Peraşa Özeti (Devarim3:23-7:11)

[www.chabad.org]

MoşeBene-Yisrael’e, Erets-Yisrael’e girmesine izin vermesi için Tanrı’ya nasılyalvardığını, Tanrı’nın bunu reddettiğini ve bunun yerine bir dağa çıkıpErets-Yisrael’i görmesini söylediğini anlatır.

Tora’nınözetle tekrarına devam eden Moşe, Mısır’dan Çıkış’tan ve Tora’nın verilişinden,insanlık tarihinde daha önce görülmemiş bu olayları açıklayarak bahseder. “Bu kadar büyük bir olay hiç gerçekleşti mi,ya da buna benzer bir olay duyuldu mu? İnsanlar hiç Tanrı’nın sesini alevlerinortasında duyup ... yaşamaya devam edebildi mi? Sana, A-Şem’in Tanrı olduğunuve O’ndan başka Tanrı olmadığını bilmen için [tüm bunlar] gösterildi”.

Moşe,gelecek nesillerde halkın Tanrı’dan uzaklaşacağını, putlara tapacağını veÜlke’den sürülüp, diğer milletlerin arasına dağılacağını, ama sonra, Tanrı’yıarayıp, O’nun emirlerine uymak için Teşuva yapacağına dair kehanette bulunur.

Peraşamızda,ayrıca, On Emir’in tekrarı ve Yahudi inancının temellerini belirten Şema’nın cümleleride yer alır. Bu temeller, Tanrı’nın Birliği (“Dinle Ey Yisrael: A-Şem,Tanrımız’dır, A-Şem ‘Bir’dir”), Tanrı sevgisi mitsvası, Tora öğrenimi ve “busözleri” Tefilinler’le kolumuza ve başımıza, Mezuzalarla da evlerimizin kapıeşiğine yerleştirmemizdir.

GEÇMİŞ YILLARDAN

[“Growth Through Torah” / Rabi Zelig Pliskin]

Sağlığınızadikkat edin! Bu, tıbbın oldukça ilerlemiş olduğu çağımızdan çok daha öncesinde,peraşamızdan kopup gelen bir uyarıdır. Rambam(1135 İspanya – 1204 Mısır), Talmud’u dayanak göstererek peraşamızdaki birpasuğu bu şekilde açıklamaktadır… Ve bu, hiç de kulak arkası edilmemesi gerekenbir tavsiyedir.

Toraşöyle demektedir: “Ve canınızı fazlasıylakorumalısınız, çünkü Tanrı’nın size Horev’de (Sinay) ateş içinden konuştuğu günhiçbir şekil görmemiştiniz” (Devarim 4:15).

Manevidüzeyde pasuktaki mesaj oldukça anlaşılırdır. Ramban (1194 – 1270) sadece ses işiterek hiçbir şekil görmemiş olanhalkın Tanrı’yı insan şekline sahip bir varlık olarak düşünmemeleri gerektiğiniaçıklar. Zira her sesin kaynağının bir vücut olması gerektiği fikri oldukçaolası olduğundan böyle bir hataya düşmek mümkündür.

Rambamise Tora’nın bu pasukla, insanları, kendi sağlıklarına zarar verebilecekhareket ve dikkatsizliklerden sakınmaları konusunda uyardığını belirtmektedir.Rambam, bir kişinin, bahçesinde bulunan çukurları örtmesi ve kendi sınırlarıiçinde zararlı olabilecek her türlü şeyin ortadan kaldırılması konusundakikanunları açıklarken “canınızı fazlasıylakorumalısınız” ifadesini de eklemekten geri kalmamaktadır. Ve bu emir,manevi olduğu kadar fiziksel düzeyde de oldukça anlamlıdır. Zira Talmud(Berahot 32b), yoldan geçen kralın selamına karşılık vermek için bile duasınıkesmeyen bir hahamın bu hareketini sorgulamak için bu pasuğu kullanmaktadır. “Hahamneden duasını kesmedi?” diye sormaktadır Talmud. “Tora canımızı korumamızkonusunda bizi uyarıyor değil mi?!”

