Nadav ve Aviu'nun ölümünden sonra, Tanrı, "kutsal"a izinsiz giriş konusunda uyarır:

Peraşa Özeti(Vayikra 16:1-18:30 / 19:1-20:27)

[www.chabad.org]

Nadav ve Aviu’nun ölümünden sonra, Tanrı, “kutsal”a izinsiz giriş konusunda uyarır: Sadece bir kişi, Koen Gadol,yılda ancak bir kez, Yom Kipur’da, Mişkan’ın en içteki odasına girebilecektir.Yom Kipur ibadetinin bir diğer özelliği, ikikeçiden hangisinin Tanrı’ya korban edileceği ve hangisinin Yisrael’ingünahlarının affını sağlamak üzere çöle gönderileceğini belirlemek için kuraçekilmesidir.

AhareMot peraşası ayrıca,Kutsal Mişkan dışındaki yerlerdekorban yapılmaması konusundauyarır, kanın yenilip içilmesini yasaklar,ensesti ve sapıkça cinsel ilişkileriyasaklayan kanunların ayrıntılarını verir.

Kedoşim Peraşası “Kutsal olacaksınız çünkü Ben, Tanrınız,kutsalım” ifadesi ile başlar. Bu ifadeyi,Yahudiler’in kendilerini kutsal kılmak ve Tanrı’nın kutsallığına atıf yapmak üzere uymaları gereken düzinelerce mitsva takip eder. Bu mitsvalar arasında şunlar bulunur: Putperestliğin yasaklanması, iyilik yapma mitsvası, kanun önündeeşitlik ilkesi, Şabat, cinsel ahlak, iş ilişkilerinde dürüstlük, ebeveynlerekarşı saygı ve korku ve hayatın kutsallığı.

Kedoşim’de ayrıca, büyük bilge Rabi Akiva’nın Tora’nın başlıca ilkesi diye adlandırdığı, İllel’in ise “Bu,Tora’nın takendisidir” dediği, “akranını kendin gibi sevmelisin” emri yer alır.

GEÇMİŞ YILLARDAN

[Haftanın Peraşası – Ahare Mot/Kedoşim 5758]

“Haftanın Peraşası” sayılarında “Hukim”kavramına değişik zamanlarda değinilmişti. Hukim, amaçlarına yönelik mantıklıbir sebep bulamadığımız kurallardır. Hepsi Tanrı’nın birer emridir ve buemirlerin yerine getirilmeleri, Tanrı’ya bağlılığımızın ve O’nun istekleriniyerine getirme konusundaki adanmışlığımızın, belki diğer tiplerdekimitsvalardan daha kesin birer göstergesidir.

Peraşamızda,“hukim” kelimesinin yer aldığı ikicümlenin bir arada geçmesi, belki de bu sebeple oldukça ilgi çekicidir:

“Üzerinde yaşamış olduğunuz MısırToprakları’nda yapıldığı gibi yapmayın, sizleri getireceğim KenaanToprakları’nda yapıldığı gibi yapmayın, ve (buralarda yaşayanların)kanunlarında (hukim) gitmeyin. (Benim) kurallarımı yapın ve Benim kanunlarımı(hukim), onlarda giderek koruyun; Ben Tanrı’nızım.” (18:3-4)

Yahudiliğinöngördüğü Hukim; yani bizim mantığımızın açıklayamadığı kurallar Yahudileriyeteri kadar zorlamaktadır. Durum böyle iken, bir Yahudi’ye kendi inancıdışındaki kültürlerin öngördüğü anlaşılmaz kanunlar konusunda dikkatlidavranmasını söylemeye ne gerek vardır? Mantık ve sebep-sonuç ilişkilerini önplanda tutan ve Tanrı’nın emri olmasına rağmen, insan mantığına aykırı olmasısebebiyle birçok kuralı eleştiren bir Yahudi, elbette ki, putperestlerin veçeşitli tarikatların dayattığı kanunları ya da yabancı kültürlerin filancaenerjilere dayanan felsefe ve uygulamalarını görmezden gelecektir. Bu sebepleayrıca uyarılmaya ihtiyacı yoktur… Acaba gerçekten yok mudur?…

