Bene-Yisrael'inMısır'dan çıkışına izin verdikten kısa bir süre sonra, Paroonları zorla geri getirmek üzere peşlerine düşer ve Bene-Yisraelkendilerini Paro'nun orduları ile deniz arasındakıstırılmış halde bulurlar...
|
Bu Hafta İçin Saatler |
10 Şevat |
Gelecek Hafta İçin Saatler |
||||
|
Şabat |
Başlangıç |
Bitiş |
5774 |
Şabat |
Başlangıç |
Bitiş |
|
Yeruşalayim |
4:18 |
5:33 |
----- |
Yeruşalayim |
4:25 |
5:39 |
|
Tel Aviv |
4:32 |
5:35 |
11 Ocak |
Tel Aviv |
4:39 |
5:40 |
|
İstanbul |
4:45 |
5:25 |
2014 |
İstanbul |
4:53 |
5:33 |
|
BEŞALAH |
||||||
|
15 Ocak Perşembe akşamı Tu Bişvat bayramı kutlanacaktır.
|
||||||
PeraşaÖzeti (Şemot 13:17-17:16)
[www.chabad.org]
Bene-Yisrael’in Mısır’dan çıkışına izin verdikten kısa birsüre sonra, Paro onları zorla geri getirmek üzere peşlerine düşer veBene-Yisrael kendilerini Paro’nun orduları ile deniz arasında kıstırılmış haldebulurlar. Tanrı, Moşe’ye asasını suyun üzerinde kaldırmasını söyler; denizyarılarak Bene-Yisrael’in geçişine imkân tanır ve sonrasında, onları takip edenMısır ordusunun üzerine kapanır. Moşe ve Bene-Yisrael, Tanrı’ya şükran ve övgüiçeren bir şarkı söylerler.
Çölde halk susuzluk ve açlık sebebiyle çeşitli kereler Moşeve Aaron’a şikâyette bulunur. Tanrı, Mara’daki acı suları tatlılaştırır, başkabir yerde de Moşe’nin kayaya asasıyla vurması sonucu kayadan su çıkar. Tanrıgökten Man adı verilen mucizevî bir yiyecek yağdırır. Man çöl boyunca her sabahtan vaktinden önce yağacaktır. Bunun yanında Tanrı her gece Yisrael kampınasülün sürüleri yollar.
Bene-Yisrael’e, Cuma günler iki porsiyon Man toplamalarıtalimatı verilir; zira Tanrı’nın tam bir iş bırakma günü olarak belirlediğiŞabat günü Man yağmayacaktır. Bazıları bunu dikkate almayıp Şabat sabahı Mantoplamaya çıkarlar, fakat bir şey bulamazlar. Aaron az miktarda Man alıp,gelecek nesiller için bir tanık olması amacıyla bir kaba koyar.
Refidim’de halk Amalek’in saldırısına uğrar; fakat Moşe’ninduaları sayesinde Yeoşua’nın komutasındaki ordu saldırganları bozguna uğratır.
RAVLARIMIZ’DAN DİVRETORA
RAV YEUDA LEON ADONİ
Moşe Rabenu Paro’dan üç günlük bir mesafe kadar uzaklaşıp,Tanrı’ya bir sunu yapmak üzere izin vermesini talep eder. Paro bir daha geridöneceklerini ümit etmemektedir. Paro çok iyi biliyordu ki İbranilerin Tanrısı“Tanrımız Mısır’da mucizeleri ile onları koruyacağını çok iyi bilmektedir. ParoBene Yisrael ile beraber ona haberlergetirecek,[1]onu bilgilendirecek kişiler de gönderir.
15 Nisan’da Rameses denilen yerden çıkarlar, Bene Yisraelaynı gün Sukot denen yere gelirler. O gün Tanrı Bene Yisrael’i korumak üzere 7onur bulutu altına alır. O gün Perşembe günüdür. Ertesi gün Cuma günü çöldebulunan Etan denilen yere gelirler. Şabat gününü orada geçirirler. Şabat çıkışıyol hazırlıklarına başlarlar. Bene Yisrael’in dönmeyeceklerini anlayanhaberciler Paro’yu bilgilendirmek üzere dönerler. Moşe Rabenu Bene Yisrael’e;Mısır istikametine doğru dönün, Paro kaçtığınızı zannetmesin. Paro BeneYisrael’in yollarına devam edeceklerini anlayınca, Bene Yisrael’in peşinedüşer, 21 Nisan Çarşamba günü gece yarısı denize ayak basarlar, sabahına karayadönüşen denizden sağ salim çıkarlar.
