Peraşa Özeti(Bereşit 12:1-17:27)

[www.chabad.org]

Tanrı, Avram’akonuşarak “Ülkenden,doğduğun yerden ve babanın evinden [ayrıl]; sana göstereceğim ülkeye git”(Bereşit 12:1) emrini verir. Avram’ıbüyük bir ulus haline getirecektir. Bunun üzerine, Avram, eşiSaray ve yeğeni Lot ile birlikte, Kenaan Ülkesi’ne doğruyola çıkar ve burada bir sunak inşa ederek, Tek Tanrı kavramını buradada yaymaya devam eder.

İlk İbrani Avram’ıMısır’a göç etmeye zorlayan şiddetli bir kıtlık başgösterir. Oldukça güzel olan Saray, burada Paro’nun (firavun)sarayına alınır. Avram kendilerini ağabey-kız kardeşolarak tanıtarak hayatını kurtarır. Vücudundaçıkan yaralar, Mısır Kralı’nın Sara’yadokunmasını engeller ve onu, Sara’yı Avram’a geri vermeye iknaeder. İkisini altın, gümüş ve bol malla yolcu eder.

Kenaan Ülkesi’ne geri geldiklerinde, Lot, Avram’danayrılarak, kötülüğüyle ün kazanmış Sedom’a yerleşir. Çıkanbir savaşta Kedorlaomer ve üç müttefikinin güçlü orduları zafer kazanır ve fethettikleriSedom Vadisi’nden aldıkları esirlerin içinde Lot’u da götürürler.Avram, yeğenini kurtarmak için küçük bir taburhazırlar ve dört kralı yenilgiye uğratmasının ardından Şalem (Yeruşalayim)kralı Malkitsedek tarafından mübarek kılınır.

Tanrı Avram’la “ParçalararasıAntlaşma” olarak bilinen bir pakt yapar. Ona, soyunun sürgün ve eziyet göreceği,fakat sonunda Kenaan Ülkesi’nin ebedi olarak onların mülküolacağını bildirir. Kenaan Ülkesi’negelişinden on yıl sonra bile hala çocuğu olmamış olan Saray, Avram’akendi cariyesi Agar’ı verir. Agarhamile kalır ve hanımına karşı saygısızca davranmaya başlar. Sara buna sertdavranışlarla karşılık verince Agar evden kaçar. Bir melek kendisinegörünerek onu geri dönmeye ikna eder ve doğuracağı oğlun,kalabalık bir ulusun babası olacağını bildirir. Avram 86yaşındayken Yişmael doğar.

13 yıl sonra, Tanrı, Avram’ınismini Avraam’a (“Kalabalıkların Babası”) çevirir.Saray’ın yeni ismi ise Sara (“Prenses”)olacaktır. Tanrı, ikisine bir oğul doğacağını,ismini Yitshak (“Gülecek”) koyacakları bu oğlun, Tanrı’nınözel bir bağ içinde olacağı ulusun atası olacağınımüjdeler. Avraam, kendisinin ve ailesi ile evindeki tüm erkeklerin bundan sonrasünnet olmaları konusunda bir emir alır. Bu, tarih boyunca,“Tanrı ile Avraam arasındaki antlaşmanın” işaretiolacaktır.

devar tora

[ Rabi Yeuda Appel - www.aish.com]

Talmud ölümden sonraki hayatı baş aşağı dönmüş bir dünya olarak açıklar. Bu da anlamışudur; bu dünyada saygı gösterilmesi gereken kişiler saygı görmezken, herkestarafından “saygın” olarak bilinenkişiler gelecek dünya da bu saygınlıklarından çok uzaklarda olacaklardır. Başkabir değişle yaşadığımız bu “yalan”dünyada gerçekten de kimin tsadik olup olmadığını bilemeyiz.