Anlaşıldığıüzere, bu örnekte pasuk tamamen fiziksel düzeyde ele alınmıştır. Tora’nın busözlerinden yola çıkarak, sigara içmeyi, emniyet kemeri takmadan otomobilkullanmayı ve elbette kask takmadan motosiklet kullanmayı yasaklayan otoritelerinsayısı az değildir.

RabiŞimon Shwab, bu pasuğun başlangıcının fiziksel olarak ele alınması durumunda,devamı ile nasıl bağdaşacağını sormaktadır. Pasuğun devamında sarfedilen, “çünkü Tanrı’nın size Horev’de (Sinay) ateşiçinden konuştuğu gün hiçbir şekil görmemiştiniz” şeklindeki sözlerin,insanın kendisini fiziksel zararlardan koruması ile ne gibi bir bağlantısıolabilir? Kendi fiziksel sağlığımızı korumamızı gerektiren bir emir acabagerçekten Tora’nın alınışı sırasında yaşanan tecrübe ile bağlantılı mıdır?

Hayatında küçükkasaba bile görmemiş olan cahil bir köylü gerçek dünyaya ilk yolculuğunu yapmaküzere büyük şehre gelir. Biriktirmiş olduğu parayla donanmış halde, en lüksrestoranda kendisine bir ziyafet çektikten sonra lokanta sahibinden akşamıeğlenceli bir şekilde geçirmek için tavsiye ister.

“Sinemada mükemmel bir Western oynuyor”der lokanta sahibi. Hayatında film seyretmemiş olan köylü sinemanın karanlığıkarşısında şaşırsa da, sahnede ortaya çıkan gerçek insanları görüncesakinleşir. Ancak saniyeler sonra eğlence birden kâbusa dönüşür. Sahnedekiadamlar silahlarını çekmişler, sinemada oturan seyircilere doğru yürümeyebaşlamışlardır. Olay karşısında sessiz kalamayan köylü ucuz kahramanlığagirişir; bıçağını çeker ve beyaz perdeye doğru koşmaya başlar. Kötü adamlarınher birine gereken dersi verir ve onları sahne üzerinde birer beyaz bez parçasıhaline getirir.

Silahlıadamlardan kurtulmuşlardır, fakat birkaç saniye sonra köylü kendisini sinemanınfedaisinin, boğazını mengene gibi sıkıca tutan ellerinin arasında bulur. Fedaiadamın bıçağını da ustalıkla elinden almıştır.

“Benimletakışma” diye bağırır köylü, fedainin elinden kurtulmaya çalışırken. “Dahasaniyeler önce altı serseriyi hallettim!”

“Seni aptal!”diye bağırır fedai. “Onlar insan değil sadece birer görüntüydü. Onlarla kavgaetmek için hiçbir kuvvete ihtiyacın yoktu. İstersen bir de beni dene de nekadar başaracağını görelim.”

Tora’nın,yukarıdaki pasuktaki mesajı, her ne kadar manevi bir uyarı olarak kolaycaanlaşılıyorsa da, fiziksel anlamı da, pasuğun bitimiyle uyum içindedir. EğerTora sadece bir görüntü olarak verilmiş olsaydı, Tanrı kendisini bir şeklesokarak Tora’yı vermiş olsaydı, o zaman belki de yaşananlar sadece bir fanteziolacaktı. Bene-Yisrael’in görevinin ciddiyeti, mesajın verilişindeki sihringölgesinde kalacak ve mesaj da görüntünün ortadan kalkmasıyla birlikte yavaşyavaş eriyip bitecekti.

Torabir görüntüyle verilmemişti. Ekrana yansıtılan bir görüntü değildi. Bu öylesinegüçlü bir tecrübeydi ki, hiçbir görüntü bunun tanımlanmasına yetmeyecekti. Vebu sebepledir ki, Tora’yı çalışan kişiler de en sağlıklı ve en dikkatli kişilerolmalıdırlar.