Bu büyük birmucizedir. İşte o anda Moşe Rabenu bütün halk ile birlikte ünlü ilahi’yisöylerler: Az Yaşir Moşe. Bu olaydan 81 yıl önce Moşe Rabenu Paro’nun kararlarıdâhilinde bütün Bene Yisrael çocukları gibi nehre atılmıştı.
Melekler Tanrı’ya, “Bene Yisrael’in kurtarıcısı olacak buçocuğu sulardan kurtarmayacak mısın? İşte Paro’nun kızı Batya’nın MoşeRabenu’yu sulardan çıkardığı gün buydu.
Kızıldeniz’den geçilmesinden bir yıl önce de Moşe Rabenu ilkkez Bene Yisrael’in kurtuluşu için Paro ile görüşür. Zoar’a göre BeneYisrael’in denizde söyledikleri “Şira, yani ilahi şöyle açıklanır: RabiŞimon’un sözleri: Bene Yisrael denizde ilahiyi söylediklerinde Tanrı’yıtanımıştır. Tanrı’nın olağanüstü mucizeleri, onları hayretler içinde bırakır.Tanrı’nın gücüne hayran kalırlar. Her fert hayatta bilmediklerini öğrenir, görmediklerinigörür. Toplumca, ilahi bilgilere sahip olurlar. Nitekim, ilahiyi kelimekelimesine bir ağızdan çıkarırcasına hep beraber söylerler.
Tüm millet peygamber Yehezkel’in bile görmeye erişemediğiolayları apaçık görür. Tüm Bene Yisrael gördüklerinin etkisinden kurtulamamaktayerlerini terk etmemektedirler. Moşe Rabenu Tanrı’ya, “Ulu Tanrım! evlatlarınsenin huzurundan ayrılamıyorlar” der. Tanrı ışığını, mevcudiyetini “Midbar Şur”yani Şur çölüne yansıtır. Moşe Rabenu onları o istikamete doğru yöneltir. Şur Çölü’nevarırlar. Şur sözcüğünün anlamı, “Tanrı’nın ihtişamını saygınlığını veyüceliğini görmek istedikleri çöl mekan.”
Bene Yisrael çölde içecek su ararlar, Tanrı onlara suyugösterir, fakat o sular acıdır. Tanrı Moşe Rabenu’ya bir ağaç gösterir ve birdalını suya atmasını söyler, sular tatlılaşır. Oraya Mara, yani acı adınıverirler. Hâlbuki Matok, yani tatlı demeleri gerekirdi, çünkü suları oradatatlılaşmıştı. Hahamlarımızın açıklamalarına göre bu yer, Tanrı’nın yaptığı bumucizeyi her zaman anımsamamız amacı ile mara yani acı olarakisimlendirilmiştir.
Tanrı’nın her sözü bizim için şifadır. Peraşamızda okuduğumuzgibi; Vayomer İm Şamoa Tanrı’nın sözünü dinler emirlerini yerine getirirsen hertür hastalıktan seni uzak tutacaktır.
ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR
KENDİSİNİN VE ARKADAŞININ PAYI
RABİ PİNHAS ERLİNGER
Talmud (Hagiga 15a) şöyle der, “(Tanrı) tsadikleri veraşaları yarattı, Cennet’i ve Cehennem’i yarattı. Her birinin iki payı var:biri Cennet’te diğeri Cehennem’de. Tsadik Cennet’te kendisinin ve arkadaşınınpayını alır, Raşa da Cehennem’de kendisinin ve arkadaşının payını alır.”
Talmud’un sözleri ilk bakışta şaşırtıcıdır. Kulağa mantıksızve adaletsiz gelmektedir. Tsadik ne hakla cennette arkadaşının payını alabilmekte,raşa da ne sebeple işlemediği günahların cezasını çekmektedir?
