Peraşa Özeti (Bereşit 47:28-50:26)

[www.chabad.org]

Yaakov hayatının son 17 yılını Mısır'da geçirir. Ölümünden önce Yosef'e, kendisini Kutsal Topraklar'da gömeceğine dair yemin ettirir. Yosef'in iki oğlu Menaşe ve Efrayim'i mübarek kılar ve onları, Yisrael ulusunu oluşturan on iki kabileden ikisinin başı olarak ilan eder.

Yaakov çocuklarına tarihin sonundan bahsetmek ister fakat Tanrı buna olanak tanımaz. Yaakov oğullarını, her birini kendi kabilesinin karakteri doğrultusunda birer beraha verir: Yeuda, liderler kanun koyucular ve krallar çıkaracaktır. Yüksek dini görevliler Levi'den, Tora bilginleri Yisahar'dan, denizciler Zevulun'dan, öğretmenler Şimon'dan, askerler Gad'dan yargıçlar Dan'dan, zeytin üreticileri Aşer'den vs. çıkacaktır. Reuven, babasının özel aile yaşantısına karıştığı için azarlanır. Şimon ve Levi Şehem'de gerçekleştirdikleri katliamdan ve Yosef'e yönelik komplolarından dolayı paylanır. Naftali'ye bir ceylan sürati, Binyamin'e bir kurt sertliği Yosef'e de güzellik ve üretkenlik bahşedilir.

Yaakov'un ailesi, Paro'nun bakanları, Mısır'ın önde gelen asilleri ve Mısırlı süvarilerden oluşan büyük bir cenaze korteji, Hevron'daki Mahpela Mağarası'nda gömülmek üzere Erets-Yisrael'e götürülen Yaakov'a eşlik eder.

Yosef de 110 yaşındayken Mısır'da ölür. Ölümünden önce o da, kemiklerinin ileride Mısır'dan çıkıldığında götürülmesini ve Erets-Yisrael'e gömülmesini vasiyet eder ve yaklaşmakta olan kölelik ve zulüm yıllarında BeneYisrael'i ümitle ayakta tutacak olan şu sözleri söyler: "Ben ölmek üzereyim. Tanrı sizi mutlaka hatırda tutacak ve sizi bu ülkeden, Avraam, Yitshak ve Yaakov'a [vereceğine dair] yemin etmiş olduğu ülkeye çıkaracak" (Bereşit 50:24).

DEVAR TORA

["Kol Hakollel" / Rabi Moşe Perets Gilden - www.torah.org]

Anın Değerini Bilmek

Peraşamızda, Yaakov Avinu, ömrünün son günlerinde, Yosef'e kendisini Mısır'a gömmeyeceğine ve Hevron'daki aile mezarlığının bulunduğu Mearat Amahpela'ya gömeceğine dair yemin ettirmektedir. Daha sonra Yosef'in iki oğluna ve kendi oğullarına on iki Kabile'nin her birinin geleceğini belirleyecek berahalar vermektedir. Bu berahalardan ve Yaakov'un ölümünden sonra, yetmiş günlük bir yas dönemi başlamış ve arkasından Yaakov'u Erets-Yisrael'deki son ebedi istirahat yerine götüren dev bir cenaze alayı düzenlenmiştir.

Tora Yaakov'un ölümü hakkında şöyle demektedir: "Yaakov oğullarına son talimatlarını vermeyi tamamladı. Ayaklarını yatağın içine topladı, son nefesini verdi ve halkına katıldı" (Bereşit 49:33) Yaakov'un ayaklarını toplamasının anlamı nedir?

Üç hafta önce, Vayeşev peraşasında, Yaakov'un babasının yaşadığı bölgeye yerleştiğini okumuştuk (Bereşit 37:1). Pasukta Yaakov için "Vayeşev - Oturdu" sözcüğü kullanırken, bu bölge hakkında "babasının yaşadığı yer" anlamında "Megure Aviv" ifadesine yer verilmektedir. Yitshak için kullanılan sözcüğün kökü, Gur, geçici bir yerleşimi belirtir. Yaakov'unki ise kalıcı bir yerleşimi ifade etmektedir. Raşi Yaakov ve Yitshak için farklı fiillerin kullanılması üstünde durur ve Midraş kaynaklı bir açıklama getirir: Yaakov uzun bir sürgünden ve Lavan ile giriştiği çetin mücadeleden sonra, nihayet huzur içinde yerleşmeyi arzu etmişti; ancak Yosef'in kaybı onu bu huzurdan mahrum bırakmıştır.