On sekizyaşındaki bir öğrenci, Philadelphia’dan Harrisburg’a giden bir trende yolculuketmektedir. Genç adamın uzun bir sakalı vardır ve siyah bir pardösü ile genişkenarlı siyah bir şapka giymiştir. Çantalarını koltuğun üstündeki rafayerleştirdikten sonra, kendisine ters ters bakan oldukça zengin görünüşlü biriş adamının yanına oturur. Yolculuğun ilk yirmi dakikası boyunca, iş adamı,öğrenciyi, sanki bir şeyler söylemek istiyormuşçasına sürekli olarak süzer.Ardından kendini daha çok tutamaz ve sesindeki inanılmaz sert bir tonlabağırır:

“Biliyormusun? Kendilerini hala Ortaçağ’da sanan Yahudiler beni hasta ediyor veyoruyor! Sen bir utanç kaynağısın! Ben de bir Yahudi’yim. Hatta Yidiş dilini deçok iyi bilirim. Fakat ben siyah bir pardösü giyiyor muyum? Sakallarımıuzatıyor muyum? Büyük beden bir şapka giymek zorunda mıyım? Hayır! Bu kıyafetineden giyiyorsun? Buna neden ihtiyacın var? Artık uyanıp, modern dünyaya,Amerika’ya alışmanızın zamanı geldi!”

Şaşıranöğrenci kendisini suçlayan iş adamına soru dolu bir bakışla bakar ve mükemmelbir Pennsylvania ağzıyla konuşmaya başlar: “Yahudi mi?” diye sorar. “Özürdilerim bayım. Ben bir Amish’im (ABD’nin Pennsylvania eyaletinde yoğunlaşmış,tutucu bir Hıristiyan tarikatı) ve Philadelphia’daki akrabalarımı ziyarettendönüyorum. Giyim stilim sizi rahatsız ettiyse çok üzgünüm ama bu benim kültürve mirasımın bir parçasıdır. Avrupa’daki ailelerimizin yaşantısını buraya kadargeleneksel olarak sürdürüyoruz. Sizi rahatsız ettiysem çok üzgünüm.”

İş adamınınyüzü küle döner: “Sizden çok özürdilerim genç adam” diye kekeler. “Söylediklerimi kastetmemiştim. Aslınabakarsanız, kültür ve mirasınızı, geleneklerinizi böylesine büyük heyecanladevam ettirmeniz bence çok takdire layık bir davranış. Bu, cesaret, kararlılıkve adanmışlığın bir göstergesi. Lütfen beni bağışlayın. Çok duyarsızdavrandım.”

Bir anda gençadamın ağzı büyük bir gülümseme ile açılır. Yanındaki iş adamına kusursuz birYidiş’le şu basit soruyu sorar: “Yahudi olmayan için mükemmel, Yahudi içinutanç kaynağı; öyle mi?”

Neyazık ki, anlaşılması güç olan bazı mitsvalar, hiçbir Tora tecrübesine sahip olmayanYahudiler için itici olabilmektedir. Bu tip mitsvalar, Yahudiliğe bağlılığıengelleyen günah keçileri haline gelerek, çok basit ve anlaşılır kurallarınbile uygulanması konusunda engel teşkil ederler. Ancak, yine aynı kişiler, birçokfarklı kültürün anlaşılması güç olan gelenek ve ritüellerinin ne anlamlartaşıdığı konusunda kafalarını meşgul etmekten kaçınmazlar. Her ne kadar,Yahudilerin başka kültürlerle ilgili “fikir sahibi” olmaları yanlış değilse de,bunda bir denge sağlanmalıdır.

Yahudilikleilgili bilgisi çok az olan ya da hiç olmayan birçok Yahudi, kendilerine ilginçgelen Budizm, Hinduizm gibi yabancı felsefelere inanılmaz ilgigösterebilmektedir. Hayatlarında mecbur olmadıkları zaman sinagoga uğramayanYahudiler, başka inançlara ait önemli günlerde yabancı tapınaklara gitmekte birsakınca görmemektedirler. Tanrı’nın emrettiği, anlaşılması güç kanunları“mantık” sebebiyle hor görürken, yabancı felsefelere bu şekilde yoğunlaşmak pekde “mantıklı” olmasa gerektir.

Torabu sebeple, ne kadar mantığa uygun görünürse görünsün, Mısırlıların yaşantıtarzından, ve onların şahsında tüm yabancı yaşantı tarzlarından uzakdurulmasını istemektedir. Zira anlamaya çalışılması gereken “hukim”arasında, kendi kültürümüze ait olanlardan daha uygun olanı yoktur.

