Tanrı bizleri Mısır'dan çıkışa en uygun mevsimde çıkarmıştır. Talmud da Tanrı'nın, kendisine halk olarak seçeceği, binlerce yıldır en değerli hazinesinde sakladığı Tora'yı vereceği İsrael halkına olan sevgisinden, onları çölün kavurucu sıcağından ve geceleri ise kemikleri titreten soğuğundan korumak için bahar mevsiminde çıkarttığını kaydeder.
Pesah ile ilgili her hatıra yüzümüzde bir tebessüme neden olur; akrabalarla dolu Seder geceleri, Ma Niştana ve Dayenu şarkıları ve yenen özel yiyecekler. Ancak bu güzel geceye gelene kadar yapılan ve Mısır'daki ağır işleri hatırlatan ev temizlikleri bazen bizleri bu mutluluktan iter, hatta tartışmalara neden olabilecek durumlar bile yaratır.
Hepimiz evlerimizi Pesah'a özel bir şekilde temizlerken Pesah arifesinde yerine getireceğimiz bedikat hamets mitsvasına hazırladığımızı bilmemiz gerekir. Bedikat hamets evlerimizde yapılan tüm temizliklerden sonra, mum ile yapılan hamets arayışı mitsvasıdır. Mitsva şu şekilde yerine getirilir: Evin belirli köşelerine toplam on parça ekmek alüminyum folyoya sarılıp kırıntıları dağılmayacak şekilde saklanır. Gece olup yıldızlar çıktıktan sonra evin reisi eline mum ve arayacağı ekmek parçalarını koymak için bir tabak alır. Ardından arama mitsvasına yardımcı olacak her kişi de aile reisinin yanında bulunur ve berahaya Amen diyerek hep beraber arayışa başlarlar. Beraha ise şu şekildedir: Baruh Ata AD... Eloenu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Biur Hamets.
Hamets arama mitsvası sadece kişinin eviyle sınırlı değil; iş yeri, dükkan, araba, tekne, uçak gibi sahip olduğu tüm mekanlar için geçerlidir. Bu noktada hahamlarımız arasında berahanın ikinci yerde söylenip söylenmemesi gerektiği hakkında fikir ayrılığı vardır.
Reuven Göztepe'de yaşamakta, iş yeri ise Çatalca'dadır. Yukarda da belirttiğimiz gibi Tora, sadece kişinin evini değil sahip olduğu her yeri aramasını emreder. Ancak aklına takılan soru, acaba evde aramaya başlamadan önce söylediği beraha ile diğer mekanları da arayabilir mi yoksa diğer mekanlara geçeceği zaman tekrardan beraha mı söylemesi gerekir.
Şulhan Aruh (Orah Hayim 432:2) bedikat hamets mitsvasının berahası ile ilgili şu alahayı yazar: "bir beraha ile birkaç ev kontrol edebilir."
Bunun anlamı eğer kişinin evleri veya dükkanı birbirine yakın ise tek bir beraha yeterli olacaktır. Ancak yukarda verdiğimiz örnekte olduğu gibi eğer iki nokta birbirine çok uzak ve yolda giderken kişi konuşacak ve aklını mitsvadan uzaklaştıracak ise, evinde beraha söylerken berahanın sadece bu ev için geçerli olduğunu, dükkan için geçerli olmadığını ve dükkana gideceği zaman tekrardan beraha söyleyeceğini düşünmesi gerekir.
Kişi mitsvaya başladığı andan itibaren gereksiz konulardan konuşmamalı, cep telefonunu kapatmalı (titremeye de almadan) ve bitirene kadar dikkat ile aramalıdır. Mum ile ararken eğer ateş yangın gibi büyük problemlere yol açacak ise dolaplar veya araba için el feneri kullanılabilir.
Hametsin yok edilmesinin Önemi
(Hayim Yosef David Azulay) şöyle sorar: Hametsin diğer yenmesi yasak olan yiyeceklerden farkı nedir?
