Yaakov Kenaan'a yerleşir. En sevdiği oğlu Yosef, kardeşleri hakkında sürekli olarak eleştirel raporlar getirmektedir. Yaakov'un Yosef'e çok renkli yün şeritlerden bir gömlek yapmasının ardından, Yosef kardeşlerine görmüş olduğu bazı rüyaları anlatır ve onların kendisine duyduğu kıskançlığı arttırır. Rüyalarının ilkinde kardeşlerin bağladığı buğday demetleri, Yosef'in demetine doğru eğilmekte; ikincisinde ise güneş, ay ve onbir tane yıldız Yosef'e eğilmektedirler. Bu rüyaların verdiği açık mesaj, Yosef'in aile üzerinde hakimiyet kuracağı şeklindedir. Kardeşler Yosef'i gıyabında yargılarlar ve ölüm cezasına çarptırırlar. Yosef babasının emri üzerine kardeşlerine bakmak için Şehem'e geldiği zaman fırsat ellerine geçer, ancak araya giren Reuven'in tavsiyesi üzerine, onu öldürmek yerine bir kuyuya atarlar. Reuven'in amacı daha sonra gelip kardeşini kurtarmaktır. Bu arada Yeuda, Yosef'i kuyudan çıkararak uzaktan gelen bir Yişmaeli kervanına satmayı teklif eder. Teklif kabul edilir ve Yosef satılır. Olay sırasında orada olmayan Reuven kuyuyu boş bulunca yastan elbisesini yırtar. Kardeşler Yosef'in gömleğini, kestikleri bir keçinin kanına buladıktan sonra Yaakov'a gösterirler; Yaakov oğlunun vahşi bir hayvana yem olduğu sonucuna varır. Yaakov'un teselli bulması imkansızdır. Bu arada Mısır'a indirilen Yosef, Paro'nun Şef Kasabı Potifar'a satılır.

Yeuda'nın oğlu Er, eşi Tamar'ın hamile kalmasını engellemesi sebebiyle erken yaşta ölür. Yeuda'nın ikinci oğlu Onan, arkada oğul bırakmayan kardeşinin yerine Tamar'la evlenir. Fakat aynı günahı işleyince o da ölür. Yeuda'nın karısı öldüğü zaman, Tamar bu aileden bir çocuk sahibi olabilmenin tek yolu olarak Yeuda'ya yönelir. Bu birliktelikten, ileride David'in ve daha ileride Maşiah'ın geleceği Perets ile ikizi Zerah doğar.

Diğer yandan, Yosef, Mısırlı efendisinin evinde önemli bir pozisyona yükselir. Yakışıklılığı, ev sahibesinin istenmeyen tekliflerine neden olur. Reddedilmeyi hazmedemeyen ev sahibesi Yosef'i, kendisini baştan çıkarmaya çalışmakla itham eder ve hapsettirir.

Yosef hapisteyken, Paro'nun orada bulunan içki sorumlusunun gördüğü bir rüyayı doğru yorumlar ve bu kişi serbest kalır. Paro'nun Unlu Mamuller sorumlusunun rüyası ise pek hayra alamet değildir; adam asılır. İçki sorumlusu, Yosef'e vermiş olduğu söze karşın, özgürlüğüne kavuştuktan sonra onu hatırlamaz. Bu Yosef için hapiste fazladan iki yıl anlamına gelmektedir.

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ

Şahrit ve Minha dualarının sessiz okunan Amida bölümlerinin tekrarına “Behazara” adı verilir. Bu sözcük dönmek, tekrar etmek anlamına gelen “lahzor” fiilinden türeyen bir isimdir. Sessiz Amida tamamlandıktan sonra Hazan, on kişi ve sinagogtaki Haham Akaal’ın Amida okumasını tamamladığını gördüğünde tekrara başlar. Behazara içindeki en önemli bölüm “Keduşa” dediğimiz kısımdır. Bu kısımda meleklerin sözlerini yinelemek suretiyle topuklarımızın üzerinde hafifçe yükselerek okunan duaya eşlik ederiz. Behazara sırasında okunan kutsamalarda “Baruh ata Ad…” söylendiğinde  “baruh U ubaruh şemo – o kutsaldır ve ismi de kutsaldır” şeklinde cevap verilmelidir. Kutsama tamamlandığında ise “amen” şeklinde cevap verilir. Her ne kadar Behazara okumayı bilmeyenler için düzenlenen bir ritüel olsa da verilen cevapların değerinin çok büyük olduğu öğretilir. Bu noktada sinagoglarda “konuşma” konusunda bir de hatırlatma yapalım: Alaha’ya göre Baruh Şeamar’dan Behazara sonuna kadar konuşmak yasaktır.

