Peraşa Özeti(Bamidbar 19:1-21:35)

[www.chabad.org]

Külleri, ölü bir bedenle temas sonucu tame olan bir kişiyi arındırmak için kullanılan “Para Aduma – Kızılİnek” ile ilgili kurallar Moşe Rabenu’ya öğretilir.

Çölde 40 yıl dolaştıktan sonra, Bene-YisraelTsin çölüne ulaşırlar. Moşe’nin ablası Miryam ölür ve onun onuruna çölde halkla birlikte her yeregelen mucizevî su kaynağı kuruyunca halk susuz kalır. Tanrı, Moşe’ye bir kayaya konuşmasını veona su vermesini emretmesini söyler. Fakat Moşe, isyan eden Bene-Yisrael’e kızar ve taşa konuşmak yerine asasıyla vurur. Su yine de fışkırır; ancak Tanrı, ona ne Aaron’un ne de kendisinin vaat edilmiş topraklara girmeyeceklerini bildirir.

Aaron, Or Aar adlı yerde ölür ve yerine oğlu Elazar geçer. Halkın, “Tanrı’yı ve Moşe’yi eleştirdikleri” yeni birhoşnutsuzluk dalgasından sonra,Bene-Yisrael’in kampı zehirli yılanlarınsaldırısına uğrar; Tanrı, Moşe’ye, pirinçten yapılmış bir yılanı yüksek bir direk üzerineyerleştirmesini ve gökyüzüne doğru bakan herkesin iyileşeceğini söyler. Halk, çölde mucizevî bir şekildesu sağlayan kuyu onuruna bir şarkı söyler. Moşe, Bene-Yisrael’e kenditopraklarından geçme izni vermeyen Emori kralları Sihon ve Og ileyapılan savaşlarda orduya komuta eder ve bu kralların, Yarden (Ürdün)nehrinin doğusuna doğru uzanan topraklarını fetheder.

GEÇMİŞ YILLARDAN

[Haftanın Peraşası – Şelah Leha 5759]

[Rabi Yisahar Frand – www.torah.org]

Esavgibi bir kardeşe sahip olmak hiç de kolay değildir. Ondan, kendisine tek kuruşabile mal olmayacak bir iyilik istemiştik. Kenaan’a gidiş yolunda, onuntopraklarını kestirme olarak kullanma ricamızı iletmiştik. Bırakın parakaybetmeyi belki de bu geçişimizden maddi kazanç bile sağlayacaktı. Ama cevabı“hayır” oldu. Ve bu “hayır” sadece basit bir reddetme değildi; beraberinde birsavaş tehdidini de içeriyordu. Olaylar zinciri iyi takip edildiği takdirdeYahudilerin merhamet ve anlayış yönündeki ricaları, her zaman böylesi şamatalıbir karşıtlıkla yanıtlanmıştır.

“Moşe, Kadeş’ten Edom kralına [şu mesajla] elçilergönderdi: ‘Şöyle diyor kardeşin Yisrael: Karşılaştığımız tüm dertleribiliyorsun. Atalarımız Mısır’a indiler ve Mısır’da uzun bir süre kaldık.Mısırlılar bize kötülük ettiler – ve babalarımıza. Tanrı’ya haykırdık. Sesimiziduydu ve bir elçi göndererek bizi Mısır’dan çıkardı. Ve işte biz Kadeş’teyiz –topraklarının ucundaki şehirde. Lütfen [izin ver]; ülkenden geçelim. Tarladanbağdan geçmeyeceğiz, kuyu suyu da içmeyeceğiz. Kral yolundan ilerleyecek,topraklarından geçene kadar sağa sola sapmayacağız’” (Bamidbar 20:14-17).

