"Onları işaret olarak elinin üstüne bağlayacaksın ve onlar, gözlerinin arasında, alnına bağ olacaktır." (Devarim 6:8)

Doğumunun On üçüncü yıldönümüne ulaşmış her Yahudi erkek, dinsel erginliğe varmış sayılır ve Yahudi kimliğinin gerektirdiği tüm adet, gelenek, töre ve yasalara uymak zorunluluğu taşır. Bunlardan biri de Tefilin'dir.

Tefilin, Tora'nın öngördüğü mitsvaların en önemlilerindendir. Binlerce yıldır sevgi ve saygıyla uygulanmış ve günümüze kadar aynı önemi ve değeri koruyarak ulaşmıştır.

Tefilin Nedir?

Tefilin, deriden yapılmış ve yassı deri şeritlerle birbirine tutturulmuş siyah renkte iki kare kutucuktan oluşur. İçlerinde parşömen üzerine el yazması olarak, Tora'dan dört ayrı bölüm içeren dörder rulo bulunur. Bu parşömenlerin içerdiği Tora bölümleri şunlardır:

a) Şema (Devarim 6:4-9) Tanrı'nın tek olduğunu bildirir.

b) Veaya (Devarim 11:13-21) Tora'nın öğretilerini uygulayan kişiye Tanrı'nın yardım elini uzatacağını; buyruklarına karşı çıkanları da cezalandıracağını ifade eder.

c) Kadeş (Şemot 13:1-10) Her Yahudinin, Mısır'da esaretten kurtuluşunu daima hatırlaması gerektiğini belirtir.

d) Veaya (Şemot 13:11-16) Mısır'dan çıkışın ve Tanrı öğretilerinin çocuklarına aktarmanın her Yahudi için bir zorunluluk olduğunu ifade eder.

Tefilin iki parçadan meydana gelir ve bunlardan biri başa, diğeri ise kola bağlanır. Başa bağlanan tefiline Tefilin Şel Roş denir. Tefilin Şel Roğun içinde yukarda bahsettiğimiz dört peraşa yazılmıştır. İkinci kutu ise sol pazu üzerine bağlanır. (Tefilin şel Yad) ve bir tek bölmesi vardır. Bu bölmeye de dört parşömen birlikte sarılarak, tek rulo halinde yerleştirilmiştir.

"Baş Tefilini"nin iki yan yüzeyine İbranice'deki "Şin" harfi basılmıştır ve bu Tefilin başa "Dalet" harfini andıran bir düğümle (Keşer) bağlanır. "El Tefilini"nin düğümü ise "Yod" harfi şeklindedir. Bu üç harfin birleşimi de (Ş-D-Y) "Şaday" (Kudret-Tanrı) sözcüğünü oluşturur. Bu harfler aynı zamanda "Şomer Dlatot Israel" (İsrail Kapılarının koruyucusu) sözlerinin baş harfleridir.

Tefilin Nasıl Takılır?

Tora, Tefilin'den dört ayrı kez söz ederse de Tefilin'in nasıl takılacağı konusunda ayrıntılı bilgi "Sözlü Yasalar"ın (Tora şe Bealpe) "Alaha le Moşe mi Sinay" (Moşe'ye Sinay'da verilen yasalar) bölümünde yer alır.

Bar Mitsva yaşına gelmiş bir Yahudi, düzenli olarak her sabah Tefilin takmalıdır:

Tefilin takan kişi ayakta durur. Önce, "Tefilin Şel Yad - El Tefilini"ni alıp sol kolunun üst bölümüne, kalbine dönük bir şekilde yerleştirir. Deri bağcıkların geçtiği ilik kutunun üst kısmına gelmelidir. Şeritleri bağlamaya başlamadan önce "Tefilin Beraha"sını okur.

"Baruh Ata Ad. Elo. Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leaniah Tefilin."

(Bizleri Emirleriyle kutsayan ve bize Tefilin takmamızı emreden, Evrenin yaratıcısı ve Kralımız, Tanrımız Mübarektir.)