Ziraher türlü şeklin üzerinde olan Varlık’ın mesajını taşıyan kırılgan ve ölümlüvücut, bu mesajın gerektirdiklerini yerine getirmek için yeterli derecededayanıklı olmalıdır. Dolayısıyla, sadece ruhun değil, onun fiziksel kabının daözenli bir şekilde korunması gerekir.

AFTARA ve ÖTESİ

[Rabi Reuven İbrahimof – www.haftorahman.com]

Bu hafta aftara: Hazon Yeşayau (Yeşayau 1:1-27)

Aftara’nınKonusu: Sürgünün Sonu: “Nahamu, Nahamu Ami – Teselliedin; teselli edin Halkımı”. Peygamber Yeşayau Yeruşalayim şehrindeoturanlara konuşur ve acıların yakında biteceğine dair onları teselli eder. Yeruşalayim’e Geri Dönüş:Yeşayau aynı zamanda Yeruşalayim’i çevreleyen dağlara ve vadilere, pekyakında Tsiyon Dağı’na geri dönecek olan Yahudilerin yolculuğunu kolaylaştıracağınıbildirir. Tanrı’nın Sözleri Ebedidir:Yeşayau insanoğlunu şiirsel olarak çimene benzetir, diğer bir deyişle insanyok edilemez değildir. Eğer Tanrı milleti yok etmek isterse, bunu yapabilir.İşte bu nedenle, Yahudi halkı Tanrı’nın Sözü’nden ayrılmamalıdır. Yeruşalayim’le ilgili olarak müjdeci elçininçığlığı:Yeşayau Tsiyon Dağı’na, yüksek sesleve gururla sevinmesini söyler “Tanrı şimdi burada!”. Tanrı’nın Yüceliği ve İnsanın Önemsizliği: Kişi her zamanhayatının ve mallarının Tanrı’ya nazaran önemsiz olduğunu hatırlamalıdır. Tekgerçek güç Tanrı’dır.

Aftara’nınPeraşa ile bağlantısı: Bu Aftara Şiva DeNehamata, yaniTişa BeAv’ın ardından gelen ve Yahudi takviminin yeni yılı Roş Aşana’dan öncekiŞabat’a kadar devam eden “yedi teselli haftası”nın ilkidir. Bu süre zarfındakişi teşuva yapmaya ve davranışını geliştirmeye odaklanmalıdır. Bunedenle, bu peraşa ile Aftara arasında doğrudan bir bağlantı yoktur.

Yerve Zaman: Yeşayau 2600 sene önce Yeruşalayim’de I. Bet-Amikdaş’ın yıkılmasındanönceki dönemde peygamberlik etmiştir.

YeşayauKitabından Ünlü Sözler: Yeşayau 1:26 “Aşiva şofetenu kevarişona veyoatsenu kevatehila – Eskiden olduğu gibi yargıçlarımızı vebaşta olduğu gibi danışmanlarımızı geri getir.” Bu cümle hafta arası söylenen normalAmida’da da yer alır.

Aftarave Peraşa’dan Ders: Bu Aftara, I. Bet-Amikdaş’ın yıkılışından sonrasürgündeki insanlara huzur ve umut veren Yeşayau kitabından kehanetler içerir.Zor zamanlarımızda birbirimize cesaret verici sözlerle yardımcı olalım: Cesurol; daha güzel dönemler gelecektir.

DEVAR TORA

“Ve siz, Tanrınıza yapışanlar, bugün hepinizyaşıyorsunuz”(Devarim 4:4).

İnsanlığı meşgul eden en eskifelsefi tartışmalardan biri de, insanla Tanrı arasındaki bağlantının doğasıüzerinedir. Çeşitli fikirler şöyledir:

1.Tanrı bizim çok üstümüzdedir ve bu sebeple biraracıya ihtiyaç vardır.

