Peraşa Özeti (Devarim 3:23-7:11)

[www.chabad.org]

Moşe Bene-Yisrael’e, Erets-Yisrael’e girmesine izin vermesi için Tanrı’ya nasıl yalvardığını, Tanrı’nın bunu reddettiğini ve bunun yerine bir dağa çıkıp Erets-Yisrael’i görmesini söylediğini anlatır.

Tora’nın özetle tekrarına devam eden Moşe, Mısır’dan Çıkış’tan ve Tora’nın verilişinden, insanlık tarihinde daha önce görülmemiş bu olayları açıklayarak bahseder. “Bu kadar büyük bir olay hiç gerçekleşti mi, ya da buna benzer bir olay duyuldu mu? İnsanlar hiç Tanrı’nın sesini alevlerin ortasında duyup ... yaşamaya devam edebildi mi? Sana, A-Şem’in Tanrı olduğunu ve O’ndan başka Tanrı olmadığını bilmen için [tüm bunlar] gösterildi”.

Moşe, gelecek nesillerde halkın Tanrı’dan uzaklaşacağını, putlara tapacağını ve Ülke’den sürülüp, diğer milletlerin arasına dağılacağını, ama sonra, Tanrı’yı arayıp, O’nun emirlerine uymak için Teşuva yapacağına dair kehanette bulunur.

Peraşamızda, ayrıca, On Emir’in tekrarı ve Yahudi inancının temellerini belirten Şema’nın cümleleri de yer alır. Bu temeller, Tanrı’nın Birliği (“Dinle Ey Yisrael: A-Şem, Tanrımız’dır, A-Şem ‘Bir’dir”), Tanrı sevgisi mitsvası, Tora öğrenimi ve “bu sözleri” Tefilinler’le kolumuza ve başımıza, Mezuzalarla da evlerimizin kapı eşiğine yerleştirmemizdir.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav İzak Alaluf

“Vaethanan el Ad… baet ai lemor – o zamanda Tanrı’ya dua ederek şöyle dedim. (Devarim 3/23)

İbranice’de “lemor – söyledi” sözcüğü genellikle konuyu bir başka konuya bağlama özelliğine sahiptir. Tora  bu sözcüğü genellikle Tanrı’nın bir emri Moşe’ye nakletmeden önce  sıkça kullanır. Ancak burada Moşe zaten Tanrı’ya dua ettiğini belirtmekte ve hangi konu için giriş yapmaktadır. Cümlenin devamında Moşe Erets Yisrael’e girmek için Tanrı’ya yakarmaktadır. Bu başka bir konuya geçiş değildir. O zaman neden Tora burada “lemor” sözcüğünü kullanır. Divre Hayim adlı kaynak burada Moşe Rabenu’nun Tanrı’ya çok özel bir yakarışta bulunduğunu ifade eder. Moşe Tanrı’ya kendisine dua etme gücünü vermesi için dua etmektedir.

Birçok dua kitabında duaların başında  duaya hazırlık gibi görünen bölümler göze çarpar. Bu bölümler kişiyi yapmaya hazırlandığı dua için bir ön hazırlık yapmasını sağlar. İzmir’in yetiştirdiği dünya çapında Rav’lardan bir tanesi olan Rabi Hayim Palaçi (Z’Ts’K’L’) Kaf Ahayim adlı kitabının hemen başında bir mitsva için hazırlık yapıldığında mutlaka “leşem yehud” ile başlayan bölümün okunmasının gerekliliğini öğretir. Gerçekten de duaların veya bazı mitsvaların başında yer alan bu muhteşem giriş o duanın veya mitsvanın anlamını daha iyi kavramamızı sağlar. Talmud eski zamanlarda Tanrı’ya yakın insanların Amida duasına hazırlık  için  bir saat hazırlandıklarını kaydeder. Bizler ki bu gün bütün ihtiyaçlarımız için dua etmekteyiz bu gücü bizlere vermesi için Tanrı’dan dilekte bulunmamız doğru bir girişim olacaktır.

Bir hasid  Kotzk’lu Rabi Mendel’e dert yanmakta ve yaşamının bir türlü iyi gitmediğinden yakınmaktadır. Rabi haside bunun için Tanrı’ya dua edip etmediğini sorunca hasid çok ilginç bir yanıt verir: Tanrı’ya nasıl yakaracağımı bilmiyorum. O zaman Rabi şöyle der. Asıl sorun buradadır. Bu sorunu çözmeden diğer sorunların çözülmesi olanaksızdır.

Şimdi kendimize karşı dürüst olalım. Çok önemli bir sunum yapacağımız veya önemli bir görüşmeye gideceğimiz zaman kendimizi günler hatta aylar öncesinden hazırlarız. Çünkü bu bizler için çok önemlidir. Geleceğimizi etkileyecek  yaşantımıza yön verecektir. Acaba gerçekten sayısız isteklerde bulunduğumuz Tanrı’ya dua ederken aynı özeni gösteriyor muyuz. Yoksa bir an evvel rutin duamızı yapıp kaçmayı mı düşünüyoruz?