Yukarıdaki Tefilin takma duasını okuyan kişi, şimdi de Tefilin'in uzantısı olan deri saplı bölüm üste gelecek şekilde, bağları kolun alt bölümüne yedi kere dolar ve kalan bağları avucuna sarar.

Şimdi sıra "Tefilin Şel Roş - Baş Tefilin"in dedir. Onu da, alnının üst kısmına yerleştirerek bağın uzantısındaki düğümün ense üstüne gelmesini sağlar. "Tefilin Şel Roş - Baş Tefilin" kutusunun alt kenarı saç köklerin altına düşmemeli ve iki gözün tam ortasına gelecek hizada durmalıdır.

Baş Tefilini'ni takar takmaz avucundaki bağları çözerek orta parmağına -önce parmağın alt boğumuna (avuca yakın), sonra orta boğumuna ve son olarak da gene alt boğuma olmak üzere- bağları üç kez dolar. Kalan bağları da gene avucuna sarar.

Tefilin takma işlemi hiçbir hareket veya sözle kesilmemelidir. Herhangi bir nedenle kesintiye uğradığında aşağıdaki Beraha okunur.

"Baruh Ata Ad. Elo. Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Mitsvat Tefilin."

( Bizleri Emirleriyle kutsayan ve bize Tefilin Mitsvasını emreden, Evrenin yaratıcısı ve Kralımız, Tanrımız Mübarektir.)

Tefilin takılması tekniği değişik toplumlara göre küçük farklılıklar gösterebilir.

Tefila'dan Sonra

Tefilin'in çıkarılması ise şöyle olmalıdır:

Kişi gene ayaktadır. Önce orta parmağın üzerindeki bağlar açılır ve tekrar avuç içine sarılır. "Baş Tefilini" sol elle çıkarılarak şeritleri sarılır ve özel Tefilin kılıfına konur. Sora "El Tefilini" çıkarılır, bağları özenle sarılıp kılıfına yerleştirilir. Kabın sağ yanına Baş Tefilini'ni, soluna ise El Tefilini'ni yerleştirmek adettir.

Tefilin'e Ait Töre ve Yasalar

• İlk kez Tefilin takacak olan çocuğun Bar-Mitzva tarihinden iki ila üç ay önce çalıştırılıp Tefilin takma tekniğine alıştırılması adettir.
• Tefilin satın alınırken, güvenilir bir yerden alınmasına ve parşömenlerin tam yetkili bir Sofer tarafından elle yazılmış olmalarına dikkat edilmelidir. Gereken nitelikleri taşımayan Tefilin'ler kullanılmamalıdır.
• Tefilin sadece hafta içi günlerinde takılır. Şabat ve bayram günleri Tefilin takılmaz.
• Tefilin sabah duası (Tefilla) sırasında takılmalıdır. Adını da bu duadan almıştır. Ancak herhangi bir nedenden sabah takılamadıysa, gün batımından önce olması şartıyla gün içinde de takılabilir.
• El ve Baş Tefilinleri takılırken, bağların siyah renkli yüzlerinin üste gelmesine dikkat edilmelidir.
• Tefilin takma işlemi herhangi bir konuşma veya hareketle kesilmemelidir. Kabul edilebilir tek kesinti, Tefilin takmakta olan diğer bir kişinin duasına karşı söylenebilecek "Amen" sözcüğüdür.
• Solak olan kişi Tefilin'in sağ koluna bağlar.
• Tefilin çıplak kola ve çıplak başa bağlanmalı ve hiçbir giysi bölümü ona değmemelidir.
• Herhangi bir nedenle "El Tefilin"i takılamıyorsa sadece "Baş Tefilin"i takılmalıdır. Aynı kural aksi durum için de geçerlidir.
• Tefilin bir mezarlıkta veya temiz olmayan bir yerde takılamaz.
• Çok yakınını kaybeden bir kişi cenaze toprağa verilmeden Tefilin takamaz.
• Tefilin takmış olan kişi, taktığının daima bilincinde ve Tefilin'e saygılı olmalıdır.
• Tefilin, sabah dualarının tümü bitmedikçe çıkarılamaz.
• Sabah duası sırasında Tefilin'le birlikte Tallit de giyilmelidir. Önce Tallit giyilmeli, sonra Tefilinler takılmalıdır. Dua sonunda ise önce Tefilinler, sonra da Tallit çıkarılmalıdır.
• Tişa-Beav (Av ayının 9'u) gününde Tefilin sabah duasında değil de öğleden sonraki duada takılır. Zira 9 Av bir yas günüdür.
• Tefiline layık olduğu saygı gösterilmelidir. Eğer Tefilin kaza eseri yere düşerse oruç tutarak veya sadaka vererek kefaret ödenmelidir. Bu durumda bir Rabi'ye başvurulmalıdır.
• Tefilin ruloları da Kaşer (dinen temiz) bir hayvanın (tercihan dana) derisinden çok özel bir yöntemle imal edilirler. Bu kutuların şekli tam bir kare-küb olmalı ve kutularla deri bağlar özel bir boya ile siyah renge boyanmalıdır.
• Bilgelerin sözlerine göre, Tefilin takma emrini her gün uygulayan kişi, uzun bir yaşama ve Gelecek Dünya'ya erişmeye hak kazanır.
• Rabilere göre, Tefilin'in içindeki parşömenler birkaç yılda bir kontrol edilmelidir. Bu süre her yedi yılda bir -veya iki- kez olmalıdır.

