Rav Izak Peres - Hanuka Alahalari-1
Rav Izak Peres - Hanuka Alahalari-2
Genel
1) 25 Kislev günü, sekiz günlük Hanuka bayramı baÅŸlar. Hanuka'da [Åžabat günü hariç] her türlü iÅŸ yapılabilir, ancak bu günler sevinçli olduÄŸu için oruç tutulmaz.
Hanuka kandillerinin yandığı süre içinde kadınlar iÅŸ yapmamayı adet edinmiÅŸlerdir ve bu geleneÄŸi sürdürmelidirler. Erkeklerin böyle bir geleneÄŸi yoktur.
2) Hanuka boyunca, bayramın gerektirdiÄŸi özel bir ziyafet verme zorunluluÄŸu yoktur. Ancak bayram onuruna özel yemekler yemekte de sakınca yoktur. Bazı geleneklerde Hanuka'da peynir yemek vardır. Bunun sebebi, Yeudit adlı bir kadının, düÅŸman kumandanına peynir yedirerek onu susatması, daha sonra içirdiÄŸi ÅŸarapla sarhoÅŸ etmesi ve ardından öldürmesiyle, zaferden kaptığı önemli paydır.
Hanukiya Kuralları
3) Hanuka kandilleri için mum kullanılabilir. Ancak mucize zeytinyağı ile gerçekleÅŸtiÄŸi için pamuktan yapılmış fitiller (meças) ve zeytinyağı kullanmak daha makbuldur. EÄŸer zeytinyağı bulunamıyorsa baÅŸka yaÄŸ da kullanılabilir.
4) Hanuka ışıkları için elektrik kullanılamaz. Rabi Åželomo Zalman, bir Hanuka ışığının dört farklı özelliÄŸi olması gerektiÄŸini ifade eder:
a) Bir yakıt kaynağı ve bir fitil
b) Bet-AmikdaÅŸ'daki kandillere benzeyen gerçek bir alev.
c) Tükenir yakıtlardan çıkan bir alev
d) Yakış sırasında belirli bir yakıt miktarının var olması
Elektrik bu koÅŸullardan hiçbirini yerine getirmez.
5) Hanukiya normal bir insanın göz hizasında, kapının hemen giriÅŸinde sola yerleÅŸtirilir. Böylece, odaya giren bir kiÅŸi sağında Mezuza, solunda ise Hanukiya'yı görecek, "her yönden mitsva ile çevrili" olacaktır. DiÄŸer yandan, Hanuka'da asıl temel, gerçekleÅŸen mucizenin herkese bildirilmesi olduÄŸu için, pencere önüne, hatta cam bir muhafaza içinde balkona koymak tercih edilir.
6) Hanukiya, yandığı sürece baÅŸka bir yere götürülemez. Ancak yarım saat dolmuÅŸsa kandiller söndürülebilir ve Hanukiya taşınabilir.
7) Hanukiya'nın yakılması herkes için bir mitsvadır. Kadınlar erkeklerin yükümlülüÄŸünü yerine getirebilirler ve berahaları söyleyebilirler.
8) Kandiller Hanukiya'nın [yakana göre] sağından baÅŸlayarak dizilmelidir.
Hanukiya'yı Yakma Kuralları
9) Hanukiya'nın yakılışı sırasında tüm ev halkının bir arada olmasına dikkat edilmelidir.
10) Eve yıldızlar çıktıktan çok sonra gelecek olan bir kiÅŸi için, eÅŸi bu süre içinde yakar. Zira ilk yarım saat içinde yakmak tercih edilmelidir. Bu yüzden Hanuka geceleri eve erken gelmeye gayret edilmelidir.
11) Hanukiya'nın yakılışından yarım saat öncesinden itibaren herhangi bir iÅŸ yapmaya baÅŸlanmamalıdır. YemeÄŸe oturulmaz; hatta Tora bile çalışılmaz.
12) Hanukiya'nın en az yarım saat yanması gerekir. Mumlar buna göre seçilmeli, yaÄŸ da bu süre göz önünde tutularak koyulmalıdır.
13) Hanukiya yakılışında, önce berahalar söylenir. Daha sonra konuÅŸmadan ilk kandil yakılır ve "Anerot Alalu" söylenir [Berahalar ve "Anerot Alalu" bröÅŸürün sonundadır]. Beraha sadece, ilk kandili yakacak kiÅŸi tarafından söylenir; diÄŸerleri de "Amen" ÅŸeklinde cevap verirler.