Yosef’in özelliklerini öğrenirken bir gerçeğin farkına varmak gerekir. Kültürümüzde üç tane ata vardır ve onların seviyelerine ulaşmak çok kolay değildir. Eğer dördüncü bir ata olma şansı olsaydı bu Yosef’den başkası olamazdı. Her kabilenin kendine göre bir üstünlüğü bir özelliği vardır ancak Yosef onlar içinde çok özeldir. 

Yosef’in yaptığı bazı şeyler inanılmazdır. Bayan Potifar ona göz koyduğu zaman ve o günde Yosef giysisini kadının eline bırakarak dışarı kaçar. Yosef o yaşta elbette Potifar’ın eşinden çok daha kuvvetlidir. Arkada delil bırakmamak ve başına bir şey gelmesini engellemek için bunu yapabilirdi. Ancak Yosef o anda yester ara karşısında en güçsüz halindedir ve kendini dışarı atarak geleceğini kurtarma peşindedir. RaMBaN burada çok ilginç bir yaklaşım ortaya koyar. Bilgin “hanımının onuru için” o giysiyi elinde bıraktığını ve zorla elinden almadığını öğretir. Bu çok etik bir davranıştır. Anlaşılması zordur ama sözünü ettiğimiz kişi Yosef’tir.

Başka bir örnekte yine inanılmaz bir davranış görelim: Yosef’in hapisten çıkması için gereken şartlar oluşmuştur. Pasuk “Paro Yosef’i çağırdı, Tıraş oldu elbiselerini değiştirdi ve Paro’nun huzuruna geldi” demektedir. On iki senedir berbat bir çukurda yaşayan Yosef neden tıraş olmaya ve elbiselerini değiştirmeye gerek duymuştur. Raşi duruma farklı bir yönden bakar. “Mipene kevod amalhut – krallığın onuru için” Yosef bunu yapmıştır. 

Günün birinde büyük bilge Rabi Mordehay Kametensky Washington’da önemli bir devlet dairesine gider. Hava sıcaktır ve Rabi setresini elinde taşımaktadır. Bineye girmek üzereyken ceketini giyer ve bunun kavod için olduğunu öğretir.

Yosef ile ilgili bir örneğe daha bakalım. Mısır’da kıtlık yıllarında Tora Yosef’i  “Yosef u aşalit – Yosef o sorumlu idi” şeklinde göstermektedir. Yosef işini büyük bir dürüstlükle yapmaktadır. Kimin nereden geldiğine, ne istediğine bakarak karar vermekte ve bu kararını da titizlikle uygulamaktadır.  Bütün o bölgeden kıtlıktan etkilenen insanlar Yosef tarafından araştırılmaktadır. Yosef sattığı buğdayın cinsini bile bölgelere göre belirlemektedir. Kardeşleri Kenaan topraklarından gelen temsilcilerdir ve ona göre davranmıştır.  Yosef dürüstlüğü babasından öğrenmiştir. Nasıl ki Yaakov Lavan gibi birinin yanında dahi sıfır yanlışla çalıştıysa, her şeyi dürüstlükte gerçekleştirdiyse Yosef de babasının izinden gitmiştir. Çocuklarımızın bizim izimizden gideceklerini düşünerek onlara dürüstlüğü öğretmemiz gerekir. Unutmamak gerekir ki onların davranışları sadece biz yaşarken değil öldükten sonra bile bizleri etkilemeye devam edecektir.