Raşaş olarak tanınan dünyaca ünlü kabalist Rabi Şalom Şarabi (Yemen 1720-1777) genç yaşınarağmen Talmud, Midraş ve Zoar gibi Tora’nın gizli olan ve olmayan her alanınahakim engin bir bilgiye sahipti. Tora bilgisini daha da arttırabilmek içinYeruşalayim’deki önemli kabalistlerin öğrendiği Bet El yeşivasına geldi. Ancakyeşivaya geldiğinde alçak gönüllüğünden kendisini gizlemeyi ve müdüre kendisinişamaş olarak almasını istediğini belirtti.

Raşaş’ın yeşivadaki görevi öğrencileri tikun hatsot dualarına uyandırmak, yerleri temizlemek ve ravlara sugetirmekti. Hiç kimse bu gizemli şamaşın dönemin en önemli kabalistlerindenbirisi olduğunu hayal bile edemezdi. Sonraları ise yeşivada ilginç bir durumortaya çıktı; derslerde herkesin aklını karıştıran ve cevabını bulmak içinsaatlerce düşünülen sorular olduğu zaman, rav soruların cevaplarını ertesi günkitabının arasına sıkıştırılmış küçük bir notta bulmaya başladı. Bu olay birkaçkez tekrarlanınca rav ve öğrenciler notları yazanın kim olduğunu bilmekistediler. Günlerden bir gün ravın kızı gizemlişamaşın küçük bir not yazıp ravın kitabının arasına sıkıştırdığını gördü vebunu hemen rava haber verdi. Rav da bunun üzerine  şamaşı hemen yanına çağırttı ve kim olduğunuortaya çıkarmasını istedi. Karşısında duran dünyaca ünlü kabalist Raşaş’tanbaşkası değildi. O artık değil şamaş olmak, hatta öğrenci olmak, dersin ravıhaline gelmişti. Yeşivanın müdürü kısa bir süre sonra vefat edince, Raşaş 27gibi genç bir yaşta yeşivanın müdürü oldu. Hida olarak bilinen Rav Hayim YosefDavid Azulay ve İstanbul’lu dünyaca ünlü kabalist Rav Yom Tov Algazi ise onunöğrencileridir. 

Her ne kadar birçok dünyaca ünlü Tora alimleri Raşaş’ın yolunda gittiğigibi kendilerini gizlemeyi tercih ettilerse de, Tanrı Avraam Avinu’nun gizlikalmasını istemedi ve ona, “ülkenden, doğduğun yerden ve babanın evinden(ayrıl), sana göstereceğim ülkeye git” dedi.

Tora’yı açıklayan hahamlarımız Avraam’ın Haran’da kalmadığı ve KenaanToprakları’na geldiği için çocuk sahibi olduğunu ve gelecekte ola korbanı olacak atamız Yitshak’ınancak Kenaan Toprakları gibi kutsiyeti daha yüksek olan bir yerdedoğabileceğini belirtirler. Avraam’ın Kenaan Toprakları’na gidişi onun içinhayati bir sınav anlamına geliyordu; ailesinden bir daha görmemek üzereayrılmak, hiç tanımadığı, resimlerini bile görmediği Kenaan Toprakları’ndakendisini nelerin beklediğini bile bilmiyordu. Ancak Tanrı’nın berahasınıalabilecek olma olasılığı ve Tanrı’nın isteğini yerine getirmek bile onu buyolculuğu yapmak için yeterince heveslendirdi.

Midraş bu yolculuğun Avraam’ın iyiliği için olduğu kadar, dünya içindeaynı derecede iyiliği için olduğunu kaydeder. Midraş Avraam’ı açılmamış birparfüm şişesine benzetir. Parfüm şişesi kapalı olduğu sürece kokusunu kimsealamaz, açıldığında ise sadece parfüm sahibi değil herkes kokusunu alır. Benzerşekilde Avraam Avinu Haran topraklarında kaldığı sürece tek Tanrı inancınıyayamayacak ve ayrıca diğer ülkelerdeki insanlar da onun öğretilerinden yoksunkalacaklardı.