Dr. Twerski burada Divre Hayim’in sözlerini anımsatır. Moşe Rabenu dua etmek için Tanrı’nın yardımını istemiştir. Acaba bizler dua ederken bunu göz önünde bulunduruyor muyuz?  

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

ANNE BABAYA SAYGI

Rav Ceki Baruh

Bu haftaki peraşamız, Yahudiliğin temellerinden biri olan On Emir’i anlatmaktadır. On Emir’den biri de, Anne Baba’ya saygı göstermektir.

Anne Baba’ya saygı, akla son derece mantıklı gelen, hatta tüm dünya milletleri tarafından dahi, Tora yoluyla emredilmemelerine rağmen, kabul gören bir mitsvadır.

Rambam Tora’nın mitsvalarını açıklarken, sayılı mitsvaya “büyük mitsva” tanımını yapar. Bunlardan biri de Anne Baba’ya saygı mitsvasıdır.

Talmud, Anne Baba’ya saygı mitsvasının açıklamasını yapmak için bizlere yaşanmış bir olayı anlatır:

“Aşkelon’da yaşayan Yahudi olmayan bir kişinin başından geçen bir olayı dinleyin: İsmi Dima ben Netina. Hahamlar, kendisinde bulunan değerli taşları altı yüz bin değerli taş vermeyi teklif ederler. Değerli taşlar bir sandıkta, sandığın anahtarı da babasının üzerinde yattığı yastığın altında bulunmaktadır. Netina anahtarı vermek istemekte ancak babası uyuduğu için onu rahatsız etmeyi ret etmektedir. Tanrı, bu davranışı nedeniyle, ona gelecek sene bir Kızıl İnek vererek ödüllendirir. Bir sonraki yıl, hahamlar Dima ben Netina’nın yolunu bir kez daha tutarlar. Dima onları karşısında gördüğünde şöyle der, ‘Sizden dünyadaki tüm parayı istersem bile, bana bu kızıl inek için vermeye hazır olduğunuzu biliyorum. Ama ben sadece geçen yıl kaybettiğim miktarı istiyorum’ der.”

Talmud’un anlattığı bu olayda anlaşılması gereken bir iki nokta var ve şimdi de onları açıklayalım:

Öncelikle Dima ben Netina, Anne Baba saygısı mitsvasından yükümlü olmamasına rağmen, nasıl oluyor da hem maddi hem de manevi anlamda bu kadar büyük bir ödüle hak kazanabiliyor?  İkinci anlaşılması gereken nokta da, neden Kızıl İnek ile ödüllendiriliyor?

Bu iki soruyu soran Orah Yeşarim kitabı cevabı da enfes bir şekilde veriyor:

Dima ben Netina, Yahudi olmadığı için bu mitsva ile yükümlü değildir. Ancak o, bu mitsvadan yükümlü olmamasına rağmen, böylesi yüksek miktar bir ödülü geri çevirebilmesi, göklerde Yisrael halkı aleyhine konuşulmasına neden olmuştur. Anne Baba’ya saygı mitsvasından yükümlü olmayan bir kişi bile böyle davranıyorsa, Tanrı’nın çocukları – Yisrael Halkı nasıl davranmaları gerekir... Tanrı Yisrael halkının aleyhinde konuşan melekleri susturmak için, Dima ben Netina’ya Kızıl İnek verir. Yisrael hahamları da Kızıl İnek için fiyatı ne olursa olsun almayı kabul ederler ve böylece Yisrael’in aleyhinde yapılan konuşmalar susturulur.

Yisrael halkının lehine konuşan melekler, “Yahudi olmayan kişiler her hangi bir mitsva için dünyadaki bütün parayı ceplerinden çıkarmayı kabul edebilirler. Ancak tek bir şartla – mitsvayı mantıken anlayabildikleri durumda. Ancak Yisrael halkı, Tanrı’nın biricik ve sevgili çocukları, Tora’nın en anlaşılmaz mitsvası olan Kızıl İnek için bile dünyadaki tüm parayı vermeye hazırdırlar.”

Aleyhte konuşan taraf susar.

Yisrael halkı Tora’nın emirlerini, Anne Baba’ya saygı gibi uygulanması son derece mantıklı olan bir mitsva olduğu için değil, sadece Tanrı’nın emri olduğu için yerine getirirler.

Böylece Hukat peraşasında okuduğumuz, “Tanrı’nın söylemek üzere emrettiği Tora hükmü budur” pasuğunun anlamı da böylece bambaşka bir anlamla açıklanabilecektir. Tora Hukat peraşasında Kızıl İnek kurallarını öğretmektedir. O zaman Tora’nın, “Tora’nın hükmü” yerine “Kızıl İnek”in hükmü demesi gerekirdi. Dememesinin nedeni şudur: Tora, emirlerinin sadece akla yattığı, mantıklı olduğu için değil, tam tersine, hepsini birer hok yani anlaşılamaz mitsva gibi yerine getirmemizi istemektedir.