Yosef kendini tanıttıktan sonra babasına haber gönderir, yanına çağırır ve Goşen eyaletinde oturacaklarını onlara ekonomik açıdan bakacağını bildirir. Yosef için daha kolay olanı Kenaan topraklarına bir miktar yiyecek göndermektir. Her tarafa o verdiği için bunun sözü bile edilmeyecektir. RaMBaN tarafından sorulan bu soruda ince bir detay vardır. Yosef yiyecek göndermesinin mümkün olmadığını gönderilen yiyeceğin kendi çıkarı için kullanılabileceği şüphesinin uyandırılabileceği üzerinde durur ve bunu yapmaya hakkı olmadığını düşünür. Çünkü Yosef İbrani’dir ve gözler hep üzerindedir. Bir Yahudi’nin de ticari anlamda yaptığı her dürüst iş bir Kiduş Aşem ancak yaptığı her olumsuz iş gerçek bir Hilul Aşem’dir. Çünkü bütün dünyanın gözü Yahudilerin üzerindedir. Yosef Mısır’da olumsuz şekilde nitelendirilen üç özelliğe de sahiptir. Her şeyden önce İbrani’dir. Şarapçı bunu söylemiştir. Arkasından hem genç hem de köledir. Şarapçı bu ikisini de söylemiştir. Hatta bir cümle içinde kullanmıştır. “Veşam itanu naar ivri eved lesar atabahim.” Ancak ne çare ki Mısır genelinde onun gibi bir adam yoktur ve en yukarıya tırmanabilmiştir.

Yosef babasını Mısır’a davet ederken bir şey göndermek niyetinde değildir. Bunu en iyi bilen Paro’dur. Paro Yosef’in Mısır’ın tek bir kuruşuna bile kendi çıkarı için dokunmayacağının bilincindedir. Bu yüzden kardeşlere giderken “Mısır ülkesinin zenginliklerinden almalarını emreder” ve babalarını onurla Mısır’a getirmelerini ister. RaMBaN iktidarda olanların ve yakınlarının bu kudretten faydalanmalarının insanın doğası içinde olduğunu öğretir. Bu gün dahi sadece devlette değil en basit gücü olanların kendilerinin ve yakınlarının bu gücün olumlu taraflarından faydalandıklarını görmemek mümkün değildir. Ancak Yosef bütün kudretine rağmen bu yanlışa düşmez.  Bu da bir başka Kiduş Aşem örneğidir.

Mısır’da para tükenir. Yosef satışta Mısır’ın ütün parasını toplar ve bu parayı “beta paro – Paro hazinesine” getirir. Kendisi için tek kuruş almaz. RaMBaN bu toplama işini Yosef’in bilgelikle ve en önemlisi dürüstlükle yaptığını öğretir. Kral ona sonuna kadar güvenmektedir. Yosef yaptıklarıyla sonunda Mısır halkının bile sempatisini kazanmayı başarır.

Mısır esareti iki yüz on yıl devam eder. Başta Yosef’in kazandığı sempati çok çabuk unutulmuştur. Nefret yine ortadadır ve bu köleliğe yansır. Çıkış yaklaştığında Tanrı “karanlık” cezasını gönderir. Mısırlılar görmek şöyle dursun hareket yeteneğinden dahi yoksundurlar. Bu sure içinde İbraniler hakları olan iyi yüz on senelik ödemeyi alabilecek durumdadırlar. Nitekim Mısır halkı evlerinde dolaşan kimselerin varlığını hissetmektedir. Karanlık cezasının sonunda Mısır halkı tek bir kuruşun dahi alınmadığını görür. Bütün nefretlerine ve kinlerine rağmen burada yapılan Kiduş Aşem Yosef örneğinde olduğu gibi halkın sempatisinin kazanmasını sağlamıştır. Bu Kiduş Aşem kurtuluşu beraberinde getirmiştir.

Kötüler, öldükten sonra Tanrı’nın mahkemesine çıkarak neden Tora kurallarına uymadıklarına dair yargılanırlar. Eğer cevap olarak ayartıldıklarını, şeytana uyduklarını ve bu yüzden kötülük yaptıklarını söylerlerse ‘Yosef’ten daha mı fazla ayartıldın?’ şeklinde karşılık alırlar. Yosef fazlasıyla yakışıklıydı ve Potifar’ın karısı onu baştan çıkarmaya çalışmıştı. Her gün isteklerini yerine getirmesi için Yosef’e baskı yapmaktaydı. Potifar’ın karısı olduğu için de sözlerini hafife almak hiç uygun olmazdı. Fakat Yosef inatla ve sebatla onu reddetti. Kadın onu hücreye kapatmakla tehdit ettiğinde ‘Tanrı tüm kapıları açar.’ dedi. Gözlerini yerinden çıkartmakla tehdit ettiğinde ‘Tanrı körlerin görmesini sağlar’ diye cevap verdi. Ona işkence etmekle onu tehdit ettiğinde ise  ‘Tanrı inananları güçlendirir.’ Şeklinde cevap verdi. Bir keresinde Yosef zayıf düştüğünde, babası Yaakov’un görüntüsü belirdi ve ona tüm ‘yetser ara’lara karşı durabilmesi için güç verdi.