Hovot Alevavot kitabı diğerlerini Tanrı inancına yaklaştırabilecekpotansiyele sahip her kişinin kendisini, her ne kadar kıyafetleri pislenecekise de, bu çamurun içine atması gerektiğini söyler. Aynı şekilde Hafets Hayiminsanların bu tip yolculuklara neden çıkmadıklarını sorar ve onları bu şekildeeleştirirdi.

İnsan kendisinidiğerlerine yardımcı olmaya adamalı ve bunu Avraam Avinu gibi sadece Tanrı’nınAdı’nı dünyada daha çok yayabilmek, mitsvalarının güzelliğini, hayatımıza  ne kadar kalite kattığını anlatmak içinyapmalıdır.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

İNSAN DAVRANIŞLARININ ETKİSİ

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

PeraşamızdaTanrı’nın Avraam Avinu’ya görünüp ona, “Önümdeyürü ve mükemmel ol” (Bereşit 17:1) dediğini okuyoruz. “Önümde yürü ve mükemmel ol” ne demektir?Midraş (Bereşit Raba 30,1) bunu birbenzetmeyle açıklar: “Rabi Yeuda şöylederdi, ‘Kralın iki oğlu vardır. Küçük oğluna, ‘gel benimle’, büyük oğluna ise ‘gitönümde” der. Aynı şekilde Avraam Avinu, kendi ayakları üzerinde durabildiğiiçin ona, “Önümde yürü”, Noah ise henüz kendi ayakları üzerinde yürüyemediğiiçin, “Noah, Tanrı ile birlikte yürüdü (Bereşit 6:9)” dendi.

Atalarımızındavranışlarını, cereyan eden olaylar karşısında nasıl tepkiler verdiklerinitartmamız ve yorumlar yapmamız yanlıştır. Hahamlarımızın Talmud’da (Şabat 112b) dedikleri gibi, ancak “Onları melek gibi görürsek, biz insansayılabiliriz.” Ama onları “normalbir insan olarak görürsek, kendimiz bir hiç bile sayılamayız.” Bu nedenleTanah’ta yaşanan olayları ancak hahamlarımızın öğretileri sayesinde neler olupbittiğini anlamaya başlayabilir ve yorumlar yapmaya başlayabiliriz. Bu nedenleher hangi bir atamızla ilgili hatalarını belirten bir yazı yazılmışsa bile, Has veHalila onu küçültmek için değil,kendimize ders çıkartmamız için yazılmıştır.

AvraamAvinu neslinin monoteist inanca dönmesi için maddi ve manevi anlamda canınıortaya koydu. Üç yaşında Tanrı’yı tanıdıktan sonra bunu sadece kendisinesaklamak yerine, herkese yaymaya ve O’na inandırmaya başladı. Öte yandan AvraamAvinu insanlara Tanrı inancını öğretmenin dışında zamanının her anını öğrenimeadadı. Avraam Avinu herkesin çadırına rahatlıkla girebilmesi için dört kapıyaptırdı. Çölden geçen herkes bu çadıra uğruyor, çölde hayal bile edilemeyeceklezzette yiyecekler yiyor ve ardından Avraam Avinu’dan Tanrı’nın birliğikonusunda ders dinliyordu. Avraam Avinu sıkılmadan, sabırla herkese Tanrı’nındünyadaki hakimiyetini, birliğini, meydana gelen her şeyin bir sebebi olduğunuve geminin kaptanı olduğu gibi, dünyanın da bir yöneticisinin olduğunuanlatıyordu.

Ancakdünyaya tek Tanrı olgusunu yaymak çölden geçen herkesi yedirmek, içirmek,onlara bir otelde bulamayacakları konforu sağlamak için bu kadar çaba sarfediyor olması, kendisinin manevi gelişimini yavaşlattığını ve Avraam Avinu’danbeklenen Tora öğrenimi kalitesini düşürdüğünü düşünebiliriz.