2.Tanrı ile gerçek iletişim, ancak bir ömür boyusürecek çalışma ve çaba ile mümkündür.

3.Bu dünyada Tanrı ile ilişki kurmak mümkünolmasına karşın, bunu sadece özel kişiler başarabilir. Çoğunluk ise buyetenekte değildir.

4.Tanrı ile bu dünyada tam bir iletişim mümkündeğildir; bu ancak öldükten sonra mümkündür.

Tora bu felsefelerin hiçbirinintam olarak doğru olmadığını öğretmektedir. Tüm Yahudiler, her düzeyde ve herzaman, Tanrı ile yakın bir ilişki sağlama yeteneğine sahiptir. Bu durumuyukarıdaki pasukta görmekteyiz:

1.“Ve siz,Tanrınıza yapışanlar” – doğrudan. Aracıya ya da arabulucuların sağlayacağınötr bir alana ihtiyacınız yok. Yahudilerle Tanrı arasında bir “İsviçre”yeihtiyaç yoktur.

2.“…bugün…”– Tanrı’ya yakın olmak için, bir yaşam boyu çaba ya da çalışma gerekmez; eğeristerseniz bu yakınlığa “bugün” sahip olabilirsiniz.

3.“…hepiniz…”– Tanrı ile bu yakınlığı kurabilmek herkesin doğuştan hakkıdır. Bu sadeceseçilmiş özel bir grubun tekelinde değildir.

4.“…yaşıyorsunuz…” – Söz konusu ilişki içingelecek dünyayı beklemek gerekli değildir. Tanrı’yla yakınlık bu dünyada dapekâlâ kurulabilir.

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss – www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisiMişna’da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinikyasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinalkaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat’ınayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacakbir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, buradayazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda birRav’a başvurulmalıdır.

MUKTSE(1. Bölüm)

Şabatgünü hareket ettirilmemesi gereken eşyalar konusuna giriş

Muktsesözcüğü “bir kenara ayrılmış” anlamına gelir ve Şabat günü onlarla işimizolmadığı için kullanılmayan ve hareket ettirilmeyen, dolayısıyla aklımızda onukullanma niyeti olmadığından “bir kenara ayrılmış” sayılan nesnelere verilengenel addır. Farklı muktse sınıfları vardır. Bu sınıflara girmeden önce muktsekavramının geri planından bahsedeceğiz:

A.Hahamlar bütün Şabat boyuncakullanılmaması beklenen bir eşyayı kullanmayı yasaklamışlardır; çünkü o eşyayıkullanmak onu Şabat için “kullanılır” kılma şeklinde bir Melaha sayılır.

B.Peygamber Nehemya döneminde hahamlarŞabat günü ticari işler yapanlara karşı tepki olarak bazı eşyaları hareketettirmeyi yasaklamışlardır (bkz. Nehemiya 13:15). Bu yasağın nedenleri şöyledir: 

1.Otsaa [bir mekândandiğerine taşıma] melahasının ihlali için koruyucu bir “çit” olarak.

2.Şabatgünü (kazara) melaha yapmayı engellemek için – örneğin, normalde melahaamaçlı kullanılan çekiç veya kaleme Şabat günü dokunmak, konu içindedeğinilecek olan istisnai durumlar haricinde yasaktır.

3.Şabat’ınmüstesna niteliği hakkındaki bilinci korumak.

DEVAR TORA

[“Growth Through Torah” – Rabi Zelig Pliskin]

Tora şöyle demektedir: “Sana bugünemretmekte olduğum bu sözler kalbinin üzerinde olmalıdır” (Devarim 6:6).

Bu pasuktan nasıl bir hayat dersiçıkarabiliriz?