Tıpkı Yosef gibi, tüm ‘yetser ara’lara ve kötü etkilere karşı direnmemiz gerekir. Kontrolümüzü kaybettiğimizi hissettiğimiz anda Yosef’in hikayesini hatırlamalıyız. Nasıl Yosef zayıf düştüğünde Yaakov’un görüntüsü belirdiyse, biz de zayıf anlarımızda bizim için önemli olan birini düşünerek bu zor anlardan kurtulmalıyız. Bu şekilde ahlaksızlıklara karşı savunmamız güçlü kalacaktır.

Koruyucu melek görevini üstlenen bu tip bir görüntünün ne denli önemli olduğunu, İspanyol engizisyonu döneminde yaşayan iki kardeşin hikayesinde de görebiliriz. Kardeşlerden biri, Rafael, Yahudilik’e sıkı sıkıya bağlıyken, diğer kardeş Sanço fırsatçı bir kişilikti. Hükümetin Yahudiliğe karşı olduğunu görünce Marrano olmuştu. Bunun sonucunda farklı yollara gitmişlerdi. Sadık Rafael, bir çok hükümet karşıtı olayda yer alarak kardeşlerini kurtarmayı ümit etti. Hatta yakalandığı ve kısmen kör kaldığında bile bu devrimci yaklaşımına devam etti. Öte yandan Sanço ise, her fırsatta Yahudi kardeşlerine karşı ihanet ederek hükümetle bütünleşmeye çalıştı.

Bir gün, bir toplantı yapıldı. Bu toplantıda Rafael İspanyollar tarafından rehin tutulan Yahudi kardeşlerini kurtarmak için yaptığı plandan bahsetti. Olayın önemi açısından herkes bu planı çok gizli tutmaya çalıştı. Fakat kısa sürede Sanço bunu öğrendi ve bu bilgiyi kendi menfaati karşılığında hükümete sızdırdı.

İspanyol liderleri ile toplantı yapacağı günden bir önceki gece Sanço garip bir rüya gördü. Rüyasında babasının kendisine doğru gelmekteydi ve çok üzgündü.  ‘Ne oldu baba?’ diye sordu.  ‘Beni üzen sensin Sanço. Seni doğru ve sadık bir Yahudi olman için büyüttüm.  Ve şimdi neler görüyorum? Sadece zafer ve para uğruna, Yahudi kardeşlerine ihanet ediyorsun! Para ve zafer senin olsun ama bundan böyle benim oğlum değilsin.’ dedi babası. Ve babasının görüntüsü yok oldu.

Sanço aniden uyandı. Hem korkmuş hem de kendine gelmişti.  Gerçekten de babasının hatırasına bu kadar utanç mı getirmişti? Gerçekten kendi insanları için böyle büyük bir tehdit mi teşkil ediyordu? Hareketleri aslında sadece kendisini etkilemişti. O zaman bu sadakatsizliğini telafi etmek için bir şeyler yapmalıydı. Ve bunu hemen yapmalıydı.

Ertesi sabah İspanyol liderleri muhbirlerinin gelmesi için sabırsızlıkla beklediler ancak Sanço ortada yoktu. Kendileri Sanço’yu arayıp buldular. Ancak Sanço konuşmayı reddetti. ‘Bize vereceğin bilgiler olduğunu biliyoruz.’ dediler tehditkar bir şekilde. Hiç bir tehdit ya da ceza işe yaramadı. Sanço ağzından tek bir kelime çıkarmadı. İşkence gördü fakat yine de babasının görüntüsü sayesinde Rafael’in planlarını ifşa etmedi. Sanço’nun sessiz kalması sayesinde Rafael planlarını uygulayabildi ve Yahudileri kurtardı. Tüm bunlar babasının rüyasında görünmesi sayesinde oldu.

İyiyi seçen kişi kötülükten kaçacaktır.

Çocuklarını doğru yolda yetiştiren kişi evinde huzur bulacaktır.

Bir kişi her zaman kendi imkanlarına uygun olarak karşılayabileceğinden daha az yemeli, içmeli ve giyinmeli ancak karısını ve çocuklarını imkânlarının ötesinde onurlandırmalıdır.
(Gemara Masehet Hulin 84/B)