Peraşa Özeti (Devarim 11:26-16:17)

[www.chabad.org]

"Görün!" der Moşe, Bene-Yisrael'e, "bugün önünüze beraha ve lanet [seçeneklerini] sunuyorum" - söz konusu berahaya, Tanrı'nın emirlerine uydukları takdirde kavuşacaklar, aksi takdirde başlarına lanet gelecektir. Bunlar, halk Erets-Yisrael'e girdikten sonra, Gerizim ve Eval dağlarının arasında açıklanacaktır. "Tanrı'nın, İsmi'ni barındırmak üzere seçeceği yerde", halkın Tanrı'ya korbanlarını getireceği bir Bet-Amikdaş inşa edilecektir. Tanrı'ya başka bir yerde korban sunmak yasak olacaktır. Hayvanlar, korban değil de etinin yenmesi amacıyla, başka bir yerde kesilebilir; ancak kan hiçbir şekilde yenemez.

Sahte bir peygamber ya da insanları putlara tapmaları için ikna eden birinin cezası idamdır; putperest bir şehir yok edilmelidir. Peraşada, Kaşer hayvanlar için belirleyici işaretler ve kaşer olmayan kuşların listesi tekrarlanır.

Bütün ürünlerin onda biri Yeruşalayim'e getirilip orada yenmelidir. Eğer yol uzaksa, bu ürünler satılıp, parasıyla Yeruşalayim'de yiyecek satın alınır ve bunlar orada yenir. Belirli bazı yıllarda, bu onda birlik kısım fakirlere dağıtılır. İlk doğan (behor) sığır ya da davar Bet-Amikdaş'a korban olarak getirilir ve etini Koenler yer.

Yardımseverlik/Tsedaka mitsvası, bir Yahudi'ye, ihtiyaçlı olan kişiye armağan ya da borç verme yükümlülüğü verir. Şabat yılında (yedi yılda bir toprağın dinlendirildiği yıl - Şemita), bütün borçlar bağışlanır ve tüm köleler serbest kalır.

Peraşamız, herkesin Bet-Amikdaş'ta  Tanrı'nın Huzuruna "görmeye ve görülmeye" gittiği, üç bayram - Pesah, Şavuot ve Sukot - kanunlarıyla son bulur.

DEVAR TORA

["Legacy" / Rabi Naftali Reich - www.torah.org]

Sevgi Sınavı

O bir peygamberde bulunmasını bekleyeceğiniz her şeye sahip. Gür ve beyaz bir sakalı ile alev gibi parlayan gözleri var. Akıllı ve eğitimli; bunun yanı sıra olağanüstü güçlere sahip görünüyor. Önemli bir kehanetsel mesaj taşıdığını iddia ediyor. Ancak şöyle bir sorun var ki, söz konusu mesaj, Tora'nın emirlerine ters.

Böyle bir insana nasıl davranmamız gerekir? Bunun cevabını bu haftaki peraşada bulmak mümkündür. "Aranda bir peygamber ya da [vizyon içeren bir] rüya görmüş [olduğunu iddia eden] biri çıkıp, sana bir işaret veya harika sunduğunda, bu işaret veya harika gerçekleşip de, ona dayanarak sana ‘Bilmediğiniz başka ilahların ardından gidip onlara ibadet edelim' derse, o peygamberin ya da o rüya gören kişinin sözlerini dinleme. Zira Tanrınız Aşem, sizi, Tanrınız Aşem'i tüm kalbinizle ve tüm canınızla sevip sevmediğinizin bilinmesi için sınamaktadır" (Devarim 13:2-4).

Tanrı neden bu sahte peygamberin "işaretler ve harikalar" sergilemesine izin vermiştir? Tora bu soruya şöyle bir açıklama getirmektedir: "Tanrı'ya tüm kalbimizle ve tüm canımızla sevip sevmediğimizin bilinmesi için."

Hemen akla şu iki soru gelir: Bu senaryo eğer bir şeyi sınıyorsa, bu olsa olsa bizim Tanrı korkumuz veya inancımız olabilir. Tora neden bunu Tanrı'ya yönelik "sevgimizin" sınavı olarak görmektedir? Dahası, sevgimizi sınamanın amacı nedir? Tanrı O'nu sevip sevmediğimizi şüphesiz bilmektedir!

Bu bilmecenin cevabı, Bilam'ın Yahudilere beddua etmeye teşebbüs etmesinde bulunabilir. Tora bu olayı hatırlattıktan sonra şöyle demektedir: "Tanrın Aşem, Bilam'ı dinlemeye yanaşmamış, Tanrın Aşem senin için bedduayı berahaya dönüştürmüştü, zira seni sevmişti Tanrın Aşem" (Devarim 23:6). Tanrı neden bedduayı berahaya dönüştürme gereğini görmüştür? Neden bedduayı iptal edip, hükümsüz kılmak yeterli olmamıştır?