AFTARA ve ÖTESİ

[Rabi Reuven İbrahimof – www.haftorahman.com]

Bu hafta aftara: Alidroş (Yehezkel 20:2-20)

Aftara’nınKonusu: I. Bet-Amikdaş’ın yıkılmasından dört yıl önce ve PeygamberYehekzel’in Babil’e sürülmesinden yedi sene sonra, Av ayının 10’unda halkınileri gelenleri Yehezkel’e yaklaşırlar ve ondan Tanrı’ya danışmasını isterler. Tanrı’nıncevabı olumsuzdur. Peygamber Yehezkel aracılığıyla henüz Mısır’dayken bile Yisraelhalkının günahları yüzünden yok edilmeyi hak ettiğini açıklar. Yisrael halkıayrıca çöldeyken de imha edilmeyi hak etmişti. Aftara yeni nesilleri,atalarının hatalı yolunda gitmemeleri için uyarır.

Yerve Zaman: Bu aftara yaklaşık 2600 sene önce Babil’de geçmektedir. Yehezkel,Erets-Yisrael’in dışında peygamberlik tecrübeleri yaşayan birkaç peygamberdenbiriydi.

Aftara’nınPeraşa ile bağlantısı: Peraşada Yisrael halkı bütün mitsvalara uymasıve özellikle putlara tapmayı kesmesi konusunda uyarılır. Peraşa ayrıca Bene-Yisrael’inŞabat’a bakmaları konusunda ısrar eder. Aftara tema olarak Peraşa ilebağlantılıdır, zira burada da Bene-Yisrael puta tapmakla ve Şabat’ı kutsalsaymamakla suçlanmaktadır. Yisrael kutsal olma potansiyeline sahip bir millettirve bu yetenekten tam olarak yararlanmadığı hatırlatılmaktadır.

Yehezkel’in Ünlü Sözleri: Yehezkel20:19, “Behukotay lehu veet mişpatay veet Şabetotay kadeşu” “Benim ilahikurallarıma uyun ve onları uygulayın. Şabatlarımı kutsal kılın.”

Peraşave Aftaradan Ders: Yisrael kutsal olma gücüne sahip bir ulustur.Ruhlarına zarar verecek yanlış şeyleri yapmaktan sakınmaya ve ruhlarınıbesleyen iyi şeyleri, (örneğin dua ederek Tanrı’ya yaklaşmak gibi), arttırmaya ihtiyaçlarıvardır.

DEVAR TORA

[“TorahFax” – Rabi Zalmen Marozov]

On Emir

Hahamlarımız Kedoşim peraşasıylailgili olarak ilginç bir noktaya işaret ederler. Bu peraşadaki mitsvalararasında On Emir’e denk gelen bazıları mevcuttur. Yine tıpkı On Emir’inTanrı’nın ağzından alınışında olduğu gibi, tüm halk bu peraşadaki mitsvaları –bu kez Moşe’den – dinlemek üzere eksiksiz olarak toplanmıştı. Söz konusumitsvalar şöyledir:

On Emir: “Ben seni Mısır’dançıkaran Tanrı’nım”

Kedoşim: “Ben Tanrı’nız Aşem’im”(Vayikra 19:3)

On Emir: “Başka tanrılarınolmayacak”

Kedoşim: “Kendinizeşekillendirilmiş tanrılar yapmayın” (19:4)

On Emir: “Tanrı’nın Adı’nı boşyere kullanma”

Kedoşim: “Adım’la yalan yereyemin etmeyin” (9:12)

On Emir: “Şabat gününü kutsalkılmak için hatırla”

Kedoşim: “Şabatım’ı koruyun”(19:3)

On Emir: “Babana ve annene saygıgöster”

Kedoşim: “Her kişi, annesi vebabasından korksun” (19:3)

On Emir: “Öldürme”

Kedoşim: “Arkadaşının kanı(nınakma ihtimali) karşısında atıl durma” (19:16)

On Emir: “Zina etme”

Kedoşim: “Zina eden erkek vekadın kesinlikle öldürüleceklerdir” (20:10)

On Emir: “Çalma”

Kedoşim: “Çalmayın” (19:11)

On Emir: “Arkadaşın için yalancışahitlik etme”

Kedoşim: “Halkının içindededikoducu bir şekilde dolaşma” (19:16)

On Emir: “Arkadaşının evini vs.arzulama”

Kedoşim:“Arkadaşını kendin gibi sev” (19:18)

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss – www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisiMişna’da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinikyasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinalkaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat’ınayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacakbir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, buradayazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda birRav’a başvurulmalıdır.