Tefilin'de Sembolizm ve Felsefe

• Midraşa göre bir erkeğin Yahudi dinine bağlılığını ispat etmesi için iki kanıt gerekmektedir. Bunların biri Berit, özel, kişisel ve kalıcıdır. Berit, erkekte yaşamı boyunca yer edecek bedensel bir işaret, bir akit belirtisidir. İkincisi ise Tefilin'dir. Bu da, Berit'in aksine, dıştan görülebilen ve iyice belirgin bir işaret, bir Tanrı'ya bağlılık kanıtıdır.
• El Tefilin'i, sol kola ve tam duyguların merkezi olan kalbe dönük olarak takılır ve uzantısındaki deri şeritler kola, ele ve orta parmağa bağlanır. İkinci tefilin ise düşünce merkezi olan başa takılır. Böylece, dikkat başa, kalbe ve ele çekilerek, kişinin düşüncesiyle, hisleriyle ve eylemleriyle kendini Tanrı'ya adaması gerektiği vurgulanır.
• Tefilin, düşünceyle mantığın duygudan daha güçlü olması gerektiğini öğretir. Ayrıca, insanın salt duygusal içgüdülere kapılmamasını sadece düşünce ve mantığa da bağımlı kalmamasını simgelerken, ikisini birlikte dengelice kullanması gerektiğini öğretir.
• Tefilin önce ele, sonra başa takılır. Bunun da sembolik anlamı şudur: "Kişi, Tanrı buyruklarını, fazlaca sorup düşünmeden önce yerine getirmeli sonra da anlamaya çalışmalıdır." Yani önce, fiilen eylemci olmalı, sonra düşünmeye yer vermelidir.
• El Tefilinini giysinin kol bölümleri gizleyebilir. Baş Tefilini ise tamamen açıkta ve belirgindir. Bunun da simgesel anlamı şudur: "Hareketlerinizi gizleyin ama düşünceleriniz açık ve belirgin olsun ki, fikirleriniz çevrenizi aydınlatsın."
• Tefilin'in dört duası, düşünceyi simgeleyen "Baş Tefilini"nde ayrı ayrı dört bölmede, eylemi simgeleyen "El Tefilini"nde ise tek bölmede tek rulo halindedir. Bu da bilgilerce şöyle yorumlanır: "Düşünceleri ve fikirleri farklı da olsa, tüm Yahudi halkı eylemlerinde tek vücut olup birleşmelidir. Tora buyruklarının icrasında da Tanrı emirleri bir bütün olarak aynen uygulanmalıdır.
• Tefilin'in bağları, kişinin fikren ve kalben Tanrı'ya sıkıca bağlı olduğunu simgeler. Aırıca Tefilin'le gerçekleştirilen günlük "Bağlanma" eylemiyle de insan her sabah Tanrı'ya bağlılığını tazeler ve pekiştirir. Tefilin takmak, "Tanrı'nın adını" başına ve koluna işlemek demektir.
• Kutsal kitaplarda, Tanrı ile seçtiği kavim arasındaki mistik ilişkiden söz edilirken, bu ilişki sıklıkla iki sevgili veya karı-koca bağlılığına benzetilir. Tefilin de, işte bu ilişkinin simgesidir. Tefilin takan kişi, deri bağcıkları elinin orta parmağına -tıpkı evlilik yüzüğü gibi- sararken, Tora'daki şu bölümü okur:
• "Ve ben senin ebedi nişanlın olacağım. Seni kendime doğrulukla, hakla ve rahmetle nişanlayacağım. Bağlılık ve sadakatle senin nişanlın olacağım ve sen Tanrı'yı tanıyacaksın." (Oşea 2:20-21).