KÖTÜLÜKLERLE DOLU BİR MİLLET – AMALEK
Peraşamızda Bene Yisrael’in Mısır Çıkışı’ndan sonra Amalekmilleti ile yaptıkları savaş anlatılmaktadır. Sorumuza, Bene Yisrael’in Amalekile karşılaştıkları ilk savaşta aldıkları zafer ve Amalek Milleti’nin nesillerboyunca aldığı ceza ile cevap bulacağız.
Tora şöyle der, “Tanrı Moşe’ye (şöyle) dedi, ‘Şunu hatıraolarak kitaba kaydet ve Yeoşua’ya önemle aktar: Amalek’in zikrini göklerinaltından kesinlikle sileceğim! (Şemot 17:14).” Raşi de pasuğu açıklamasıylaaydınlatır: “Bunu kitaba yazmanı emrediyorum, çünkü Amalek’in hatırasınınyeryüzünden tamamen silinmesini istiyorum.”
Tora Amalek’in hatırasının silinmesini iki kez dahavurgulamıştır; birincisi Balak, ikincisi de Ki Tetse peraşasındadır. Ki Tetseperaşasında, “Zahor Et Aşer Asa Leha Amalek Badereh Betsetehem Mimitsrayim.Aşer Kareha Badereh Vayzanev Beha Kol Aneheşalim Ahareha Veata Ayef VeyageaVelo Yare Elokim – Amalek’in Mısır’dan çıkışınız sırasında yolda sana yaptığınıhatırla. Yolda aniden karşına çıkmış, sen bitkin ve yorgunken, sendeki arkandakalan güçsüzleri öldürmüş, Tanrı’dan korkmamıştı (Devarim 25, 17-18)” demektedir.Raşi de, “Kareha kelimesini İbranicedeki “soğuk” anlamına gelen karkelimesinden türediğini ve pasuğun ‘seni soğuttu’ şeklinde deanlaşılabileceğini açıklar. Midraş buna şöyle bir misal verir: “Mısır’dançıktığınızda üzerinizde bir yenilmezlik havası vardı. Diğer uluslar Mısır’dakiolağanüstü mucizeleri duydukları için sizinle savaşmaktan çekiniyorlardı. AmaAmalek gelip size saldırdı ve diğer uluslara sizin saldırılması mümkün olmayanbir halk olmadığınızı gösterdi. Tıpkı içine girmeye kimsenin cesaretedemeyeceği, fokurdayan kaynar suyla dolu bir küvet gibi. Ta ki hergelenin birionun içine atlayana kadar. Kendisi de kaynar suyla haşlanmasına rağmen, yaptığıbu hareketle suyun sıcaklığını da başkalarının girebileceği şekilde düşürmüşolur” (Midraş – Tanhuma 9; Raşi – Tora kitabından alınmıştır, sayfa 571).
Balak peraşasında ise Bilam Bene Yisrael’e verdiği ünlüberahalarda şöyle demektedir: “Ulusların başıdır Amalek, Ama sonu ebediyıkımdır (Bamidbar 24:20).” Tora, “ulusların başı” derken Amalek gibi birmillet için itibar ifade eden bir söz kullanmadığı açıktır, zira Amalek’inannesi Timna, babası Elifaz’ın karısı bile değil, sadece odalığıdır.Dolayısıyla burada itibardan bahsediliyor olamaz. Amalek, Mısır esaretindenyeni çıkmış olup uğruna yapılmış mucizeler nedeniyle tüm ulusların çekinmekteolduğu Bene Yisrael’e saldırmayı göze alan “ulusların başıdır.”
Bene Yisrael Mısır’dan, On Bela gibi dünyayı korkudantitreten mucizeler eşliğinde görkemli bir şekilde çıkıyor, bu görkem Kızıldeniz’inher kabilelerin her birine özel on iki yol şeklinde bölünmesiyle doruğa yükseliyordu.Kızıldeniz’de sular bir çadır gibi Bene Yisrael’i her yönden kaplıyor, denizyatağı bir saray zemini gibi mozaik döşemeyle kaplanıyor ve on iki patikayıayıran duvarlar saydam olup her kabilenin bir diğerini görebilmesi sağlanıyordu.