1910-1979 yılları arasında yaşamış olan, Brooklyn New York'ta Metivta Tora Vadaat Yeşivasının Müdürü ve doğduğundan beri Amerika'da eğitim görmüş olan ilk Tora büyüğü olarak kabul edilen Rabi Gedalya Schorr, bu şekilde Yaakov'a hayatın değerinin öğretildiğini vurgular. Hayatın her bir anının, gerçekleştirilmesi gereken bir amacı vardır. Yaakov hayatı boyunca çok şeyler yaptığını ama artık şimdi "rahat" edebileceğini ve zamanını Yaradan'la olan ilişkisine odaklanarak harcayabileceğini düşünmüştü. Ancak Tanrı'nın başka planları vardı; daha yapılacak çok şey vardı. Yaakov yaşadığı müddetçe Bene-Yisrael'in Babası olarak hizmet etmeli ve çocuklarını gelecek nesillere rehberlik etmeye hazırlamalıydı. Yaakov, bir Tanrı hizmetkârının, hayatının her gününde nasıl  "tohum ekmeye" devam etmesi gerektiğini öğreniyordu.

Talmud buna benzer bir olay aktarır (Eruvin 65a). Rav Hisda'nın kızı ona şunu sorar: "Çok bitkin görünüyorsun, neden biraz uyumuyorsun?" Rabi şöyle cevap verir: "Uyumak için bol fırsatımın olacağı günler (ölümümden sonra) nasılsa gelecektir." Bu dünyaya dinlenmek için değil, bazı şeyleri yerine getirmek için geldik.

Bu ders zaten atamız Yaakov'un benliğine işlemişti. Eğitsel bir bakışla, bunu, ölümünden önce yaptığı son hareketle tekrar vurguladığını görmekteyiz. Yaakov ayaklarını yatağına, yalnızca o en son anında çekmiştir. Ayaklarını ancak ölümünden önceki en son anda yerden kaldırıp uzanma pozisyonuna geçmiştir.

Dinlenme ve rahatlama belirli bir amaç için kullanılan araçlardır; kendileri birer amaç değildir. Hayat, kişinin kendisini ve başkalarını Tanrı'ya yaklaştırabileceği bir fırsattır ve her anı bu amaca ulaşmak için değerlendirmek gerekir.

İKİLEM

Bu kısımda bazı ikilemler ve sorular sunacağız. Bunları Şabat masasında ailece tartışma konusunun bir parçası yapabilirsiniz. Peraşa broşürünün sonunda bu soruya Yahudilik'in bakış açısıyla verilebilecek bir cevabı bulabilirsiniz.

Okulu yarıda bırakmış bir oğlun ailesi onu doğru yola geri getirmek için hatırı sayılır miktarda zaman ve para harcamakla, bütün enerjisini ve kaynaklarını zaten iyi yolda olan erkek kardeşinin onu izlememesine adamak arasında zor bir seçimle karşı karşıya. Yapılacak en doğru şey nedir?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

Beşinci Kitap: KEDUŞA / KUTSİYET (Devam)

27. İsure Bia - Yasak İlişkiler (Devam)

c) Diğer Yasaklar

Geçtiğimiz haftalarda listelenen ve arayot adı verilen yasak ilişkilerden doğan bir çocuğa mamzer [ya da kızsa mamzeret] adı verilir (sayılanlar arasında âdet görmüş ve henüz zamanı gelip mikveye dalmamış bir kadınla ilişki de bulunmasına ve bu ciddi bir yasak olmasına rağmen, bundan doğan çocuklar mamzer sınıfında değildir). Doğuştan Yahudi olan bir kişinin bir mamzerle evlenmesi Tora'nın yasağıdır. Pasukta söylendiği gibi, "Bir mamzer, Tanrı'nın Cemaati'ne katılamaz. [Böyle birinin] Onuncu nesli bile Tanrı'nın Cemaati'ne katılamayacaktır" (Devarim 23:3). Bir mamzerin çocuğu da mamzerdir. Bir mamzer, Yahudiliği sonradan kabul etmiş bir kişiyle ya da Ger bir çiftin çocuğuyla evlenebilir, ama çocuğu yine bir mamzer olacaktır. Terk edilmiş veya babası bilinmeyen bir çocuk olası bir mamzer sayılır ve Hahamlar'ın öngördüğü bir kısıtlama çerçevesinde, doğuştan bir Yahudi ile evlenmesi yasaktır.

Üreme organı bir dış etken nedeniyle hasar görmüş olup çocuk sahibi olamayacak olan bir Yahudi erkek, doğuştan Yahudi bir kızla evlenemez. Pasukta söylendiği gibi, "Ezik veya kesik birisi Tanrı'nın Cemaati'ne katılamaz" (Devarim 23:2). Ancak bu hasar ya da kısırlık doğuştansa veya bir hastalık nedeniyleyse bu yasak geçerli değildir. Dış etkenden kaynaklanan zararlarda da, Yahudilik'i sonradan kabul etmiş veya mamzeret olması muhtemel bir kızla evlenmesi mümkündür.