1724-1806 Rav Hida Kaşer olmayan bir yiyecek yenmediği sürece evin içinde bulundurulabiliyorken, hametsin tek bir kırıntısı bile bulunması yasak. Öte yandan yenmesi yasak olan bir yiyecek herhangi bir tencereye düştüğü zaman eğer tenceredeki yemek içine düşen yasak yiyeceğin altmış katı ise tenceredeki yiyecek yenilebilir, ancak hametsin bir kırıntısı bile yemek dolu kazana düşse, bütün kazandaki yemek çöpe atılıyor.
Rav Hida bunun cevabını şöyle verir: Hamets ile ilgili tüm bu ağır kurallar, hametsin Yetser Ara'ya benzetilmesinden dolayıdır. Tora da hamets ile ilgili verdiği kurallarıyla bizleri doğru yoldan çıkartmak için gece gündüz çalışan Yetser Ara'dan uzak tutmayı öğretmek istemiştir. Manevi özgürlüğümüze ulaştığımız Pesah bayramında hayatımızın hiçbir noktasında Yetser Ara'nın tek bir kırıntısını dahi evlerimizde bulundurmamalı, sürekli olarak davranışlarımızı mum ile arayarak kontrol etmeli ve ortaya çıkan hamets parçalarını ise sadece çöpe atmakla yetinmeyip yakmalıyız.
Rav Hida sözlerine şöyle devam eder:
Midraş, Mişle'de yazan "(Tanrı'nın) emirlerini koruyan (kişi) kötülük bilmeyecektir, bilge kişi ise herşeyin bir zamanı ve yargısının olduğunu bilir" pasuğunu şöyle açıklar. (Tanrı'nın) emirlerini koruyan (kişi) ifadesi Megilat Ester'in başrol oyuncularından ve bedikat hamets mitsvasını 13 Nisan gecesi bizzat kendisi yapan Ester'e ithaf edilir. Ancak pasuktaki mitsvaları koruyan kötülük bilmeyecektir ifadesi ile pasuk neyi beyan etmeye çalışıyor?
Hepimizin bildiği gibi 14 Adar günü tüm Yahudilerin çocuk yaşlı, kadın erkek demeden yok edileceği, 13 Nisan yani Pesah arifesinde bildirildi. Bunun üzerine Ester üç gün boyunca oruç tutmaya başladı. 17 Nisan'da da Aman on oğluyla birlikte asıldı. Midraş'ın da pasuktan öğretmek istediği dersi şimdi daha iyi anlayabiliriz.
Mitsvaları koruyan kişi – Ester yaptığı bedikat hamets mitsvası ile Aman'ın düşüşünü getirdi. Gerçekte Kabala'ya göre kişi bedikat hamets yaparken, Ester'in düşüşünü getirdiği Aman'ın on oğluna denk olarak on ekmek parçası saklanmasını söylerler.
Rav Hida bu olaydan kendimize iki ders çıkartabileceğimizi söyler.
İlk olarak kişi davranışlarının manevi dünyalarda olduğu kadar fiziksel dünyada bile ne kadar etkili ve önemli olduğunu görmesidir. Son derece basit görünen mum ile ekmek parçaları arama işlemi, insanın verdiği önem ile kendisini, hatta tüm bir milleti yok etmek isteyen kişinin sonunu getirmeye yetebilir. Bu yüzden Aman'ın düşüşü de Ester'in yaptığı bedikat hamets mitsvası sayesinde gelmiştir.
İkinci ders ise, pasukta yazan mitsvaları koruyan kötülük bilmeyecektir ifadesi, kişinin eline her hangi bir mitsva geçtiği zaman bunu yaptırmak için elçiler aramaması veya kendisini türlü sebeplerden dolayı muaf tutmaya çalışmamasını öğretir. Aynı davranışı Ester'de de görmekteyiz. Ester, bedikat hamets mitsvasını yaptırabileceği yanında çalışan birçok hizmetçisi olmasına rağmen bunu kendi başına yapmış ve bu özverisiyle, mitsvaya verdiği önem ve değer sayesinde halkını yok olmaktan kurtarmıştır.
Bedikat hamets mitsvası yukarda da gördüğümüz gibi detayları son derece geniş noktalara ulaşan bir mitsvadır. Ancak kişi bu mitsvayı hakkını vererek yerine getirdiği zaman çevresindeki bütün düşmanları yok olacak ve Tanrı'dan sadece bereket, sağlık ve gerçek özgürlük gelecektir.