Tora’yıaçıklayan otoriteler, her ne kadar bu olayın öncesinde anlatılsa da, Miryam’ınölümünün söz konusu olaydan sonra gerçekleştiğini belirtirler ve Moşe’nin“Kuyudan su içmeyeceğiz” sözleriyle, Miryam onuruna Bene-Yisrael’e eşlik edenkuyudan su içmeyip, tüm su ihtiyaçlarını para karşılığında Edom’dankarşılayacaklarını belirttiğini ifade ederler. Ancak bu turizm geliri teklifide işe yaramaz. Esav’ın soyu olan Edom milleti tatmin olmaz ve kuzenlerine sırtçevirir. Bununla da kalmaz bir de tehdit savurur:

“Edom[kralı] ona ‘Benden geçmeyeceksin!’ dedi. ‘Karşına kılıçla çıkmayayım!’Bene-Yisrael ona ‘Patikadan çıkacağız’ dediler. ‘Ve eğer ben ya da sürülerimsuyunu içersek, ücretini vereceğim. [Endişelenecek] Hiçbir şey yok. Yayangeçeceğim.’ Ama [Edom kralı] ‘Geçmeyeceksin!’ dedi ve Edom [halkı] muazzam birkalabalık ve gövde gösterisiyle [Yisrael’in] karşısına çıktı. Böylece Edom,Yisrael’in, topraklarından geçmesine [izin] vermeyi reddetti. [Bu yüzden]Bene-Yisrael [o bölgenin] yanından yolunu değiştirdi”  (Bamidbar 20:18-21).

Raşi,Midraş Tanhuma’nın Beşalah peraşasındaki açıklamasından alıntı yapar: Esav,Yisrael’in konuyu anlatışındaki bir noktadan irkilmişti: “Tanrı’yahaykırdık. Sesimizi duydu”. Yitshak Yaakov’a verdiği berahada onun “sesi”ni– duasını – güçlü kılmıştı. Esav’ın cevabı da dolayısıyla bu yönde oldu:Babanızın size verdiği “dua”nın kuvvetiyle gururlanıyorsunuz. Ama unutmayın kiaynı baba bana da bir beraha vermiş ve “kılıcınlayaşayacaksın” demişti. Bu yüzden senin karşına bu beraha doğrultusundakılıcımla çıkacağım!

Anlaşıldığıkadarıyla, Bene-Yisrael’in anlattığı tüm kölelik ve zorluklar Edom’u hiçetkilememiş; ancak söz Yaakov’a verilen manevi berahaya geldiği anda Edom hemenayak direme yoluna gitmiştir. Yisrael’in anlattıklarında rahatsız edici nevardır? Yisrael’in başarılı dualarını duymak Edom’u neden irkiltmiştir?

70’lerdeBrejnev yönetimindeki SSCB’den bir hikâye… İki aylık bir aradan sonra, Moskova’yagelecek olan aylık patates yükünün ertesi gün ulaşacağı haberi gelir. Şafaksökmeden iki saat önce müthiş bir kalabalık, Rusya’nın dondurucu kış soğuğunda,pazarın önünde birikmeye başlar. Yarım saat geçtikten sonra, görevli memurçıkar ve “Üzgünüm; hepinize yetecek kadarpatates olmayacak. Tüm Yahudi yoldaşlar evlerine dönsün. Onlara patatesolmayacak.” der.

Gidenler gider;kalanlar sert soğukta beklemeye devam ederler. İki saat sonra memur tekrarbelirir. “Kamyonlardan birisi bozulmuş.Komünist parti üyesi olmayan herkes evine dönsün.” Onlar da evlerinedönerler. Sadece (!) üç saat sonra memur son kez görünür: “Özür dilerim” der. “Bütünkamyonlar yolda kalmış. Bu ay patates dağıtımı olmayacak. Hepiniz evinizedönün.”

Bu kez hayalkırıklığı kendisini gösterir: “O lanetYahudiler her türlü önceliğe sahipler!”

Edom’un,kardeşi Yisrael’in tarihindeki zorluklara nasıl tepki gösterdiğini Torailetmektedir. Yahudiler esaretlerinden söz ettiklerinde hiçbir duygusallık sözkonusu değildir. Çektikleri acıları, yaşadıkları işkenceyi ve köleliğianlattıklarında, hiçbir acıma gözlenmemektedir.