Melaha 34: BONE – İnşa Etmek ve Melaha 35: SOTER – YIKMAK (devam)

D. Kaplar

Tora Şabatgünü iyi ve kullanılabilir bir kap yapmamızı yasaklar. Bu nedenle, kilden birkap yapmak, tahta bir masa veya iskemle yapmak yasaktır.

Hahamlarımız mükemmelolmayan bir kap yapmamızı da yasaklarlar.

Şabat için kullanılmaküzere kırık veya hasar görmüş bir kap “yapmaya” ise izin verilir.

Uygulamalar:

1.Şişekapakları: Şişe açıldığı zaman hiçbir değişikliğe uğramayan bir kapak Şabatgünü çıkarılabilir. Ancak, günümüzde birçok içecekte olduğu gibi, kapağın birparçası olan halkayı kırmaktan kaçınmak imkânsızdır. Bu nedenle, bazıotoritelere göre kişi Şabat günü bu tür bir kapağı açmamalıdır, çünkü bu eylemşişe kapağı şeklinde iyi bir kap yaratmak sayılır. (örneğin, şişeyi kapatmak içinbirkaç kez kullanılan bir nesne). Bu otoritelere göre Şabat günü bu tür birşişeyi ilk kez açabilmek için, ilk önce tepesini delmek gerekir. Böylece kişi“hasarlı” bir kap “yaratmış” olabilir. Ancak başka otoritelere göre, kişi Şabatgünü bu tür şişeleri tereddüt etmeden açabilir.

2.Metalkutular (konserve gibi): Alüminyum bir kutuyu açmak da kullanılabilir bir kapyaratabilir. Bu kutu baştan bir tepesi olmadan yapılmış olmasına rağmen (şişedeolduğu gibi), kullanılabilir bir kap yaratılmış olur. Şabat günü alüminyum birkutuyu açabilmek için kişi önce kutunun dibini delmelidir; ardından bu tür“hasarlı” bir kap “yaratılabilir.”

Yukarıdaki nesneleri delerken, harflerinveya resimlerin arasından kesmemeye özen göstermek gerekir. Her durumda –bunları yasaklamayan otoriteler olmasına rağmen – kutuları, metal kutuları vetorbaları Şabat’tan önce açmak tercih edilmelidir.

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef – Rabi YitshakYosef]

Tefila İçinUygun Yer (Devam)

1. Sinagogda – haftaiçinde – bir Bar Mitsva varsa, fotoğraf çeken kişileri, dua sırasında duaedenleri rahatsız etmemeleri konusunda uyarmak gerekir. Aslında en iyisisinagoga hiç fotoğrafçı sokmamak gerekse de bu konuda hoşgörülü davranılır, amafotoğrafçılar duayı bozmamaları konusunda uyarılmalıdır.

2. Sinagog’da çocuklarıöpmemek gerekir. Bunun amacı, Tanrı sevgisine eşdeğer hiçbir sevgininolmadığını kalplere aşılamaktır. Bazı cemaatlerde Tora’ya kalkan kişiler geriindiklerinde onları öpme uygulaması vardır ve bunu onurlandırma amacıylayaptıkları için bunu kesinlikle engellemek gerekmez. Ama bilgece sözlerindinlendiği bir cemaatte bunu halka izah edilmesi yerinde olacaktır. Her durumdakişinin sinagogda saygı ifadesi olarak babasının veya ravının elini öpmesindesorun yoktur.

3. Sinagog içinde Şabat’ınüçüncü öğünü (Seuda Şelişit) yenebilir. Özellikle de sinagogun hahamı halkıteşvik ve takviye edecek Tora sözleri söylüyorsa veya alaha konusundaaydınlatıcı konuşmalar yapıyorsa bu yerindedir.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Yapabileceğini düşünüyorsan da yapamayacağını düşünüyorsan da… haklısın!