Peraşa Özeti(Bereşit 47:28-50:26)

[www.chabad.org]

Yaakov hayatının son 17 yılını Mısır’dageçirir. Ölümünden önce Yosef’e, kendisini Kutsal Topraklar’dagömeceğine dair yemin ettirir. Yosef’in iki oğlu Menaşe ve Efrayim’imübarek kılar ve onları, Yisrael ulusunu oluşturan on iki kabileden ikisininbaşı olarak ilan eder.

Yaakov çocuklarına tarihin sonundanbahsetmek ister fakat Tanrı buna olanak tanımaz. Yaakov oğullarını, her birinikendi kabilesinin karakteri doğrultusunda birer beraha verir: Yeuda,liderler kanun koyucular ve krallar çıkaracaktır. Yüksekdini görevliler Levi’den, Tora bilginleri Yisahar’dan, denizciler Zevulun’dan,öğretmenler Şimon’dan, askerler Gad’dan yargıçlar Dan’dan,zeytin üreticileri Aşer’den vs. çıkacaktır. Reuven,babasının özel aile yaşantısına karıştığı içinazarlanır. Şimon ve Levi Şehem’de gerçekleştirdikleri katliamdan veYosef’e yönelik komplolarından dolayı paylanır. Naftali’yebir ceylan sürati, Binyamin’e bir kurt sertliği Yosef’ede güzellik ve üretkenlik bahşedilir.

Yaakov’un ailesi, Paro’nunbakanları, Mısır’ın önde gelen asillerive Mısırlı süvarilerden oluşan büyük bir cenaze korteji, Hevron’dakiMahpela Mağarası’nda gömülmek üzere Erets-Yisrael’e götürülen Yaakov’aeşlik eder.

Yosef de 110 yaşındayken Mısır’daölür. Ölümünden önce o da, kemiklerinin ileride Mısır’dançıkıldığında götürülmesini ve Erets-Yisrael’e gömülmesini vasiyet ederve yaklaşmakta olan kölelik ve zulüm yıllarında BeneYisrael’i ümitleayakta tutacak olan şu sözleri söyler: “Ben ölmek üzereyim. Tanrı sizi mutlaka hatırda tutacak vesizi bu ülkeden, Avraam, Yitshak ve Yaakov’a [vereceğine dair] yemin etmişolduğu ülkeye çıkaracak” (Bereşit 50:24).

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

KADİŞ’İNÖNEMİ

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

Hayatında köyünden dışarı çıkmamış,orada doğmuş, büyümüş, evlenmiş bir köylü olan Şimon’un şehre inmesi gerekir.Şimon bilgisizliğinin verdiği endişe ile ne yapacağını bilemez şekilde etraftadolaşırken, eşi ona hayatını kolaylaştıracak bir öğüt verir, “Şehre kadaryürüyerek gitme. Sana biriktirdiğim parayı vereyim, onunla trene bin ve çokkısa bir süre sonra şehre varabilirsin.” Eşini dinleyen Şimon, parayı aldığıgibi tren istasyonuna doğru yola çıkar.

Hayatında ilk defa karşılaştığıistasyonun her köşesini detaylıca incelerken, birden bire bilet satan kişi,“birader, ne istiyorsun?” diye sorar. Kendine gelen Şimon, eşinin kendisineverdiği tüm parayı biletçinin önüne koyarak, “ben büyük şehre gitmek için birbilet istiyorum” der. Biletçi de Şimon’un durumunu anlamak yerine ona en pahalıyerden bileti verdiği gibi parasının büyük bir kısmını da alıverir.

Şimon heyecanla, biraz da ne olacağınıbilmezliğin verdiği endişeyle treni beklemeye başlar. Tren istasyona vardığındakapılar açılır ve herkes üçüncü sınıf vagona doğru koşuşturmakta, Şimon da neyapacağını bilemez şekilde arkalarından gitmektedir.

Bulduğu ilk yere oturan Şimon,yanındakilerin biletlerine göz atar ve sadece kendi biletinin kırmızı iken,diğer herkesin biletinin mavi olduğunu, kesinlikle bir hata yaptığını düşünür.Şimon endişeyle trenden atılmama korkusu ile terlerken, kapı açılır vebiletlerin kontrolü için kondüktör içeri girer. Şimon’un başka çaresikalmamıştır ve yerinden fırladığı gibi oturduğu sandalyenin altına saklanır.Kondüktör de Şimon’a hemen oradan çıkmasını, çıkmaması durumunda trendenatılacağını söyler. Şimon saklandığı yerden çıkar ve kondüktöre biletini verir.Kondüktör bileti görünce gülmekten kırılmaya, hatta karnı ağrımaya başlar. “Eyseni aptal seni! Gitmişsin birinci sınıf bilet almışsın; sonra da üçüncü sınıfvagonda oturduğun yetmiyormuş gibi bir de sandalyenin altına saklanıyorsun?!