AncakYahudiler küçücük bir başarı sağladıkları anda – “Tanrı’ya haykırdık.Sesimizi duydu” – Edom birden hırlamaya başlamaktadır. Hemen “Sen maneviyatınla övünüyorsun. Ama bil kibenim de yeteneklerim var; kılıcımla yaşarım ve seni onunla karşılayacağımYahudi!” Dualarımızın sadece kurtulma amaçlı olduğunu, başka kimseyegereksiz ve nedensiz zarar verme konusunda hiçbir amaç ve sonuç içermediğinibir anda göz ardı etmektedir.

Edom,Yisrael’in tarih boyu karşısına çıkan düşmanlarını simgelemektedir. Her şeyerağmen Yahudi düşmanlarının bilmeleri gereken bir şey vardır: “Acılarımızı takdir etmeseniz bile, enazından başarılarımızı kabullenin.”

AFTARA ve ÖTESİ

[Rabi Reuven İbrahimof – www.haftorahman.com]

Bu hafta aftara: Veyiftah Agiladi (Şofetim 11:1-33)

Aftara’nınKonusu: Yiftah kardeşleri tarafından toprağından kovulur ve Erets-Yisrael’indışında bir savaşçı olur. Amon halkı Bene-Yisrael’e saldırır ve Gilad’ın ilerigelenleri Yiftah’tan lider olmasını isterler. Yiftah ise “Önceleri benikovmuştunuz; şimdi ne oldu da beni yeteri kadar iyi görüyorsunuz?” diye sorarakcevabını verir. Yiftah, kazandığı takdirde onu halkın lideri yapmaları koşuluylaordunun başına geçmeyi kabul eder. Yiftah Tanrı’dan kendisine yardım etmesiniister ve galip geldiği takdirde, dönerken göreceği ilk canlıyı Tanrı’ya kurbanetmeye ant içer. Bu olay Mitspa şehrinde geçmektedir. Yiftah Amon kralı ilebarışçıl bir uzlaşmaya varmaya çalışır. Krala güçlerinin çekilmesini öneren birheyet gönderir. Amon kralı cevap olarak Gad ve Reuven kabilelerinin daha önce elegeçirmiş oldukları, Yarden’in doğusunda, Gilad topraklarının güneyinde Arnonile Yabok nehirleri arasındaki bütün Yisrael topraklarında hak iddia eder.Öneri reddedilir. Yiftah bu toprakların, Amon halkından değil, Bene-Yisrael’in geçmesineizin vermeyen Emori Kralı Sihon’dan alındığını vurgulayarak elçilerini gerigönderir. Amon kralı onunla hemfikir değildir ve bu nedenle Yiftah savaşagirer. Savaşta galip gelir, ama dönerken rastladığı ilk canlı varlığın kendi özkızı olduğunu gördüğü zaman dehşete kapılır. Kızcağız davulların sesiyle dansediyor, babasının galibiyetini kutluyordu. Şimdi kızını Tanrı’ya kurban etmesigerektiğini fark eden Yiftah giysilerini yırtar ve acı içinde haykırır. Kızıbile bu kutsal yeminin bozulmaması gerektiğini kabul eder. Kızın talebi üzerinearkadaşları ile dağa çıkar ve orada gençliğine hayıflanır. Bu hazin öyküyüanmak için, vaktiyle genç kadınların her sene dört gün boyunca dağa çıkıpYiftah’ın kızı için yas tutmaları bir gelenek haline gelmişti.

Yerve Zaman: Bu olaylar Hâkimler döneminde, yani bundan yaklaşık 3200 seneönce Yarden Nehri’nin doğu yakasında meydana gelmiştir.

Yiftah’ın Biyografisi: Yiftah-E-l“Tanrı açacak” anlamına gelir. Yiftah Gilad topraklarında doğdu. Yiftah’ınannesinin fahişe olduğu söylenir. Babasının adı Gilad’dı. Üvey kardeşleri onusürgün etmiş ve babalarının mirasından hiçbir pay vermemişlerdi. O da buyüzden, Tov diyarına taşınmıştı. Sonraları Yisrael’de komutan oldu. Yeteneklive cesur bir savaşçı olarak ün saldı. Bir direnişe seferber oldu ve eskiÜrdün’deki Amonileri mağlup eden bir karşı saldırı düzenledi. Kızı ile ilgilitalihsiz olayı yaşayan Yiftah’ın hayatı da hazin bir şekilde sona erdi. Organlarınınkopup düşmesine yol açan bir hastalıkla boğuşarak ıstırap içinde öldü.