Rabi Şalom Shwadron sık sık hocası RabiYeuda Leib Hasman’ın şu sözlerini aktarırdı: “Tıpkı tefilinle ilgiliemirde, ‘[Bu sözleri] işaret olarak kolunun üzerine bağlayacaksın’ifadesinin tefilinle kol arasında ‘hiçbir engel olmaması gerektiği’anlamına gelmesi gibi, ‘kalbinin üzerinde’ ifadesi de aynışekilde ‘hiçbir engel olmadan’ anlamına gelir. İnsanın Tanrı’yı sevmesi içinöncelikle kalbindeki kusurlu karakter özelliklerini ve kötü duyguları yok etmesigerekir.”

Kotzk Rabisi,bu pasuk hakkında şöyle demitşir: Bazen kalbiniz kapalı olabilir ve entelektüelaçıdan kabul ettiğiniz kavramlar ve fikirler bir türlü içinize nüfuz edip sizinbir parçanız haline gelmeyebilir. Ama eğer onları “kalbinizin üzerinde”tutarsanız, kalbiniz açılır açılmaz hemen içeri gireceklerdir!

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef – Rabi Yitshak Yosef]

Cemaatle Birlikte Dua Etmek (Devam)

1.Gece söylenen Şema’yı gece yarısından sonraya bırakmamakgerekir. Bu nedenle Arvit duası da gecenin başında yapılmalı, gece yarısındansonra sabit minyanlar oluşturulmamalıdır. Ama bir kişi gecenin başındakiminyanı kaçırdıysa ve ancak gece yarısından sonra minyan bulabilecekse geceyarısından önce tek başına dua etmemelidir. Bunun yerine gece yarısı olmadanönce Keriat Şema söylemeli, gece yarısından sonra da o minyana katılarak Arvitduasını yapmalıdır; çünkü cemaatle birlikte dua etmek önemlidir. Zira tekbaşına dua eden bir kişi duasının başından sonuna kadar tüm berahalarda tam birkonsantrasyon sağlamak zorundadır; ama cemaatle birlikte edilen dualar, tüm duaboyunca konsantre olmakta güçlük çekiliyorsa bile kabul edilir.

2.Bir kişininbulabildiği tek minyan yıldızlar çıkmadan önce Arvit duası söylüyorsa veyıldızlar çıktıktan sonra başka minyan bulamayacaksa, yıldızlar çıktıktan sonratek başına dua etmektense, o bulabildiği minyanla dua etmeli ve yıldızlarçıktıktan sonra ayrıca Şema söylemelidir.

DuaSırasında Uygun Giyim

1. Amida duasıetmeden önce, “Tanrın’ı karşılamak üzere kendini hazır et Yisrael!” prensibigereği bele bir kuşak bağlanmış olması yerinde olsa da, günümüzde beli güzelcesaran pantolon kenarlarına, veya iç giyimdeki lastiğe güvenilebilir. Sefaradcemaatlerinde dua için bele ayrıca bir kuşak bağlama geleneği yoktur. Bugeleneğe sahip olan başka cemaatler için de bu yalnızca Amida duası için birgereklilik sayılır.

2.Ellerde eldivenle dua edilmemelidir, zira bubir kibir ifadesi sayılır. Kişi, büyükleri önünde de elinde eldivenle durmamalıdır.Ama sargı bezi bu sınıfa girmez, zira kişi bunu mecburiyetten takmaktadır.

3.Hasta bir kişi mecburiyet nedeniylepijamasıyla dua edebilir; ama kolları örtülü olmalıdır. Ancak bir zorunlulukyoksa pijamayla dua etmek doğru değildir. Bu nedenle üzerine bir şey almalıdır.

4.Hasta bir kişi terlikleriyle dua edebilir beayakkabı giymesine gerek yoktur.

5.Ayakkabısız dua etmemek gerekir; özellikle deçorapsız, çıplak ayakla dua edilmemelidir. Kişi normal olarak duadan önceayakkabı giymelidir; ama mücbir bir sebep nedeniyle zorluk varsa terlikle duaedilebilir. Aynı şekilde, Tişa Beav ve Kipur’da deriden mamul olmayan terlikgiyilerek dua edilebilir.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Amaçolgun ve ileri bir yaşta genç ölmektir.