyüzü Tanrı’nın görkemini anlatır, gökkubbe elinin emeğini mırıldanır demektedir. 

Yaratılış,  bizlere Tanrı’nın varlığını her an bilmemiz gerektiğini öğretir. İnanç tamsa hiç bir eksiğimiz yok demektir. 

HAFTANIN SÖZÜ

 Bilge kişi terbiye edilmeyi sever. (Mişle 13/1)