Bir erkeğin ya da erkek bir hayvanın üreme organlarına zarar vermek ya da kısırlaştırmak Tora'nın bir yasağıdır (Vayikra 22:24).

DEVAR TORA

["Love Your Neighbor" / Rabi Zelig Pliskin - www.aish.com]

Yaakov'un ölümünden önce Tora bize şöyle anlatır:

"Yaakov, oğullarını çağırttı. [Geldiklerinde] ‘Toplanın ve sizlere, tarihin sonunda [yani Yahudiler sürgünden geri toplanacakları zaman] başınıza gelecekleri anlatayım' dedi. ‘Bir araya gelin ve dinleyin Yaakov'un oğulları; babanız Yisrael'i dinleyin!" (Bereşit 49:1).

Yaakov "Toplanın" sözcüğünü kullanmakla ne kastetmiştir?

Yaakov oğullarına birlikte toplanmalarını söylediği zaman, aralarında birlik olması gerektiğini ima etmiştir. Kurtuluş, ancak Yaakov'un torunları arasında birlik olursa gerçekleşebilir. Eğer hâlâ birlik yoksa henüz kurtuluş zamanı gelmemiş demektir.

Böylece, Yosef'in kardeşlerinin, ona biraz ileride (Bereşit 50:16-7) Yaakov'un, ölümünden önce Yosef'in onları bağışlamasını vasiyet ettiğini anlatırken, ne demek istediklerini anlamış oluyoruz. Açıkçası, Tora'nın hiçbir yerinde, Yaakov'un Yosef'ten kardeşlerini bağışlamasını istediği kaydedilmemiştir. Ancak, Şela Akadoş'un açıklaması bunun cevabını buradaki "toplanın" sözcüğünde bulabileceğimizi söyler. Yaakov, Yosef de dâhil olmak üzere tüm oğullarından, birlik ve birlikten doğan derin sevgiyi talep ediyordu. Sevginin olduğu yerde bağışlama da vardır.

Bu konu zamanımızda çok önem taşımaktadır. İnsanlar birçok yönden birbirlerinden çok farklıdır. Ancak eğer Yaakov'un bütün torunları birliğin ne kadar önemli olduğunu fark ederlerse, bu birlik kişiyi bir başkasından olan şikâyetlerini aşan bir sevgiye götürecektir.

MODERN ÇAĞ Ve TORA

["Şabat BeŞabato" - www.zomet.org.il]

"Yisrael yatağın başucuna doğru eğildi" (Bereşit 47:31).

"Eğer kral olma zamanı gelmişse, bir tilkinin önünde bile eğileceksin" (Raşi'nin Bereşit 47:31 açıklaması). David'in soyundan gelecek olan Maşiah'ın krallık dönemi henüz gelmemiştir. Bu olana kadar dünyada egemenlik farklı kaynakların kontrolü altındadır. Hahamlarımız herhangi bir kralı gören kişinin bir beraha söylemesini öngörmüşlerdir: "Baruh Şenatan Mihvodo Levasar Vadam - Kendi Onuru'ndan et ve kandan [insanlara] Veren [Tanrı] Mübarek'tir".

Mişna "Devletin huzuru için dua etmelisin. Çünkü onun korkusu olmasaydı, insanlar birbirini canlı canlı yerlerdi" (Pirke Avot 3:2) diye öğretmektedir. Bu doğrultuda, her Yahudi cemaati, önemli vesilelerde, içinde yaşadığı devletin huzur ve refahı için dua etmelidir. Yine aynı doğrultuda, yukarıdaki beraha, Yahudi olmayan bir kral gören bir kişi tarafından söylenmelidir. Bunun yanında, bir kral için beraha söylemek, gelecekte Maşiah kral olacağı zaman da ona gereken saygıyı göstermemiz için bir eğitim niteliğindedir.

Günümüzdeki kralların çoğu çok sınırlı güçlerle, sadece devletin başını temsil etmektedir. Onların da krallığın ötesinde bir sistemin kontrolü altında oldukları apaçık bellidir ve genellikle, eskiden olduğu şekilde tebaanın yaşam ve ölümüyle ilgili karar yetkileri yoktur. Buna rağmen, demokrasiyle yönetilen bir devlette bile, devlet başkanının, örneğin bir idam cezasını affetme yetkisinin olması, bazı otoritelerin gözünde, bir kral için söylenen berahanın devlet başkanı için de söylenmesini haklı çıkaracak kadar ciddi bir yetki sayılır. Benzer şekilde birçok ölüme yol açabilecek bir savaş ilân etme yetkisini elinde tutan biri için de aynı şey geçerlidir. Bundan çıkan sonuca göre, yukarıda sözü geçen berahanın söylenmesi için mutlaka bir kişinin "kral" unvanını taşımasının şart olmadığı, yetki düzeyine göre en üstte bulunan başbakan veya devlet başkanı gibi kişiler için de beraha söylendiği anlaşılmaktadır. Benzer şekilde, beraha için taç, özel giysiler veya asa gibi kraliyet simgelerine de gerek yoktur. O halde, Binbir Gece Masalları'nda anlatıldığı üzere Bağdat pazarını tebdil-i kıyafet dolaşan bir Sultan görülüp, kim olduğu fark edilirse bile, beraha söylenir.