Otoritelere göre bunun cevabı pasuğun kendisinde gizlidir: "zira seni sevmişti Tanrın Aşem". İşte sevginin gücü budur! Seven kişi sevdiği insan hakkında olumsuz bir şey duymaya tahammül edemez. Sevdiği kişi saf, iyi ve güzeldir, bir erdem ve zarafet örneğidir. Tanrı, Yahudilere olan sevgisi yüzünden, Bilam'ın bedduasının sesini, hükümsüz kılınmasına rağmen, yine de iğrenç bulmuştur. Sevgisi nedeniyle, bedduayı bir berahaya dönüştürmeden önce tatmin olmamıştır.

Benzer şekilde, bizi sevgili Tanrımız'dan koparmaya çalışan sahte bir peygamberle karşılaştığımızda da Tora bize şöyle demektedir: "o peygamberin ya da o rüya gören kişinin sözlerini dinleme." Ona karşı kulaklarımızı tıkamalıyız. Yalnızca onun sözlerini inkâr etmek, reddetmek veya küçümsemek yeterli değildir. Bu tutkulu bir sevgiyi değil, sadece iyi bir entelektüel yargıyı gösterir. Ellerimizi kulaklarımıza götürüp, vicdanımızın derinliklerinden, o korkunç kelimeleri kulak mesafesinden uzak tutmalıyız. Dinlemeye tahammül edemediğimiz her bir lânetli hecede yüreğimizde yanan sevginin bizi ürküttüğünü ve iki büklüm ettiğini göstermeliyiz.

Adamın biri büyük bir Haham'a şöyle dedi: "Eşimle ciddi sorunlarım var. Münakaşa ediyoruz. İlk evlendiğimiz zaman yaşadığımız o muhteşem duygu yok oldu."

"Gerçekten mi?" diye sordu Haham. "Şaşırmadım. Onun sana sadık olmadığını işitmiştim."

"Ne!" diye bağırdı adam. "Bu imkânsız! O iyi ve sadık bir kadın. Eşim hiçbir zaman böyle bir şey yapmaz. Bu sözlerini hemen geri al! Eşim hakkında nasıl böyle korkunç bir şey söyleyebilirsin? Ne kadar mükemmel bir insan olduğunu sana anlatmaya başlasam bitmez!"

"Tamam, sözlerimi geri alıyorum" dedi Haham. Sonra da hınzır bir gülümsemeyle ekledi. "Ama eğer o kadar mükemmel bir insansa, belki sorunlarınız o kadar ciddi değildir. Ne dersin?"

Bazen yüreğimizdeki bozulmamış sevgi, günlük hayatın taş molozlarının altında gömülü kaldığı zaman, sevdiğimiz kişinin iftiraya uğradığını işitmenin şoku uyuyan sevgiyi uyandıracak ve sönmekte olan ateşi tekrar körükleyecektir.

Aynı şey Tanrımız için beslediğimiz sevgiye de olabilir. Bu yüzden, sevgimizi tekrar canlandırmak için Tanrı, korkunç ve iftira dolu sözler söyleyen kişiler yollar. Ve hâlâ yüreğimizde biraz sevgi varsa, ellerimizi kulaklarımıza götürüp, onları tıkarız.

Kendi yaşantımızda da, çağdaş toplumun yaşantısındaki aralıksız davetkâr çağrılar kulaklarımızda uğuldar ve bize inanç dolu Yahudi yaşamından uzaklaşmayı telkin eder. Ama eğer utanç duyup, modern sahte peygamberlere kulaklarımızı tıkar, kendi ideallerimizi ve değerlerimizi benimsersek, kuşkusuz Tanrımız için yeni bir sevgi dalgası, "bütün yüreklerimizi ve ruhlarımızı kaplayan ve çiçek gibi açan bir sevgi hissederiz."

İKİLEM

Bu kısımda bazı ikilemler ve sorular sunacağız. Bunları Şabat masasında ailece tartışma konusunun bir parçası yapabilirsiniz. Peraşa broşürünün sonunda bu soruya Yahudilik'in gözüyle verilebilecek bir cevabı bulabilirsiniz.

Bazen tam gece odama çekildikten sonra ev telefonum çalıyor. Acil bir şey olabileceği için, çağrıya cevap verme gereği duyuyorum. Ama bunu yaptığımda, çoğu insanın uykuya dalmış olabileceğini düşünmeyen bir gece kuşunun acil olmayan sıradan bir mesele hakkında aradığını öğrenince, içimi bir öfke kaplıyor. Yapılacak en doğru şey nedir?