14) Önce o geceye ait olan [yakana göre en soldaki] kandil, daha sonra saÄŸa doÄŸru sırayla diÄŸer kandiller yakılır. En son da ÅžamaÅŸ[1] yakılır. Örnek olarak üçüncü gece kandiller [soldan itibaren] 3-2-1-ÅžamaÅŸ sırasıyla yakılır.
15) Cuma akÅŸamı, güneÅŸ batımından yirmi dakika önce Åžabat kandilleri yakılır. Hanukiya, Åžabat kandillerinden "önce" yakılmalıdır. Bu durumda Cuma akÅŸamı yakılan Hanukiya'nın mumları veya yağı, en az 70 dakika yanabilecek ÅŸekilde ayarlanmalıdır. Bu sayede kandiller yıldızlar çıktıktan sonra yarım saat süreyle yanabilirler.
16) Åžabat Çıkışı'nda (Ä°stanbul geleneÄŸine göre) önce Avdala yapılır, sonra Hanukiya yakılır. Ancak tersi yapılırsa bir hata yoktur.
17) Hanukiya (Åžabat öncesi haricinde) yıldızlar çıktıktan hemen sonra yakılır. Arvit Hanukiya yakılışından önce söylenir. Yakma zamanı yıldızlar çıktıktan yarım saat sonrasına kadardır. Yine de bu süre içinde yakamamış bir kiÅŸi sabaha kadar yakabilir. Sabah olmuÅŸ ve yakılmamışsa, ertesi gün akÅŸama kadar [fakat bu kez berahasız olarak] yakılır.
18) EÄŸer tüm gece ve ertesi gün boyunca bir engel sebebiyle Hanukiya yakılmamışsa, ertesi gece herhangi bir deÄŸiÅŸiklik yapılmaz. Her gün kendisine ait sayıda kandil yakılır.
19) Hanukiya'nın kandillerinden yararlanılamaz. Kandillerden birini yakmak için bile diÄŸerlerinden yararlanılamaz. Fakat elektrikler kesildiyse de gözleri kapatmaya elbette gerek yoktur. Yine de Hanukiya kandillerinden herhangi bir ÅŸekilde - örneÄŸin bir ÅŸeyler okumak için - yararlanılmamalıdır.
20) Ä°lk yakma sırasında mitsva yerine getirilmiÅŸtir. Dolayısıyla her ne kadar baÅŸta, yarım saat sürmesi için gereken yapılmalıysa da, bu süre dolmadan önce kandiller sönerse, tekrar yakmaya gerek yoktur. Ancak mitsvayı tamamlamak isteyen, [Åžabat gecesi haricinde] tekrar yakabilir; fakat beraha söylemez.
21) DiÄŸer yandan, yarım saat yanacak kadar yakıt baÅŸta yoksa mitsva yerine getirilmemiÅŸ sayılır. Bu durum, kandiller yakıldıktan sonra fark edilirse, kandiller söndürülür, yarım saatlik yakıt ayarlanır ve baÅŸtan - berahasız olarak - yakılır.
22) Beraha söylemeyi unutan ve kandilleri yakmaya baÅŸlayan bir kiÅŸi, ÅžamaÅŸ haricindeki tüm mumları yakmayı bitirmediÄŸi sürece berahaları söyleyebilir. Ancak, hepsi bitmiÅŸ ve sıra ÅžamaÅŸ'a gelmiÅŸse ya da ÅžamaÅŸ'ı da yakmışsa, "Leadlik Ner Hanuka" berahasını atlar, "Åžeasa Nisim" (ve ilk geceyse "Åžeeheyanu") berahasını söyler.
23) Ä°lk gece Åžeeheyanu berahasını söylemeyi unutan ve bunu yarım saat geçtikten sonra hatırlayan biri, bu berahayı ikinci gece söyler. O zaman da unutursa, sekiz gün boyunca [sadece ilk kerede olmak kaydıyla] söyleyebilir. Ancak ilk gece yarım saat henüz geçmediyse hemen söyler.
24) Berahayı söyledikten sonra yanlışlıkla ilk olarak ÅžamaÅŸ'ı yakan biri, tekrar beraha söylemez ve diÄŸer kandilleri gereken sıraya göre yakar.