Hahamlarımızbizlere işte tam bu noktayı öğretmek istediler. Avraam Avinu evinde insanlarıağırlarken ve onlara  Tanrı inancınıöğretirken kendisinden hiçbir şey eksilmiyordu. Avraam Avinu bunu yaparkenTora’nın emrettiği hesed mitsvasını, veaavta lereeha kamoha – arkadaşını kendingibi sev mitsvalarını yerine getirdiğini biliyordu.

Öteyandan Noah ise her ne kadar bizzat Tanrı tarafından tsadik diye adlandırılmasına ve Tanrı’nın gözünde lütuf bulmasınarağmen Avraam gibi, “Önümde yürü” değil,“Tanrı ile birlikte yürüdü”denmiştir. Geçen haftaki peraşamızda da bahsettiğimiz gibi Noah’ın bütün güzelözellikleri bile peygamber Yeşayau’nun onu tüm tufandan sorumlu tutmasına engelolamamıştır. Hahamlarımız ise bunu Zoar’da şöyle açıklarlar: Noah nesli için dua etmesi gerekiyordu, duaetmediği için dünyayı yok eden, sular altında bırakan tufan onun yüzündendir.

Açıklamalartüylerimizi ürpertiyor. Noah hayatını manevi gelişimine adamış, Tanrı’nınGözü’nde lütuf bulacak kadar yüksek bir seviyeye gelmiş ve Tanrı onu tsadik diye çağırmasına rağmen, sadecenesline dua etmediği için tufan onun adıyla bağdaştırıldı.

Noah,ulaştığı manevi seviyeyi sadece kendisine bahşedildiğini ve bununla kendisinikurtarabileceğini düşünmüştü. Nitekim fiziksel olarak kurtarmıştır ama Noahgibi bir kişinin kendisine verilen tüm bu öğretileri çevresindeki insanlarla dapaylaşması, onları da Tanrı inancına yaklaştırması ve yok olmamaları için enazından dua etmesi gerekmekteydi. Bunu yapmadığı için sadece, Tanrı ile birlikte yürüdü seviyesindekaldı.

Yom Kipur arifesiydi. Rabi YisraelSalanter’in sinagogunda endişeli bir bekleyiş vardı. Hiçbir zaman tefilaya geçkalmayan Rabi Yisrael, yaklaşık on beş dakikadır yılın en kutsal günündesinagogda yoktu. Cemaat birbirine endişe dolu gözlerle bakmaya başladı ve yarımsaat da geçince şamaşı ravı bulması için gönderdiler. Şamaş ravı ormanıniçindeki kuytu bir evde buldu. Rabi Yisrael şamaşı görünce ona şöyle dedi,“zavallı bebeğin annesi babası sinagoga gitmişler ve bebek de burada ağlıyordu.Zavallı bebek ağlarken ben nasıl Kal Nidre söyleyebilirim?” diye cevap verdi.

AvraamAvinu ise Noah’ın tersi olarak sadece kendi ruhani gelişimini düşünerek ve dışdünyaya kapatarak değil, insanlığa yaptığı iyiliklerle, Tanrı’nın Adı’nıdünyada yaymasıyla, onları Tora’ya yaklaştırmasıyla Tora’nın övgüsüne sahipolmuştur – Önümde yürü ve mükemmel ol.

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss – www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisiMişna’da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinikyasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinalkaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat’ınayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacakbir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, buradayazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda birRav’a başvurulmalıdır.

Geçtiğimiz hafta Şabat günü evlerimizde çalışanhizmetçilerin veya özel posta şirketleriyle gönderilen postalarla ilgilialahaları öğrenmiştik. Bu hafta ise yapılan bir Şabat ihlalinden Yahudi’ninfayda sağlayıp sağlayamayacağı durumlardan bahsedeceğiz.

Şabat İhlalinden Fayda Sağlamak

Şabat, hem yapılmasının yasak olduğu bilinmesine rağmen veyayasak olduğu bilinmeden ihlal edildiyse eğer, yapılan ihlalden fayda sağlamakonusuyla ilgili bir kaç alaha öğreneceğiz.