Tora’nın Anne Baba’ya saygı mitsvasını emrederken, “Tanrı’nın sana emrettiği şekilde, babanı ve anneni onurlandır” demesinin de nedeni budur. Bir Yahudi annesini, babasını mantıklı olduğu için veya yaşları nedeniyle çocukların yardımına muhtaç kaldıkları için değil, sadece Tanrı emrettiği için saygı göstermelidir.

Bu mitsva ile ilgili olarak aydınlığa kavuşturulması gereken nokta, mitsvanın sınırlarını belirlemektir. Son dönemlerin en önemli alaha belirleyen ravlarından olan ve kısa bir süre önce aramızdan ayrılan Rabi Yosef Şalom Elyaşiv Rambam’ın sözlerini kaynak getirerek, “insan, gücünün son noktasına kadar, maddi manevi her anlamda bu mitsvayı yerine getirmelidir” der. Ardından İzmir’de devlet içinde önemli görevlerde de yer alan, değerli rav Rabi Hayim Palaçi’nin uzun ömre sahip olmasının nedenlerinden birinin ailesine olan saygısı olduğunu kaydeder.

Bir başka anektod da Porat Yosef yeşivasının eski Roş Yeşivası olan Haham Ben Tsiyon Aba Şaul tarafından anlatılmaktadır. Kendisi Yisrael Devleti’nin kurulma aşamalarında geçirdiği savaşlar sırasında Yeruşalayim’deki Katamon semtinde otururdu. Ancak o bu savaş döneminde bile, Arizal’ın dediği gibi – Şabat akşamı anne ile babanın eli öpülmelidir mitsvasını yerine getirebilmek için, oturduğu semtten kalkıp Şemuel Anavi gibi bir kaç saate yakın bir süre yürümek gerektiren mesafeyi her Şabat yürür ve geri dönerdi.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

ANNE BABAYA SAYGI

El Gid Para El Pratikante

1. Her erkek ve kız evlat, anne ve babasından çekinmeli, onlara saygı göstermeli ve itaat etmelidir.

2. Anne ve babaya hürmet etmek; onları yedirmek ve içirmek, giydirmek, varlıklarını sürdürebilmeleri için ihtiyaçlarını görmek ve ihtiyarlıklarında onları teselli etmekle olur. Kısacası bu, onlar için iyi olan her şeyi yapmak demektir. Anne ve babasına iyi davranmayan ve onlara güleryüz göstermeyen bir kişi, onlara dünyanın en güzel şeylerini yedirip içirse bile göklerden ceza görecektir.

3. Anne ve babaya saygı kuralları şunlardır: Bir evlat anne ve babasının her zaman oturduğu yerde oturamaz. Onları adlarıyla çağıramaz. Onlara ancak “sayın baba” ve “sayın anne” diye hitap edebilir. Onların söylediklerine karşı gelemez, onların yerine, onlardan önce cevap veremez. Onları üzemez. Eğer evlat oturuyorsa ve babası yanından geçerse hemen kalkması gereklidir. Bir baba herkesin ortasında oğlunu döverse veya utandırırsa o evlat susmalı ve bunu emreden Tanrı’dan korkmalıdır.

4. Ebeveynler de evlatlarına karşı merhametli olmalıdırlar.

5. Ancak ebeveynler çocuklarına Tora’nın bir mitsvasını yapmamalarını emrederlerse onlara bu konuda itaat edilmez. Örneğin: Bir anne-baba çocuklarına, “çalın”, “kutsal Şabat gününü ihlal edin” derse, evlatlar onları dinlememelidirler. Yalnızca onlara sükunetle önce Tanrı’nın emirlerini yerine getirmelerinin gerekli olduğunu ve ancak sonra onların dediğine itaat edebileceklerini izahetmelidirler.

6. Eğer bir evlat babasının Şabat ve bayramları ihlal ettiğini veya Taref (Kaşer olmayan yiyecek) ve benzeri şeyler yediğini görürse ona “Kutsal Toramız’ın kanunlarını ihlal ediyorsun” diyemez. Ancak ona dolaylı bir ifade ile hitap edebilir: “Sayın babacağım, acaba dinimizde Şabat’ın ihlal edilebileceği yazılı mıdır?”. Fakat hiçbir şekilde anne ve babasının dikkatini çekemez, ikaz edemez.

7. Bir kişi, eğer annesi .ldüyse ve babası başka bir kadınla evlenmişse, babası yaşadığı müddetçe üvey annesine saygı göstermekle yükümlüdür.

8. Tora öğrenimi anne ve babaya saygıdan daha üstündür. Eğer bir oğul başka bir şehre Tora öğrenmeye gitmek istiyorsa ve baba da onu bırakmak istemiyorsa o zaman babanın emrini dinlemez.

Haftanın Sözü

    (aish.com)

Tecrübe acımasız bir öğretmendir; önce testi verir, sonra da dersi.