25) Yanlışlıkla eksik sayıda kandil yakılmışsa, sayı tamamlanabilir. Ayrıca beraha söylenmez.
26) Bir misafir, ev halkının yaktığı Hanukiya ile yükümlülüÄŸünü yerine getirir. Odasında kendisi yakmak isterse, beraha söyleyemez.
27) Uzun bir yolculuk yapan bir kiÅŸi de Hanukiya'yı yakmaya gayret etmelidir. Zira Hanuka kandillerini yakmak için sabit bir mekan gerekli deÄŸildir.
Sinagog'da Hanukiya
28) Sinagog'da Hanukiya yakmak yaygın bir adettir. Ancak bununla yükümlülük yerine getirilemez ve eve gidildiÄŸinde tekrar berahayla yakılmalıdır.
29) Sinagog'da Hanukiya yakılırken hep beraber berahalar okunur. Ancak bunun için Minyan (on kiÅŸi) olması gerekir. Hanukiya'yı yakma konusunda kadınlar da yükümlü olduklarından, bu on kiÅŸinin bir bölümü kadınlardan oluÅŸabilir.
30) Anne ya da babasını kaybetmiÅŸ ve ilk on iki ay içinde olan biri, ilk gece Sinagog'daki Hanukiya'nın yakılışına katılmaz (Ama evinde yakmalıdır). DiÄŸer günler ise katılabilir.
HANUKÄ°YA'NIN YAKILIÅžI
Vii Noam A-do-nay... E-lo-enu Alenu Umaase Yadenu Konena Alenu Umaase Yadenu Koneneu.
Baruh Ata A-do-nay E-lo-enu Meleh Aolam AÅŸer KideÅŸanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Hanuka.
Baruh Ata A-do-nay E-lo-enu Meleh Aolam Åžeasa Nisim Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze. (Sadece Ä°lk Gece Ä°çin)
Baruh Ata A-do-nay E-lo-enu Meleh Aolam Åžeeheyanu Vekiyemanu Veigiyanu Lazeman Aze.
Anerot Alalu Anu Madlikin Al Anisim, Veal Apurkan, Veal Agevurot, Veal AteÅŸuot, Veal Aniflaot, Veal Anehamot, Åžeasita Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze Al Yede Koaneha AkedoÅŸim. Vehol Åžemonat Yeme Hanuka, Anerot Alalu KodeÅŸ En; Veen Lanu ReÅŸut LeiÅŸtameÅŸ Baen, Ella Lirotan Bilvad, Kede Leodot LiÅŸmeha Al Niseha Veal YeÅŸuoteha Veal Nifleoteha.
Mizmor Åžir Hanukat Abayit Ledavid.
Aromimha A-do-nay, Ki Dilitani, Velo Simahta Oyevay Li. A-do-nay E-lo-ay, Åživati Eleha Vatirpaeni. A-do-nay Eelita Min Åžeol NafÅŸi, Hiyitani Miyaredi Vor. Zameru L'A-do-nay Hasidav, Veodu Lezeher KodÅŸo. Ki Rega Beapo Hayim Birtsono, Baerev Yalin Behi, Velaboker Rina. Vaani Amarti BeÅŸalvi, Bal Emot Leolam. A-do-nay, Birtsoneha Eemadta Leareri Oz, Ä°starta Paneha Ayiti Nival. Eleha A-do-nay Ekra, Veel A-do-nay Ethanan. Ma Betsa Bedami, Beridti El Åžahat Ayodeha Afar, Ayagid Amiteha. Åžema A-do-nay Vehoneni, A-do-nay Eye Ozer Li. Afahta Mispedi Lemahol Li, Pitahta Saki Vateazereni Simha. Lemaan Yezamerha Havod Velo Yidom, A-do-nay E-lo-ay Leolam Odeka. (Teilim 30)
Çeviriler:
NOT: Burada verilen çeviri, sadece okuduÄŸumuzu genel olarak anlama amacındadır ve serbest olarak yapılmıştır. Hanukiya'nın yakılışı sırasında, çeviriyi deÄŸil, Ä°branice metni okuyunuz.
[1] Şamaş: Hizmetkar. Hanuka kandillerine eşlik eden ve diğerlerinden farklı bir seviyede ayrı olarak bulunan yardımcı kandil.