Aftara’nınPeraşa ile bağlantısı: Hukat peraşasında Bene-Yisrael, Aftara’da Amonkralının talep ettiği topraklarını Emori kralı Sihon’un elinden almasıanlatılmaktadır.

Aftarave Peraşa’dan Ders: Kendisine Amonilerle savaşma görevi verildiğizaman, yiftah galip gelmenin tek yolunun ilahi müdahale ile olabileceğini görmüştür.Yiftah Tanrı’nın yardımını almak üzere sadece zafer için dua etmekleyetinebilirdi. Onun yerine, Tanrı’ya bir adak sunmayı önerdi. Yiftah Tanrı’nın karşısınaboş ellerle gelmek istemiyordu; O’na değerli bir şey vermeyi arzuluyordu. Kendikızını kurban etmemesi gerektiğini varsayarsak bile, esas tema aynıdır. Yiftahkendisine zaferle biten bir savaş sağlayan Tanrı’ya karşı o kadar borçluydu ki,hayatındaki en değerli şeyden, öz kızından vazgeçti. O düşüncesiz davranarakyapmaması gereken bir adakta bulunmuştu, ama Yiftah’ın niyeti başka şekildeörnek alınabilir. Bu bir misafirin ev sahibine bir hediye götürmesi gibidir. Ohalde bizler de Tanrı’ya dua ettiğimiz ve O’ndan bir şey istediğimiz zaman, O’nunkarşısına elimizde bir şeyle gelmeliyiz. Geçmişte Bet-Amikdaş’a korbanlargötürebilirdik. Maalesef günümüzde bir Bet-Amikdaş yoktur, ancak yine de yapabileceklerimizvardır. Her şeyden önce, Tora öğrenimi ve uygulamamızı geliştirebiliriz. O’ndanistekte bulunduğumuz zaman, buna yüzümüz olmalıdır. Bunun yanında Tanrı’ya zamanımızıve paramızı da sunabiliriz. Yardım derneklerine para bağışlayabilir; eğitimedestek sağlamak için okullara veya hastanelere yardım edebiliriz. Herhangi birkonuda yardımcı olmak için sinagoglara, okullara, hastanelere gönüllü zamanayrılabiliriz.

DEVAR TORA

[Rabi Dr. Avraam J. Twersky]

Tora Başan KralıOg Bene-Yisrael’e karşı savaşa giriştiği zaman Tanrı’nın Moşe’ye şöyle dediğiniaktarmaktadır: “Ondan korkma, çünkü onu senin ellerine teslim ettim” (Bamidbar21:34).

Moşe’nin Ogkarşısında yenilmekten korkması içimn ne sebep vardır?

Raşi’ye göre,Moşe Og’un galip gelmesinden korkuyordu, çünkü Og Avraam’a  yeğeni Lot’un esir düştüğü haberini verenkişi olarak önemli bir liyakate sahipti. Ancak yine Raşi’ye göre Og’un buhaberi verirkenki niyeti pek de övgüye değer değildi. Og Avraam’ın savaşta ölmesini,böylece Sara ile evlenmeyi umarak bu haberi vermişti! Ama işte, Moşe bunarağmen, Avraam’ın Lot’u kurtarmasını mümkün kılan Og’un bu yaptığını, savaştaona başarı sağlayabilecek bir liyakat olarak görmüştür.

RabiYaakov Moşe Harlap’ın işaret ettiği üzere, bu olay bize bir iyilik yapmanınbüyük ödülünü anlatır. İyilik, art niyetle ve normalde kınanması gereken amaçlarlayapılıyorsa bile, kişi eylemin iyi sonuçları için ödüllendirildiğine göre,doğru niyetlerle yapılan iyiliğin ödülünü tahayyül etmek zordur!