Böyle bir manzara karşısında dehşete ve paniğe kapılan diğermilletlerin durumunu Tora şu sözlerle anlatmaktadır: “Halklar duydular –ürperiyorlar. Dehşet sardı Peleşet sakinlerini. O zaman paniğe kapıldılar Edomreisleri, titreme aldı Moav kahramanlarını; (Korkudan) Eridiler tüm Kenaansakinleri. Korku ve dehşet düşsün üzerlerine Büyük Gücün karşısında,donakalsınlar taş gibi. Halkın geçene kadar ey Aşem; kendine edindiğin bu halkgeçene kadar (Şemot 15, 14-16)”.
Bene Yisrael Kızıldeniz’i geçtikten sonra KenaanToprakları’na doğru yola çıkıyordu. Ancak Amalek Milleti Bene Yisrael’in hiçbeklemediği bir sürpriz hazırlıyor ve onlarla savaşa çıkmaya hazırlanıyordu.Amalek milletinin aslında diğer milletlerden farklı bir özelliği yoktu; ancakamaçları tekti – Dünyanın Bene Yisrael’e olan korkusunu kırmak ve onlarla dasavaşılabileceğini herkese göstermek.
Ve gerçekten öyle oldu. Amalek Milleti Bene Yisrael ilesavaştıktan sonra, dünyaya yayılan tüm korku yatışmaya başladı. Tanrı’nın halkıolan Bene Yisrael’in de aslında o kadar özel bir halk olmadığı, onlarla dagerektiği taktirde onlarla da savaşılabileceği mesajı verilerek Tanrı’nın İsmiküçük düşürüldüğü için nesiller boyunca Bene Yisrael’e karşı yapılan bütünsavaşlar Amalek Milleti’nin hesabına yazılmıştır.
Bu temeli esas alarak Tanah’ta yer alan Şemuel kitabındaanlatılan bir olayı da açıklayabiliriz:
Şemuel kitabında Peliştiler Yisrael halkıyla savaşmayageldiği zaman, ilk kral olan Şaul’un her kral gibi savaşa çıkıp çıkmamak içinUrim veTumim’e danışmak istediği anlatılır. Ancak Şaul Koenler’in şehri olanNov’u yerle bir ettiği için Urim veTumim kendisine cevap vermemektedir. Budurumda ikinci çare peygambere sormaktır; ancak o da imkânsızdır, çünkü Şemuelkısa bir süre önce vefat etmiştir. Şaul’un son çaresi bir medyuma gitmektir. Amane yazık ki Şaul, bunu krallığında kendi çıkarmış olduğu bir kanunlayasaklamıştı. Şaul buna rağmen kendisine bir medyum kadın bulmalarını ister. (Tora’yagöre büyü yapmak ve büyü ile uğraşmak kesinlikle yasaktır. Şaul’un bunu nasılyaptığını açıklamak peraşa kâğıdının amacının dışında kalmaktadır.) Şaul,büyücü kadının bulunması üzerine, kral olduğu anlaşılmayacak kıyafetlergiyerek, yola çıkar. Medyumcu kadın Şaul’u görünce onu tanımaz ve ona, “Şaul’unbüyü yapılmasını yasakladığını ve yakalanırsam cezalandırılacağımı biliyorsun,değil mi?” deyince Şaul’da, “sen merak etme, sana bir şey olmayacağına dairyemin edebilirim” diyerek güvence verir. Medyum kadın, “o zaman kimin ruhunuçağırmamı istiyorsun?” diye sorunca Şaul da, “Şemuel’in ruhunu istiyorum” der.Pasukta şöyle yazar, “Kadın Şaul’a, ‘topraktan meleklerin yükseldiğinigörüyorum’ dedi” ve çığlığı bastı. Çünkü büyü yoluyla çağırılan ruhlar başaşağı gelirlerdi. Ancak Şemuel kral Şaul’a saygı göstermek için düz bir şekildegelmişti ve bunu gören büyücü ruhu çağıranın Şaul’dan başkası olmadığını anlamıştı.“Sen nasıl olur da ben böylesi hain bir tuzağa düşürürsün? Ben sana Şaul’uncezasından korktuğumu söylemiştim” deyince, Şaul da, “sana başta da dediğimgibi, hiçbir zarar görmeyeceksin” der.
