Yitshak, Rivka ile evlenir. Çocuksuz geçen 20 yıldan sonra duaları cevap bulur ve Rivka hamile kalır. "Çocuklar karnında itiştikleri" için zor bir hamilelik geçirir. Tanrı, ona "rahminde iki ulus var" der, "büyük olan, küçüğüne hizmet edecek". İlk önce Esav doğar; arkasından, onun topuğunu tutar halde çıkan Yaakov gelir. Esav büyür ve "usta bir avcı, bir kır adamı" olur; Yaakov ise "çadırlarda oturan basit biridir"; kendisini eğitime adamıştır. Yitshak, Esav'ı, Rivka ise Yaakov'u daha çok sever. Bir gün, avdan yorgun ve aç olarak dönen Esav Behorluk hakkını (ilkdoğan erkek çocuk olarak sahip olduğu hakları) Yaakov'a bir tabak kırmızı mercimek yemeği karşılığında satar.

Kenaan toprakları bir kez daha kıtlığa teslim olur. Yitshak Mısır'a gitmeyi düşünür; ancak Tanrı kendisine, korban edilmek üzere bağlandıktan sonra erişmiş olduğu kutsiyet düzeyinin, Kutsal Topraklar'dan dışarı çıkmasına engel olduğunu bildirince vazgeçer ve Gerar'da Pelişti milletiyle yaşamaya başlar. Bir süre sonra Peliştiler, fazlasıyla zengin hale gelmiş olan Yitshak'a karşı kıskançlık beslemeye başlayınca Kral Avimeleh kendisinden Gerar'ı terk etmesini ister.

Esav, iki Hiti kadınla evlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav'ı mübarek kılmak istediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin hazırlanması için avlanmaya gittiği sırada Rivka Yaakov'a Esav'ın kıyafetlerini giydirir, daha kıllı olan ağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları ile örter, benzer bir yemek hazırlar ve Yaakov'u babasına gönderir. Yaakov babasından "göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı" hakkında bir bereket duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğe sahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca ortaya çıktığı zaman, Yitshak'ın ağlayan oğluna verebileceği tek şey, onun kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav'ın üzerindeki üstünlüğünü kaybedecektir.

Yaakov, Esav'ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan'ın ailesinden kendisine bir eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael'in kızı Mahalat.

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ

Günlük üç dua içinde sabah yapılan duadır. Şahrit “şahar – tan” sözcüğünden türer. Hafta arası yapılan Şahrit duasında Talet giyilir, Tefilin kuşanılır. Şabat ve bayram günlerinde Tefilin kuşanılmaz. Gemara’ya göre günlük dualar atalar tarafından ilk kez getirilir. Şahrit duası Avraam tarafından getirilmiştir. Şahrit duasında pazartesi, Perşembe, bayram, Roş Hodeş, yarı bayram ve oruç günlerinde Sefertora çıkarılır ve ilgili bölüm okunur.

Toledot peraşasının giriş kısmı Yitshak Avinu’nun çocuk sahibi olmak için eşi Rivka ile birlikte dua ettiğini anlatarak başlar. “Vayetar Yitshal L’Ad… lenohah işto ki akara i – Yitshak eşi için Tanrı’ya yakarır çünkü kısırdı.” Gemara Rivka gibi Yitshak’ın da kısır olduğu görüşünü savunur. Bu eksikliklerinin Tefila yani dua etmek yolu ile ortadan kalktığına ve çocuk sahibi olduklarına dikkat çeker. Burada asıl önemli olan günümüzde Yisrael toplumunun var oluşunun ancak Yitshak’ın duasıyla gerçekleştiğini anlayabilmektir. Yitshak bu dua sayesinde Yaakov’a sahip olmuş, o on iki kabileye sahip olurken dolayısı ile Yisrael toplumunu şekillendirebilmiştir. Yisrael’in varlığı ancak dua ile olabilmiştir.