DEVAR TORA

[Rabi Eli Mansour - www.dailyhalacha.com]

Ree peraşasında Tora şöyle demektedir: "Aser Teaser Et Kol Tevuat Zareha Ayotse Asade Şana Şana - Her yıl, ekiminin tarladan çıkan tüm mahsulünden [ikinci bir] maaser ayır" (Devarim 14:22). Tora bize tarlamızdaki ürünün yüzde onunu (Maaser) almamızı emreder. Talmud "Teaser - Maaser Ayır" ile "Titaşer - Zenginleş" sözcükleri arasındaki benzeşmeye dikkati çeker. Buna göre, Tora tsedaka verenlere maddi bir ödül söz vermektedir. "Aser Bişvil Şetitaşer - Maaser Ayır Ki Zenginleşesin". Başka bir deyişle, kişi parasının yüzde onunu tsedaka olarak verirse, bu ona zenginlik katacaktır.

Tsedaka veren bir kişinin kendi varlığını tükettiği düşünülebilir. Ama Tora tersini söylemektedir. Kişi verdiğinden çok daha fazlasını alacaktır. Hafets Hayim misallerinin birinde Tsedaka vermekten kaçınma kavramı üzerinde durur. Bir çiftçi pazar yerinde satmak üzere demetlerce ürün getirir. Bir alıcı bulunca birlikte demetleri saymaya başlarlar. Şaşırmamak için sayılan her bir demet karşılığında masaya bir bozukluk koymaktadırlar. Böylece işlemin sonunda paraları toplayıp toplamda kaç demet olduğunu öğreneceklerdir. Ancak kendini akıllı sanan çiftçi, alıcı başka tarafa baktığı zaman bozuklukların birkaçını cebine atmaktadır. Bu şekilde iyi bir kazanç elde edeceğini düşünmektedir. Cebine attığı her bir bozuklukla, alıcının toplam olarak ödeyeceği parada ciddi bir azalmaya neden olacağını ise düşünememektedir. Çalarak elde ettiği minik kazanç, malı için alacağı ödemeden çok daha düşüktür!

Hafets Hayim'in vermek istediği mesaj açıktır: Birçok insan Tsedaka vermekten kaçınarak para biriktirdiğini sanır. Vererek elde edilen kazancın masraftan çok daha fazla olduğunu fark etmez.

Genellikle yatırımı, kısa vadeli kazanç veya zararla ölçeriz. Ama akıllı bir finans elemanının kullandığı yöntem bu değildir. Diğer mitsvalar gibi, Tsedaka ile de, uzun vadeli bir kazanç elde etmek için kısa vadeli bir harcama yapmak çok daha akıllıca bir yatırım olacaktır. Tora bunu vurgulamaktadır. Maaser ayır ki zenginliğin artsın.

MİTSVA / UYGULAMA / MAase

[Rabi Şemuel Holstein - www.komemiut.org]

Mitsva: Ekmek yendikten sonra Birkat Amazon duasıyla Tanrı'ya şükranlarımızı sunmak Tora'nın "yap" şeklindeki emirlerinden biridir. Pasukta söylendiği gibi: "Yiyeceksin ve doyacaksın; ve Tanrın Aşem'i mübarek kılacaksın".

Uygulama: Tora'ya göre kişi, doyacağı miktarda ekmek yediği takdirde Birkat Amazon söylemekle yükümlüdür. Dolayısıyla Tora'ya göre bunun sabit bir miktarı yoktur, zira herkesin doyacağı miktar farklıdır. Ancak Hahamlarımız bu konuda sabit bir miktar belirlemişlerdir. Buna göre bir Kazayit (27 gr.) ekmek yiyen kişi Birkat Amazon söylemekle yükümlü hale gelir. Bu nedenle bir kişi az miktarda yemek yemişse bile, "Tora'nın emrini yerine getirmek için", doymasını sağlayacak kadar miktarı daha eklemesi yerinde olacaktır.

Birkat Amazon söylenirken ayakta durulmamalı veya dolaşılmamalı, oturulmalıdır. Beraha söylenirken ağızdan çıkarılan sözcüklere yoğunlaşılmalı, sözlerin kulaklar tarafından duyulacağı bir tonda okunmalıdır. Beraha sorasında başka bir şeyle meşgul olmamak gerekir. Doyacak kadar yemiş - dolayısıyla Tora'ya göre Birkat Amazon söylemekle yükümlü hale gelmiş - bir kişi, eğer Birkat Amazon'u söyleyip söylemediğini hatırlamıyorsa, tekrar söylemelidir.

Birkat Amazon, yemeğin yendiği yerde söylenmelidir. Bir kişi bilinçli olarak orayı terk etmişse, geri dönüp orada okumalıdır. Eğer konu aklından uçmuşsa ve kasıtsız olarak orayı terk etmişse, geri dönmenin gerekli olup olmadığı konusunda otoriteler arasında görüş ayrılığı vardır. Bu nedenle, eğer çok acil bir durum yoksa geri dönüp okumakta fayda vardır.