Raşi, ‘topraktan meleklerin yükseldiğini görüyorum’cümlesindeki melekleri Şemuel ve Moşe olarak açıklar. Şemuel kendisinintekrardan yargıya çıkarıldığının haberini alınca büyük bir korkuya kapılmış veMoşe Rabenu’yu kendisine şahitlik etmesi için yanında getirmiştir.
Tosafot ise şöyle bir soru sorar: “Moşe Rabenu Şemuel’denyüzyıllar önce vefat etmesine rağmen nasıl Şemuel’in davranışların doğruluğunadair şahitlik edebilir?” Tosafot şöyle cevap verir, “Şemuel tabii ki hayatıboyunca yaptığı davranışların hesabını vefatının hemen ardından yapılanmahkemede zaten vermiştir. Şemuel’in Moşe Rabenu’yu getirmesinin tek amacı,Şemuel’in davranışlarından veya verdiği kararlardan bir başkasının yanlış biröğreti öğrenmediğine dair şahitlik etmesidir. Şemuel’in peygamberlik süreciboyunca verdiği kararlar o kadar önemli bir anlam taşımaktadır ki, geleceknesiller bile bunlardan yanlış bir anlam çıkartmamalıdırlar.”
“KENDİSİNİN VEARKADAŞININ PAYI”
GERÇEK MANTIK
Şemuel’in, verdiği kararlardan gelecek nesillerin yanlışsonuçlar çıkarmasından o kadar endişelenmişti ki, kararlarının sorunsuzolduğuna dair tanıklık etmesi için Moşe Rabenu’yu yanında getirmişti. Böylecebir insanın sadece yaptıklarından değil, sebep olduklarından bile sorumlututulduğunu öğrenmekteyiz.
Pesah Agadası’nda şöyle deriz, “Şebehol Dor Vador OmedimAlenu Lehalotenu – Her nesilde bizleri imha etme amacıyla karşımıza dikilenlerolur.” Yisrael milletinin nesiller boyunca her zaman düşmanları olmuştur. Ozaman Amalek Milleti’nin saldırısı tek başına değerlendirildiğinde herhangi birsaldırıdan farklı değildir. Ama Bene-Yisrael’e ilk saldırıyı gerçekleştirerekonlara yönelik korkuyu giderdiği için sonraki tüm saldırılardan da onlarsorumlu tutulmuşlardır.
Bu önemli prensip bizlere insanın her davranışında, pozitifve negatif anlamda ne kadar büyük sorumluluk aldığını öğretir. Bir kişi bir yiyeceğe söylediğiberahanın kelimelerini tane tane söylüyorsa ve bir başkası ondan ilham alıpkendisi de aynı şekilde yapıyorsa, onun yaptığı bu ekstra mitsva ilk kişininhesabına da yazılacaktır. Veya, bir kişi bir başkasının her gün düzenli olaraksinagoga gittiğini görüp onu kendine örnek alarak aynısını yapmaya başladığızaman, onun bu mitsvasında diğer kişinin de payı olacaktır.
Talmud’un başta şaşırtıcı gelen ifadesinin anlamı da artıkgün gibi aydınlık bir hal almaktadır. Raşa cehennemde günahlarıyla topluma kötüörnek olarak sadece kendisinin değil, günah işlemeye sebep olduğu herkesingünahlarını da sırtlamaktayken, tsadik cennette, yaptığı mitsvalarla toplumaiyi bir örnek olarak kendisinin ve onu örnek alan herkesin payını almaya hakkazanmaktadır.
YAHUDİLİKTEKAVRAMLAR
(El Gid Para El Pratikante ve UnderstandingJudaism’den derlenmiştir)
Geçen hafta İsrail halkından Sözlü Tora’nın Yisrael halkı tümüyleunutulması tehlikesi ile karşı karşıya kalındığını ve bunun üzerine Rabi YeudaAnasi’nin onu kaleme aldığını yazmıştık. Nesilden nesle sözlü olarak anlatılankurallar ve her nesilde Hahamlar’ın verdikleri kararların toplandığı ve altıbölümden meydana gelen derlemeye Mişna denir.