Berahanın söylenmesine doğrudan etki etmeyen başka noktalar da vardır. Örneğin yasal prosedürler. Bu yetkili hangi yöntemle bu konuma geldi/seçildi? Kral olmak için uygun özelliklere sahip mi? Görevini gerektiği gibi yerine getiriyor mu? Bu gibi soruların konuyla ilgisi yoktur. Berahanın söylenmesini gerektiren şey, o kişinin o konumda olmasıdır ve o kadar.

Kral David'in soyuna mensup Yahudi bir kral görüldüğünde söylenen beraha, yukarıdakinden biraz farklıdır. Bu beraha "Kendi Onurunu, Kendisine huşu duyanlarla paylaşan, Mübarektir" şeklindedir. Önceki paragraftaki tema doğrultusunda, David soyuna mensup bir kral günahkârsa bile, yani "Tanrı'ya yönelik herhangi bir huşu duymuyorsa" bile, beraha aynı şekilde söylenmelidir. Bunun nedeni, söz konusu kralın, kendi liyakatiyle değilse bile, tsadik olan atalarının liyakatiyle bu konuma gelmiş olmasıdır. Bunun yanında, her ne kadar bir kraliçe atamak bazı alahasal sorunları beraberinde getirirse de, fiiliyatta bir kraliçe görüldüğü zaman da aynı berahanın söylenebileceği görüşünde ola otoriteler vardır.

Belirtilen berahanın yukarıdaki durumlarda söylenip söylenmeyeceği konusunda tüm otoriteler hemfikir değildir. Kural olarak şüpheli durumlarda beraha söylenmemelidir. Belki de, bu gibi şüpheli durumlardan sakınmanın en iyi yolu, bir kral görme fırsatlarını kullanmamaktır (buna televizyon dâhildir). Ancak Hahamlarımız'a göre, eski zamanlarda insanlar, Yahudi olmasa, bile bir kralı karşılaşmak ve ona saygı göstermek için gerektiğinde mezarlıkların içinden geçerek çaba harcarlardı.

Kaynak: Rabi Yeuda Zoldan "Tehumin" cilt 20, s. 119-130 ve cilt 22, a. 33-39.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Yenebilen Kuşlar

Hangi kuşlar yenebilir, hangileri yenemez? Toramız, yenmesi yasak olan 20 kuş türü sayar. Fakat Talmud zamanındaki Hahamlarımız, yenebilen kuşları tanımamız için ayrıca dört işaret göstermişlerdir.

1. Kuş bir Dores VeOhel; yani avına tırnaklarını batıran ve onu çenesiyle çiğneyen bir cins olmamalıdır.

2. Bir kursağa sahip olmalıdır. Söz konusu kursak boğazdan hemen sonra gelir.

3. Üçünci bir midesi (Ladino çolopato) olmalıdır.

4. "Fazla bir parmağı" olmalıdır. Yani orta parmak diğerlerinden uzun olmalıdır.

Tüm bu işaretlere rağmen, bizler sadece, geleneksel olarak Kaşer olduklarını bildiğimiz, yani bir önceki nesil tarafından Kaşer oldukları bilinen kuşları yeriz. Bizim tanıdığımız ve yediğimiz kuş cinsleri şunlardır: Tavuk, horoz, kaz, ördek, hindi, güvercin, Deror (kırlangıç), Selav (bıldırcın) ve Tor (kumru).

İKİLEME CEVAP

[Rabi Mendel Weinbach / gatewaysonline.com]

Bene Berak'taki Ramat Elhanan cemaatinin hahamı Rabi Yitshak Zilberstein, anne ve babanın çabalarını ikinci oğula yoğunlaştırmaları gerektiğine karar vermiş bunu da hem bir Alahasal kaynakla hem de Dubnov'lu Magid'in verdiği bir misalle desteklemiştir.

Bir mahallede yangın çıkar ve itfaiyeciler hemen seferber olur. Olayı seyredenler itfaiyecilerin suyu doğrudan ateşin üzerine değil de, yandaki evlere tuttuklarını fark ederler. Neler olup bittiğini merak edip sorduklarında, itfaiyecilerin başı açıklama yapar: Yanmakta olan evi kurtarma olasılığı çok düşüktür. Bu nedenle öncelikle tüm çabaları, alevlerin çevredeki evlere sıçramamasına yoğunlaştırmışlardır.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

İnsanları oldukları için sev, olmadıkları için yargılama.