1. İhlal Yahudi olmayan birisi tarafından yapıldıysa

Geçen haftadan başladığımız gibi hizmetçi örneği ile devamedelim. Evde çalışan hizmetçi sizin eve girdiğinizi görüp ışığı yaktıysa veyaaç bir şekilde oturduğunuzu fark edip sizin için yemek pişirdiyse, buihlallerden fayda sağlamak yani, eğer evde başka hiç ışık yok ise eğer, ışıktanfaydalanmak ve pişirilen yemeği yemek yasaktır. Yahudi olmayan birisininyaptığı ihlalden fayda sağlamamanın nedeni, Şabat’ın insanın gözündeki değerinidüşürmemektir. İnsan bu şekilde her işini hizmetçiye yaptırmaya alışınca artık melahayı ihlal etme çekincesi ortadankalkacak ve zamanla kişinin kendisi de ihlal etmeye başlayacaktır (Rambam).

İhlal Yahudi olmayan birisi tarafından yapıldığında sadece oan faydalanmamanın haricinde, Şabat’tan sonra da melahanın yapıldığı süre kadarbeklenmesi gerekir. Örneğin ışık yakıldıysa 1 saniye, yemek pişirildiysepişirilme süresi kadar.

Melahasından faydalanmak istediğimiz goyun, bunu kesinlikle kendi faydasına yapması gerekir. ÖrneğinŞabat sofrasından çıkan tabakları sıcak suyla bile yıkaması ve bunu kendi işiolduğu için yapması ve ancak bu şekilde temiz tabakları kullanabiliriz. Birçoğumuzun da bilmediği veya yapılabilir olduğunu düşündüğü örnek de hizmetçiyiodadan bir eşyayı getirmesi için yollarız ve o ışığı açtığı anda biz de girerve odada oturmaya başlarız. Ancak bu yanlış bir davranıştır, çünkü hizmetçi evsahibinin kendisiyle geldiğini gördüğünde ışığı kendisinin istenilen eşyayı bulmakdeğil, ev sahibi için yakacaktır ve yasaktır. Bu nedenle hizmetçiden sadecekendimize istenilen eşyayı getirmesini isteyebilir ancak bundan artı olarakkendimize de fayda sağlayamayız. Bu durum beraberinde yeni bir problemi depeşinde getirecektir; o da, gelecek Şabat ev sahibi aynı senaryoyu oynadığındahizmetçi ev sahibinin nasıl olsa geleceğini bilecek ve ışığı direk olarak onuniçin yakacaktır.

Bazı durumlar da ise hizmetçinin yaptıklarından şu şekildefaydalanabiliriz:

1.Melaha yapılmadan da aynı şekildedavranılabilirdi ve melahanın yapılması kişiye sadece artı bir fayda sağladı.Örnek olarak eğer kişi sahip olduğu ışıkla kitabını okuyabilirsa ve buna rağmenevin hizmetçisi onu görüp bir ışık daha açtıysa, kişi bundan da faydalanabilirve odadan çıkmasına gerek yoktur. Evin hizmetçisi ev sahibini görmesine rağmenfazladan bir ışığı yakmadıysa eğer, ev sahibi kendisine bunu yapmasını direksöylemek yerine ima edebilir ve faydalanabilir.

2.Yahudi yapılan melahadan direk olarakfayda görmemekte ve hizmetçi Yahudi için bir melaha yapmamakta, sadece var olanmelahayı ortadan kaldırmaktadır. Örnek olarak, ev hizmetçisi ev sahibininışıklı bir odada uyuya kaldığını görünce ışığı kapatması gibi. Işığı kapatmakmelaha yaratmak değil, var olanı ortadan kaldırmak sayılır.