Bu altı bölüm sırasıyla şöyledir:
(1) SederZeraim (Tohumlar): 11 Masehet’ten(bölüm) oluşur. Genel olarak ziraatle ilgili konulardan bahsedilir. Tohumunatılmasından bitkiyi yememize kadar olan her aşama ele alınır. Bu 11 bölümdensadece ilki [Berahot], dualardan bahseder.
(2) SederMoed (Bayramlar): 12 bölümdür.Bayramlar, Şabat ve oruçlardan bahseder.
(3) SederNaşim (Kadınlar): 7 bölümdür. Ailekanunlarını, evlenme ve boşanma kurallarını ele alır. Sadece son bölüm[Nedarim ] vaatleri konu eder.
(4) SederNezikim (Zararlar): 8 bölümdür. Sivilkanunlardan ve insanlar arası ilişkilerden bahseder. Sonunda, önemli öğütleriçeren Pirke Avot yer alır.
(5) SederKadaşim (Kutsiyet): 11 bölümdür.Bet-Amikdaş ve korbanlardan bahseder.
(6) SederTaarot (Saflık-Temizlik): 12 bölümdür.Bet-Amikdaş dönemini ilgilendirentemizlik ve aksi durumları, ayrıca günümüzde uygulanan Aile Saflığı olarakadlandırılan “Nida” kurallarını ele alır.
Böylelikle,Mişna’da toplam 61 Masehet ve 523 paragraf (Perakim) vardır. Mişna, devrin tümbilginleri tarafından kabul edilmiş ve Sözlü Tora’nın temel kitabı olmuştur.Mişna, Yazılı Tora’yla aynı ayarda kabul edilmiştir; dolayısıyla ona ne bir şeyeklenebilir, ne de ondan bir şey eksiltilebilir.
Gelecek hafta serimize Talmud’un tanımıyla devam edeceğiz.
BAYRAMA ÖZEL –TUBİŞVAT (2)
BERAHALAR
(Şalom Laam’ınPeraşa Bülteniden hazırlanmıştır)
Önümüzdeki Çarşamba gecesi hep beraber Tu Bişvat bayramınıkutlayacağız. Bayram münasebetiyle geçen hafta başladığımız berahalar serisinedevam ediyoruz.
ZİMUN
Beş çeşittahıldan (buğday, arpa, çavdar, yulaf veya siyah buğday) birinin unu ve su ileyoğrularak yapılan ekmek yendiği zaman, yemekten önce Amotsi, yemekten sonra daBirkat Amazon
söylenir.
Tora beşçeşit tahıldan birinin unu ve su ile yoğrularak yapılan ve en az bir dilim tostekmeğinden fazla yenilen her yemekten sonra Birkat Amazon söylemeyiemreder. Birkat Amazon Tora’nın söylenmesini emrettiği tek berahadır. Diğerberahalar ise hahamlarımız tarafından düzenlenmiştir.
Üç yetişkin erkek beraber aynı masada ekmek yedikleri takdirdeBirkat Amazon söylemeden önce, duaya davet anlamına gelen “zimun” yapılır. Herkes yemeğini bitirdikten sonra masadakilerdenbiri “Nevareh Şeahalnu MiŞelo”, diğerleri de Baruh Şeahalnu MiŞelo UvtuvoAgadol Tamid Hayinu diye cevap verir ve zimuna başlayan kişi de Baruh ŞeahalnuMiŞelo Uvtuvo Agadol Tamid Hayinu diyerek Birkat Amazon’a başlarlar. Eğermasada on kişi beraber ekmek yediyse, “Nevareh Elokenu Şeahalnu MiŞelo der veBaruh Eloenu Şeahalnu MiŞelo Uvtuvo Agadol Tamid Hayinu diye cevap verir vezimuna başlayan kişi Baruh Eloenu Şeahalnu MiŞelo Uvetuvo Agadol Tamid Hayinudiyerek Birkat Amazon’a başlarlar.
Şehrimiz İstanbul geleneğine göre Tubişvat Seder’i BirkatAmazon söylendikten sonra başlar.
Haftanın Sözü
[www.aish.com]
Önemli olan, uğruna olmak istediğiniz kişi için olduğunuzkişiyi her an feda etmeye hazır olabilmenizdir.
Charles DuBois