Tefilin ve Mısır'dan Çıkış

Tefilin'in içindeki dört Tora paragrafının ilk ikisi "Şema" ve "Veaya" bölümleridir ve aynı zamanda mezuzanın içindeki parşömenin yazısını oluşturur. Diğer iki bölüm ise "Kadeş" ve "Veaya"dır ve Yahudilerin Mısır diyarında esaretten kurtuluşlarından söz eder.

Tefilin gibi güçlü bir sembolün Mısır'dan çıkış öyküsüyle bağıntılandırılmasının nedeni nedir? Bu soruyu, Mısır'dan çıkış öyküsünü yakından inceleyerek yanıtlamak mümkün:

Tanrı'nın Mısır ulusuna gönderdiği 10 bela, soyut kavramlara inanmakta zorluk çeken bir halk için güçlü bir kanıt oluşturmuştu. Bu sayede inanılmaz bir mucize gerçekleşmiş, özgürlüklerine kavuşan İsrailoğulları Tanrı'nın gücüne, şüpheye yer bırakmayan bir inançla bağlanmışlardı.

"On Emir" in metni şöyle başlar: "Ben sizi Mısır diyarında esaretten çıkaran efendiniz, Tanrı’nızım." Şabat ve bayram akşamlarının özel duası Kiduş da "Zeher le Yetsiat Mitsrayim" (Mısır'dan çıkışın anısına) sözlerini içerir

Görüldüğü gibi, Mısır'dan çıkış öyküsü Yahudi halkı için unutulmayacak bir nirengi noktası niteliği taşır ve bu anı, her fırsatta tekrarlanır.

En Eski Tefilinler

Bugün İsrail Müzesi'nde görülebilen en eski Tefilinler, Ölü Deniz yakınlarındaki "Kumran" mağaralarında bulunanlardır.

1968 yılında ünlü arkeolog Yigael Yadin'in gerçekleştirdiği kazılarda ortaya çıkan bu Tefilinlerin şekilleri, yapımlarında kullanılan malzeme, parşömenler ve bağların nitelikleri Talmud'un belirttiği yasalara tıpatıp uymaktadır. Birinci yüzyılın ilk yarısına ait olduğu sanılan bu Tefilinler "Baş Tefilini" olup, dört ayrı rulo, dört ayrı bölmeye yerleşmiş olarak bulunmuşlardır. "Ölü Deniz Ruloları" adıyla da bilinen bu ruloların keşfi kullanıldıkları dönemin ibadet tarzı hakkında araştırmacıları aydınlatmış ve karanlıkta kalan bazı konulara ışık tutmuştu.