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss – www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisiMişna’da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinikyasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinalkaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat’ınayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacakbir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, buradayazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda birRav’a başvurulmalıdır.

Melaha39: OTSAA – ÇIKARMA ve AKTARMA (devam)

Bu melahabağlamında dört tür “mekân” olduğundan bahsedilmişti. Bunlara devam ediyoruz:

B. ReşutAyahid – Özel Mekân

Biralan aşağıdaki koşulları yerine getiriyorsa Reşut Ayahid sayılır (kamuyaait bir alansa bile):

1.En az 4x4 tefahlıkbir alana sahipse (1 tefah = 8-10 cm).

2.Her tarafı,alanı fiziksel olarak kapatan “duvarlar” veya “kapılarla” çevirili ise. Bu“duvarlar” aşağıdaki niteliklere sahip olmalıdır:

a.En az 10 tefahyüksekliğinde veya derinlik.

b.Bir tefahtanfazla kımıldamadan, normal bir rüzgâra dayanabilirlik.

Bu duvarlargerçek bariyerler olabildikleri gibi, sokakta duran nesneler de olabilir (budurumda o nesnelerin yanları duvar teşkil eder). Duvarlar toprak seviyesinin altındada olabilir (o zaman toprağın kendisi bir duvar oluşturur).

Reşut Ayahid’e örnek olarakşunlar verilebilir: Bir ev, bir kamyonun tepesi gibi yanları olan bir alan,derin bir çukurun dibi.

C. Karmelit – Ara Mekân

En az 4x4 tefahalana sahip olup, yine de ne Reşut Arabim ne de Reşut Ayahid olabilmesiiçin gereken koşullardan biri veya birkaçı eksik olan mekânlara Karmelitadı verilir. Örneğin: deniz, göl, tarla (bunların duvarları yoktur); dar birsokak (işlek bir cadde değildir ve/veya çok insan tarafından kullanılmamaktadır),bir tünel (çatısı vardır).

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef – Rabi YitshakYosef]

CemaatleBirlikte Dua Etmek (Devam)

1. Sinagoga geç kalmışbiri, eğer cemaatle aynı zamanda dua edemeyeceğini, hatta cemaat Amida’nıntekrarını yaparken bile onlarla birlikte Amida söyleyemeyeceğini görüyorsa,bunu yapabilme uğruna tefilanın başındaki Zemirot kısmını atlar. Bunu yapması,duanın düzenini bozmadan okuyup sonra Amida’yı tek başına söylemesine göretercih edilir.

2. Konsantrasyon amacıyladuasını uzun tutan [yani gerektiği şekilde sözcüklerin anlamlarına odaklandığıveya üst düzey bir otoriteyse, duanın Kabalistik niyetlerine konsantre olduğuiçin duası normalden uzun süren] bir kişi, bu nedenle Amida’nın tekrarındakiKeduşa’yı cemaatle birlikte söyleyemeyecekse, Amida’ya halktan biraz daha öncebaşlaması, hızlı dua edip gerekli konsantrasyonu sağlayamamasından veyakelimeleri yutmasından daha iyidir. Duasının büyük bölümü cemaatle aynı andaolacağından, iki ya da üç berahayı cemaatten önce söylemesine izin vardır. Yinede bunu yapması şart değildir ve isterse duasına cemaatle birliktebaşlayabilir. Ve eğer bu nedenle cemaatle birlikte Keduşa’ya cevapveremeyecekse bunda bir sorun yoktur, zira bu mücbir bir durumdur. Öte yandaneğer önce başlayacaksa, bunu sabah duasında yapabilmesine rağmen Minha duasındayapmamalıdır, çünkü Minha’da Amida öncesinde söylenen Kadiş, Amida’nıntekrarında söylenen Keduşa’dan daha önemlidir.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

İnsanlarınçoğu eleştirilerden yardım almaktansa, dalkavukluktan zarar görmeyi tercih eder      .

LaurencePeter