3.Yukarıda da verdiğimiz örnek deolduğu gibi, ev sahibi hizmetçisinden her hangi bir işi yapmasını istediğizaman onu bütünüyle nasıl yapılması gerektiğini söylemez ve nasıl yapılmasıgerektiğini hizmetçi seçer. Örneğin ev sahibi bulaşıkların yıkanmasını ricaettiyse eğer, bu onun aynı zamanda mutfağın ışığının da yakılmasını, sıcaksuyun da kullanılmasını ve mutfak bezinin de sıkılmasını söylediği anlamınagelmez. Hizmetçi bu şekilde davranmayı kendisine kolaylık olması amacıylakendisi seçmiştir.

4.Hahamlarımız Tora’nın yasaklarınayaklaşmamamız için bizlere koruyucu çitler koymuşlar ve birçok durumu dahayasaklamışlardır. Hahamlarımızın koydukları bu yasaklara Şevut denir. AyrıcaYahudi olmayan birisine her hangi bir melahayı söyleme işlemine Amira denir ve söyleme faaliyeti dehahamlarımızın koyduğu bir yasaktır. Böylece hizmetçiye hahamlarımızınyasakladığı bir emri hiçbir ima sözleri söylemeden direkt olaraksöylenebilmesine Şevut deŞevut yaniiki tane hahamlarımızın yasakladığı emri sadece üç durumda söyleyebiliriz: (a)Mitsva için (b) Hayati tehlikesi olmayan bir hastalık olduğunda, (c) maddikayıp olacağı zaman.

Şabat günü evlerimizde çalışan hizmetçilerle Tora’ya uygunolarak nasıl davranmamız gerektiğini açıklayan kurallar detayları çok olduğukadar dalları da çok geniştir. Biz günümüzde son derece yaygın olan bu durumuelimizden geldiğince detaylandırmaya ve örneklendirmeye devam edeceğiz. Ancakyine de soru olduğu zaman kişi peraşa kağıdına bakmak yerine, konusunda uzmanbir rava danışmalıdır.

RAV’A SOR
www.Hidabroot.org

Kapı girişindekimezuzamız düştü. Tekrardan berahasını söyleyip yerine taktık. Acaba  doğru mu yaptık?

Kesinlikle doğru yaptınız. Düşen mezuza yerine takılmadanönce tekrardan beraha söylenilmesi gerekir. Ayrıca son üç buçuk yıl içindekontrol ettirmediyseniz, mezuzanın kontrolden geçirilmesi iyidir.

Vefat eden kişileriçin neden özellikle mum yakılır?

Vefat eden kişiler için ilk hafta boyunca merhumun evinde vesenelik meldalolarında da sinagogda yakmaya özen gösterilmelidir. Sinagogda mumyakmak Yeşayau kitabında yazdığı gibi, “KibduAşem BeOrim – Tanrı’yı Işıklarla Onurlandırın (Yeşaya 24:15)” önemli birmitsvadır. Bu nedenle ilk senesini dolduran avellerin gelecek senelikmeldalolarda sinagoglarda mum yakmaları sayesinde bahsettiğimiz mitsvayı dayerine getirecekleri için merhuma daha çok huzur verecektir. Özellikle mumyakılmasının nedeni ise insanın neşamasının Tanrı’nın mumuna benzetilmesindendolayıdır, Mişle kitabında yazdığı gibi – NerAşem Nişmat Adam – Tanrı’nın Mumu İnsanın Neşamasıdır. 

Ben Tora’ya yaklaşmakistiyorum. Ancak herşeyi bir anda üzerime alamam. Hangi mitsva  ile başlamam gerekiyor?

Düzenli bir şekilde Tora öğrenmekle başlamalısın. Ardındaneline geçen ilk mitsvayı yapmaya başla ve ona alış. Alışma sürecin bittiğizaman, diğer bir mitsvaya geç. Mitsvaları tartmak ve önem sırası biçmek doğrubir davranış değildir. Hahamlarımız Pirke Avot’ta şöyle derler, “Kolay mitsvayı yaparken zor bir tanesiniyapıyormuşçasına dikkatli ol, çünkü hiç birinin değerini bilemezsin.”

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Arkadaş, sizin hakkınızda herşeyi bilen ve hala siziseven kişidir.