Tefila sözcüğünün dua anlamına gelmediğini söylemekle işe başlayalım. Tefila öncelikle “bağlantı” sözcüğünden türeyen bir kelimedir ve Tanrı ile bağlantı kurmak anlamına gelir. Tefilin kola sarılırken bununla bir bağlantı kurulur. “Karov Ad… lehol koreav – Tanrı O’nu bütün çağıranlara yakındır” ifadesini kullanırken Tanrı ile bağlantı kurmanın son derece kolay olduğunu söylemek gerekir.

Şanslı bir gününüzdesiniz. Bir ülkenin kralı ile yakın dostluğu olan bir dostunuz onunla görüşebilmek için size altı ay sonrasına bir buluşma ayarlamıştır. Kral sizi üç dakikalığına kabul edecektir zira programı son derece yoğundur. Gün yaklaştıkça heyecanınız artar. Ne giyeceğinizi, ne konuşacağınızı, neler söyleyeceğinizi tasarlar durursunuz. Gün geldiğinde kişisel bakımınızı daha bir özenle yapıp sadece üç dakikalık bir görüşme için kraliyet sarayının yolunu tutarsınız. Görüşme saatinde karşınıza kralın genel sekreteri çıkar. Kralın acil bir iş için seyahate çıkmak zorunda kaldığını bildirir ve sizden özür diler. Başka bir buluşma isteğinizi de prosesi baştan yapmak zorunda olduğunuzu söyleyerek belki bir altı ay daha öteler.

Günde üç kez. Veya her istediğinizde. O an içinizden geldiğinde. Ağlamak için, dertleşmek için, paylaşmak için, sadece konuşmak için. Hangi saatte olursa olsun Tanrı kralların kralı sizi dinlemek ve paylaşmak için hazır beklemektedir. “Behol korenu elav – O’nu her çağıran O’na aittir” cümlesi gereğince elimizde Sidur veya dudaklarımızda sözcüklerle binlerce kez Tanrı’ya seslenmenin ve O’na yaklaşmaya çabalamanın mutluluğuna varırız. Zohar’ın görüşüne göre birçok melek bile varoluşunda sadece bir kez dua edebilirken insana hele Klal Yisrael’e tanınan bu ayrıcalık son derece özeldir.

Avraam da Şahrit duasında Tanrı’ya ulaşabilmemiz için gerekli bağlantıları sağlayan kişidir. Diğer duaları yapıp yapmadığını bilmek mümkün değildir ama Şahrit duasında bizim iletişim kurabilmemiz için bağlantıyı ilk kuran kişidir. Benzer şekilde Yitshak Minha, Yaakov da Arvit duası için bunu gerçekleştirir. Artık günün her saatinde her zamanda atalar devrinden beri kurulmuş bu bağlantıları kullanmak suretiyle Tanrı’ya bağlanmak mümkündür.

Birçoğumuz Tefila’yı oyuncak veren makinelere benzetiriz. Parayı atar bir süre bekler ve oyuncağımızı alırız. Çoğumuz Tanrı’ya dua ettikten sonra cevabımızı hemen arzularız. Ancak her şeyden önce Tefila bir makine değildir. Ödül için bir araç hiç değildir. Tefila Tanrı ile bağlantı kurmaktır.

Brisk kentinden Rabi Hayim RaMBaM’ın kitabında yer alan çelişkileri açıklaması ile ünlenmiştir. Rabi Hayim şöyle bir çelişki getirir: Tefila kurallarının işlendiği kitabında RaMBaM dördüncü bölümünde “kavana ile söylenmeyen Amida’nın geçersiz olduğunu iddia eder.” Aynı kitabın onuncu bölümünde ise sadece ilk berahaya konsantre olmanın yeterli olacağı söylenir. Bu çelişkiyi anlamak için de Rabi Hayim şöyle bir açıklama getirir.