Otoriteler, Birkat Amazon'un "Arahman" listesini içeren kısmının çok üst düzeye sahip olduğunu yazmışlardır. Bu, Birkat Amazon'un mitsva kısmının hemen ardında yer aldığı için, burada dile getirilen isteklerin kabul edilme olasılığının daha yüksek olduğu vurgulanır. Bu nedenle bu kısım söylenirken özellikle konsantre olmak gerekir. Bir kişi bu kısmı bir başkasının ağzından duyuyorsa her Arahman'dan sonra "Amen" cevabını vermelidir. İsteyen kişi, buraya kendi özel isteklerini de ekleyebilir.

Maase: Bir keresinde bir yakını Rabi Şelomo Zalman Auerbach'a yaklaşarak, akşam yemeğinden sonra Birkat Amazon okuyup okumadığını hatırlamadığını söyledi. Rabi Şelomo Zalman bu adamı çok iyi tanıyordu. Ona geri dönüp söylemesine gerek olmadığı cevabını verdi.

Orada bulunan ve konuşmaya kulak misafiri olan bir kişi, Rav'ın önünde hayretini gizleyemedi. Zira Alaha'ya göre, Birkat Amazon söyleyip söylemediğini hatırlamayan kişi gidip tekrar söylemelidir.

Rabi Şelomo Zalman gülümseyerek cevap verdi: "Bu Alaha, yediğinden emin olan, ama beraha söylediğinden emin olmayan biri için doğru. Bu beyi ben oldukça iyi tanırım ve hiç şüphem yok ki, eğer beraha söylemiş olsaydı bunu mutlaka hatırlardı; çünkü daima büyük bir konsantrasyonla beraha söyler. Aynı şekilde hiç şüphem yok ki, eğer yemek yemiş olsaydı beraha söylemeyi unutmazdı, zira kendisi yiyecek için Tanrı'ya daima büyük bir sadakat ve şükran duyar. Dolayısıyla geriye bir tek seçenek kalıyor. Anlaşılan, öğrenimine o kadar daldı ki yemek yemeyi unuttu..." Daha sonra adamın evine uğradıklarında masanın karısının hazırladığı şekliyle olduğu gibi durduğunu gördüler...

İKİLEME CEVAP

[Rabi Mendel Weinbach / gatewaysonline.com]

Uykuya dalmak için insanların farklı yöntemleri olduğu için, herkesin, sizin uygun kabul ettiğiniz görüşe sahip olmasına imkân yoktur. Belki de telesekreterinize mesaj olarak bırakabileceğiniz bu not en iyi çözüm olacaktır:

"Eğer filanca saatten sonra ararsanız, cevap veremem, çünkü yatmış olurum. Eğer acil bir çağrı ise, bu mesaj bittiğinde lütfen tekrar arayın, o zaman cevap vermeye çalışırım. Yoksa lütfen yarına kadar bekleyin, filanca saatten itibaren sizinle konuşmaktan mutluluk duyacağım."

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Selihot Kuralları

1.             Roş Hodeş Elul'da Moşe Rabenu ikinci On Emir levhalarını almak için Sinay Dağı'na çıkmıştı. Orada 40 gün kaldıktan sonra 10 Tişri tarihinde inmişti. Bu günde Altın Buzağı günahı için halkın affedildiği müjdesi alınmıştı. Bu günler, dolayısıyla bizim için kutsal olup, Tanrı'ya yalvarma günleridir.

2.             Roş Hodeş Elul'dan Kipur gününe kadar (Şabat, Roş Hodeş ve Roş Aşana haricinde), gün doğmadan çok önce Selihot duası için kalkılır. Çünkü sabahın erken vakitleri, Tanrı'nın önünde merhamet ve istek saatleridir.

3.             Kipur gecesi haricinde, gece yarısından önce Selihot ve Vayaavor cümlesi söylenmez.

4.             Minyan yoksa, ne Vayaavor cümlesi, ne El Meleh parçası, ne de Rahamana parçasındaki Bedil Vayaavor sözleri söylenemez.

5.             Selihot'a başlamadan önce Birkot Aşahar (E-loay Neşama ile başlayan sabah duaları) söylemek yerinde olur. Çünkü bu berahalar söylenene kadar Tora'dan hiçbir Pasuk okunamaz.

Haftanın Sözü

[Rabi Avraam Yeoşua Heschel - "The Sabbath"]

Şabat'ın anlamı mekândan ziyade zamanı kutlamaktır... Şabat günü kendimizi zamanın kutsallığına ayarlamaya çalışırız... Ebediyet bir gün demektir.