Hahamlarımızgün içinde birçok kez söylediğimiz, hatta alışkanlığımıza dahil olmuş birsöylem için hiç de alışagelmemiş olağanüstü bir vaat verirler.

Talmud(Şabat 119b) şöyle der, “Rabi Yeoşua ben Levi, ‘Kim ki tüm gücüyle‘Amen Yee Şeme Raba Mevarah Lealam Ulalme Almaya – O’nun büyük İsmi sonsuza dekkutsal olsun, Tek Kutsal Olan’ın İsmi sonsuza dek kutsal olsun’ diye cevapverir, göklerde hakkında çıkartılan hükmü yırtılıp atılır” dedi.

Talmuddünya üzerinde bu olağanüstü cümleyi ilk söyleyenin Yaakov Avinu’dan başkasıolmadığını söyler. Tora olayı şöyle anlatır:

“Yaakov oğullarını çağırttı. (Geldiklerinde)‘Toplanın ve sizlere, tarih boyunca başınıza gelecekleri anlatayım’ dedi.(Bereşit 49:1)”

TargumYeruşalmi ise Yaakov’un bu cümlesini şu şekilde açıklar:

Bu noktada Yaakov, çocuklarına Maşiah’ın nezaman geleceğini bildirmek ister. Ancak Şehina Yaakov’u terk eder. Bunun nedeninianlayamayan Yaakov Avinu, belki de oğullarımdan biri, vereceğim bilgiye sahipolmaya layık değildir; belki aralarında yeni bir Yişmael veya Esav vardır”korkusuna kapılır. Bunun üzerine oğullarının Yahudi idealine bağlılıklarınısorgulayınca, kardeşler bir ağızdan cevap verirler: “Şema Yisrael A-do-nayE-lo-enu A-do-nay Ehad – Dinle Yisrael (=babamız)Aşem Tanrımız’dır; Aşem ‘Bir’dir. Senin kalbinde nasıl ‘Bir’ (olan Tanrı)varsa, aynı şekilde bizim de kalbimizde de ‘Bir’ (olan Tanrı) var!”. MaşiahDönemi ile ilgili peygambersel sözlerinin söylenmesini engelleyenin,ailesindeki bir kusur olmadığını anlayan Yaakov, bunun üzerine şükranla cevapverir, “Amen, Yee Şeme Raba Mevorah Lealme Lealmin.”

Tanrı’nınyarattığı ve fakir aklımızın alamayacağı kadar yükseklerdeki dünyalar hakkındahiçbir fikrimiz olamasa da, Rabi Eliyau Lopian’ın Saba MiKelm’in adıylasöylediği sözlerinden “Amen Yee Şeme RabaLealam Lealmaya”nın öneminin nerelere kadar ulaştığını az da olsa anlamayaçalışabiliriz.

“Tanrı’nın, bir Yahudi’nin ‘Baruh U BaruhŞemo’ diyebilmesi için dünyayı altı bin yıl boyunca yaratmasına değerdi.”

Saba MiKelm Kadiş’in önemini şu sözlerlepekiştirir: “İnsanın bin tane defa ‘Baruh U Baruh Şemo’ demesi ancak bir‘Amen’e, bin Amen söylemesi de ancak bir ‘Yee Şeme Raba’ya eşittir.”

Kadiş’inönemi, insanın mazalını biledeğiştirebilecek güçte olması, hatta göklerde hakkında çıkan kötü kararlarıyırtıp atabilecek etkiye sahip olması aşikarken, bunun nedeni nedir? Kadişduası Tanrı’nın huzurunda neden bu kadar önemlidir?

Kadiş'e, “Amen YeeŞeme Raba…” diye cevap verildiğinde Tanrı'nın İsmi yücelir ve O'na huzur vemutluluk verir. Hatta insan, günahları nedeniyle kendisini Tanrı'danuzaklaştırmasına rağmen, Yee Şeme Rabacümlesini anlayarak, hissederek ve yüksek sesle (hazanın sesini geçmeyecek kadar) söylediğinde Tanrı'ya, olduğundandaha da yakın bir bağa sahip olur. 