İki tür kavana ile karşı karşıyayız. Birincisi “peruş amilim” dediğimiz sözcüklerin anlamı bilinerek okumaktır. Bu birinci berahanın bilinmesini yeterli kılar. Dördüncü bölümde söz edilen ve bütün Amida duasını geçersiz kılacak konsantrasyon ise “kimin karşısında dua ettiğimizi unutmak” olarak söylenir. Eğer kişi “da lifne mi ata omed – bil kimin karşısında duruyorsun” lafının gereğini yani Tanrı’nın karşısında dua ettiğinin bilincini bir an olsun kaybedecek olursa elbette ki bütün Amida duası geçerliliğini yitirir. İşte bazen o kadar alışılagelmiş, otomatikleşmiş, sıradan, adet yerini bulsun bir şekilde dua ederiz ki, bu tehlike her zaman karşımızda hazır bekler.

Bunu kanıtını Tora’nın kendisinde arayalım. Tefila’nın Tora’daki kaynağı Şema duasında yer alan “uluvdo behol levavhem – bütün kalbinizde kulluk etmek” sözlerinde gizlidir. Tora’ya göre Tefila yapmak isteyen kişi kalben hissederek bunu yapmalıdır. Ağzını açmak zorunda bile değildir. Tanrı ile mental ve duygusal bir bağ kurması yeterlidir. Ancak bunu kolaylaştırmak ve mümkün kılmak için Rabiler Tefila düzeni getirmişlerdir ve buna uyulması zorunludur. Rabiler “tefila belo kavana keguf belo neşama – kavanası olmayan Tefila ruhu olmayan vücut gibidir” sözünü bu amaçla öğrenirler.

Büyük tsadikleri dua ederken görmek insanı Tanrı inancıyla doldurur. Bunu yanı sıra kişi o büyük insana karşı da saygılı olur. Bunun ispatı peraşamızda yer alır.

Avraam’ın evinde iyi davranışları olmayan ve Yitshak’a kötü davranan Yişmael Sara’nın isteği ve Tanrı’nın onayı ile evden uzaklaştırılır. Sara bunun böyle olması gerektiğini Avraam’a söyler. Tanrı da bunu destekler. Yitshak’ın evinde Yaakov ile birlikte Esav da yaşamaktadır. Bütün olumsuzluklarına rağmen neden Rivka Sara gibi Yitshak’a Esav’ı uzaklaştırmasını söyleyemez? Netsiv mi Volojin bunun nedenini Rivka’nın Yitshak karşısındaki büyük saygısına bağlar. Rivka babasının evinden gelirken Yitshak o sırada dua etmek için dışarıya çıkmıştır. “Vayetse Yitshak lasuah asade.” Rivka dua eden Yitshak’ı görünce böylesine büyük bir tsadiğin nasıl Tanrı ile bağlantı kurduğunu görünce devenin üzerinden düşer. Sadece bu sahne bile Rivka’nın Yitshak’a büyük bir saygı beslemesine neden olur. Büyük insanların dua sırasındaki bağlantılarını görmek insana inanç ve Tanrı korkusu aşılar. 

Sefer HaKuzari Tora’ya felsefik bir bakış açısı getirir. Bu yüzden de birçok akademide öğretilmez. Rav Yeuda HaLevi tarafından kaleme alınan bu kitap dua kavramını günlük yiyecek öğünlerine benzetmektedir. Kahvaltı bizi öğle yemeğine, öğle yemeği akşam yemeğine kadar tok tutar. Şahrit de Minha’ya kadar ruhumuzu Tanrı’ya bağlı kılarken Minha ve Arvit de bir sonraki duaya kadar ruhumuzun bağlantısını sağlar.

Bir gematria örneği verelim. Yitshak sözcüğünün sayısal değeri 208, Rivka sözcüğünün sayısal değeri 307’dir. İkisinin toplamı da 515 eder bu da Tefila sözcüğünün sayısal değeridir. Yitshak ve Rivka Tefila yaparak gerçekten kalıcı bir şeye Yaakov’a yani Yisrael toplumunun babasına ulaşabilmişlerdir.    

"İm ken lama ze anohi vateleh lidroş et Ad..." Bu haftaki peraşada, Rivka annemiz, bu cümlede ki gibi "Madem öyle neden bunlar başıma geliyor" diye sorarak durumu Tanrı’ya danışmak üzere gitti şeklinde bir pasuk vardır. Midraş’a göre Rivka annemiz, hamileliğinin ileri döneminde bile karnında ikiz bebekler olduğunu bilmiyordu. Yolda yürürken, bir Midraş’tan geçerken şiddetli bir sancı hissediyordu aynı sancıyı,  avoda zara yapılan bir yerin önünden geçerken de hissedince korkuya kapıldı ve bunu Şem ve Ever'in midraşına giderek sormak istedi. 

Biur Yosef adlı kaynak, bize bir kural öğretir. "Valad yarah imo " yani bebek annesinin uyluğundan gelir demektedir. Bu kurala göre annenin arzuları, karnındaki bebeğin o andaki arzularından kaynaklanır, anne örnek olarak bir şeyi aşerdiği zaman bunu isteyen aslında karnındaki bebektir. Bu istek hemen yerine gelmez ise hem bebek hem de anne için tehlikeli olabilir hatta bazı durumlarda Yom Kipur’da  bile yemek yemesi gerekebilir.  Rivka annemiz bu konuda sıkıntı duyar zira karnındaki bebeğin  tek bir bebek olduğunu düşünür.  Avoda zara yapılan bir mekandaki tepkisini kendi geçmişinden ve babasının evinden gelen putperest etkilerden olabileceğini düşünür ve bundan dolayı korkuya kapılır. Sorumluluk alarak "Vateleh lidroş et Ad..." Tanrı’ya danışmaya, yani öğrenim evine danışmaya gider. Rivka bu konuda kendini sorumlu hisseder.  İbranicede sorumluluk "Ahrayut" şeklinde ifade edilir. Bu kelime "Alef" harfi ile başlar,  "Tav" harfi ile biter. Bunun anlamı bir kişi başına gelenlerden baştan sona kendisi sorumludur veya sorumluluk almalıdır 

 Bu kelimeyi bölersek aşama aşama nasıl hareket etmemiz gerektiğini öğrenebiliriz. İlk harf "Alef" yani "Ani " Ben anlamına gelir, her şeyden başta ben sorumluyum ben kendime sorarak başlamalıyım. İkinci harfi eklersek "Ah" Kelimesi oluşur bunun anlamı kardeş demektir.  Ben kendimi sorguladıktan sonra kardeşim için sorumluluk alabilirim. Üçüncü harf eklenince, "Aher" Kelimesine ulaşırız yani ben ve kardeşim, ailemle ilgili sorumlulukları tamamlarsam başkaları ile ilgilenebilirim Aher,  başkaları demektir. Dördüncü harfle birlikte "Ahare" kelimesi oluşur anlamı bundan sonradır. Bu sorumluluk sırası ancak beni cemaatimle ilgilenmeye götürebilir. Beşinci harfle,  "Aharav" Onun arkasından anlamına gelen yeni bir kelime oluşur yani inancımın,  Tanrının arkasından gidebilir ve bütün zorluklara göğüs gerebilirim. Nihayet son harf bizi Ahrayut kelimesine ulaştırır ki gerçek anlamda sorumluluk almam mümkün olur. 

Rivka annemiz, bize Yisrael milletinin annelerinden biri olma onurunu nasıl kazandığını göstermiştir. Sorun hissettiği anda sadece ben çözebilirim diyerek harekete geçer ve çocukları olan biz Yisrael milletinin Tanrıya güvenin ve devamlılığımızın yolunu öğretir. Tanrı ilelebet bu güveni içimizde tahsis etsin AMEN.

Kendi o anki iyiliği için olmasa bile kişi her zaman Tora ve mitsvalara bağlı kalmalıdır.
(Gemara Masehet Pesahim 50 B)