Talmud (Berahot 3b)Rabi Yosi'nin başından geçen bir olayı Kadiş'in göklerde yaptığı etkiyianlamamıza yardımcı olmak için anlatır. 

"Rabi Yosi yolda giderken Yeruşalayim'inyıkıntılarından birinin içine dua etmek için girer. Eliyau Anavi gelir ve onu korumak için kapıdadurur. 

- "Şalom sana Rabi" der Eliyau Anavi.

- " Şalom sana Öğretmenim ve Rav'ım" derRabi Yosi. 

- "Evladım, bu yıkıntının içinde ne sesiduydun?"

- "Göklerin güvercine benzeyen bir sesle, 'Nekadar yazık oldu çocuklarıma! Günahları yüzünden Bet Amikdaş'ı yıkmak, Ehali'miyakmak ve onları sürgüne göndermek zorunda kaldım' dediğini duydum. 

- "Başının üzerine yemin ederim ki, Tanrı sadecebugün değil, günde üç defa ve her gün aynı şekilde ağıt yakıyor. Hatta sanadahasını da söyleyeyim: Yisrael halkı sinagoglara, Tora öğrenilen BetMidraşlar'a girip Amen Yee Şeme Raba  Mevarah dediği zaman, Tanrı başınısallayarak mutluluğundan, 'Evinde bu şekildemethedilen krala ne mutlu! Evlatlarını sürgüne gönderen bir babanın nesivardır? Ve vah babalarının masasından sürülen evlatlara" diyor.

Hafets Hayimşöyle der, “bizler aynı köylü Şimongibiyiz. Her gün birçok kez Yee Şeme Raba diyerek birinci sınıf vagonunbiletine sahip olup, göklerin kapılarını, cennetin kapılarını açmaya,hakkımızda çıkan kötü kararların kağıtlarını yırtıp atmaya, son Kurtuluş'uyaklaştırıp Maşiah'ın gelişini hızlandırmaya ve maddi, manevi ihtiyacımız olantüm  berahalara sahip olmaya layık olabilecekken, bizler ne yapıyoruz? Sandalyeninaltına saklanıyoruz.”

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(El Gid El Pratikante ve UnderstandingJudaism’den derlenmiştir)

(Tora’nınkanunlarını) Gözetin ve koruyun.  Çünkü(Tora, tüm) halkların önünde sizin bilgeliğiniz ve zekanızdır. (Onlar) Tüm bukanunları duydukları zaman, ‘bu halk kesinlikle bilge ve anlayış sahibidir’diyeceklerdir (Devarim4:6).

Moşe Rabenu’ya Sinay’daverilen tüm kanunlar, detaylarıyla verilmiştir. Tora’da şöyle yazılıdır: “Sana taş levhaları, Tora’yı ve mitsvalarıvereceğim”  (Bamidbar 24:12). Pasuktageçen Tora, “Yazılı Tora’yı” (Tora Şebihtav); “Mitsva” ise, bununla ilgili detayları ifade eder.Tora’yı detaylarıyla beraber yerine getirmemiz emredilmiştir.  Bu detaylara “Tora ŞebaAl Pe – Sözlü Tora”adı verilir.

“Tora”yı MoşeRabenu, ölümünden önce kendi eliyle yazmış, her kabileye birer tane teslimetmiş, bir kopyayı da tanık olması için Aron Aberit’e saklamıştır. AronAberit Antlaşma Sandığı anlamınagelir ve Moşe Rabenu’nun Sinay Dağı’ndan almış olduğu On Emir levhalarınınyerleştirildiği taşınabilir sandığa denir. Tora’da şöyle yazılıdır: “Bu Tora kitabını al. Onu Tanrınız’ınAntlaşma Sandığı’nın yanına yerleştirin. Orada senin için tanık olacaktır (Devarim 31:26).

“Mitsva”yı;yani Tora’nın detaylarını ise, Moşe Rabenu yazmamış, onları sözlü olarak halkınilerigelenlerine, Yeoşua Bin-Nun’a ve tüm Yisrael’e öğretmiştir. Tora’da şöyleyazılıdır, “Size emrettiğim her şeyititizlikle uygulayın; üzerine ekleme yapmayın ve ondan her hangi bir şeyeksiltmeyin” (Devarim 13:1). Bu detaylara “Sözlü Tora” denilmesinin sebebi budur.

BereşitKitabı:

Bereşit kitabı dünyanın yaratılışını, atalarımız Avraam veSara, Yitshak ve Rivka, Yaakov ve Rahel ve Lea'nın hayatlarını anlatarakbaşlar. Yosef'in, babası Yaakov ve kardeşleri ile yirmi iki yıl sonra tekrardankavuşmasının ardından Mısır'a yerleşmeleri ve Yaakov'un ölümüyle sona erer.Bereşit kitabı her ne kadar hikayelerle dolu gibi gözükse de, atalarımızın hayatlarındakidavranışları bizlerin hayatı için yol gösterici olmuştur. Kral Şelomo'nundediği gibi, “Maase Avot Siman LeBanim -Atalarımızın davranışları Çocuklarımıza Yol Gösterici İşaretlerdir.” İnsanönce toplum içinde nasıl davranması gerektiğini bilerek, karakter özelliklerinisaygın bir seviyeye getirerek Tora öğrenimine başlamalıdır. Bu şekilde Tora da zaman içinde onu daha yüksekseviyelere getirecektir. Bereşit kitabının da, Tora'nın verildiği kitap olanŞemot kitabından önce okunmasının sebebi budur. 

Haftaya Tora'nındiğer kitaplarını açıklayarak serimize devam edeceğiz. 

RAV’A SOR

Rabi david yosef – alaha berura

Sabahleyin uyandığımzaman Mode Ani duasını ne zaman söylemem gerekir?

Kişisabahleyin yatağından bir anda kalkmamalı, uyandığı an biraz beklemeli ve ardındanhemen Mode Ani duasını söylemelidir. Mode Ani duası içinde Tanrı’nın İsmi’niiçermediği için Netilat Yadayim yapılmadan da söylenebilir. Mode Ani duası şuşekilde söylenir: Mode Ani Lefaneha, Meleh Hay Vekayam, Şeehezarta Bi Nişmati Behemla,Raba Emunateha – Ey EbediyenYaşayan Kral, canımı büyük iyiliklerinle geri verdiğin için Senin önündeteşekkür ediyorum, Sana olan inancımız büyüktür. Ayrıca Raba Emunateha kelimelerinin bir saniyeboyunca ara verildikten sonra söylenmesi gerekir.

Talit Nasıl Giyilir?

Talit giymekTora'nın emrettiği bir mitsvadır. Tora'nın emrettiği mitsvaları yerinegetirmeden önce, “şu an tsitsit giyme mitsvasını yerine getiriyorum” diyesöylemek veya en azından düşünmek gerekir. Ben İş Hay her mitsvadan önce, leşem yihud olarak bilinen ve söylenmesigereken düşünceyi dua haline getirmiştir. Bu duanın söylenmesi bir zorunlulukdeğildir. 

Talit iki elletutulmalı ve beraha ayakta söylenmelidir. Hasta veya ayağa kalkmakta zorlananyaşlı kişiler oturarak da berahayı söyleyebilirler. 

Beraha ayaktave vücuda veya başa sarılmadan önce söylenmelidir. Talit"talega"dan çıkartılır ve sonra beraha söylenir. Kişi Talit’e berahasöylemeyi unuttuysa üzerinde olduğu sürece berahayı söyleyebilir.

Talit berahasışöyledir: Baruh Ata AD… Elokenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav, VetsivanuLeitatef Betsitsit - Bizleriemirleriyle kutsayan ve bizlere Tsitsit'e sarınmayı emreden Evrenin Kralı, Sen,Tanrımız; Mübareksin.

Talit berahasıve diğer tüm berahalar bir anda değil, virgül koyduğumuz yerleri vurgulayaraksöylenmesi mitsvayı daha da güzelleştirir.

Berahasöylendikten sonra baş Talit'le kapatılır, bütün Tsitsitler sağ omuzun üstündensırta atılır, sonra sola atılır ve yüz kapatılmadan biraz beklenir. Omuzlardanaşağıya sarkıtılır. Talit atkı gibi değil, bütün sırtı kapatacak şekildegiyilir. 

Eğer giyilenbir Talit insanın üzerinden yere düşerse, tekrar giyerken bir daha Talitberahası söylenir. 

İhtiyaçgidermek ya da bir yere gitmek için Talit tekrar giyilmek niyetiyle çıkartılırsa,giyildiğinde tekrar beraha söylenmez. 

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Gülümseme birçok problemi çözebilen küçük bir kıvrımdır.