Peraşa Özeti (Bereşit 37:1-40:23)

[www.chabad.org]

Yaakov, on iki oğluyla beraber Hevron'a yerleşir. En sevdiği oğlu 17 yaşındaki Yosef'tir. Kardeşleri, babalarının Yosef'e yönelik [örneğin Yaakov'un Yosef'e yaptığı çok renkli pelerin gibi] ayrıcalıklı davranışlarından dolayı, onu kıskanmaktadırlar. Yosef, gördüğü iki rüyayı kardeşlerine anlatır. Bu rüyalar onun gelecekte kardeşleri üzerinde hâkimiyet kuracağını kehanet etmektedir. Bu da kardeşlerinin ona karşı olan kıskançlıklarını ve nefretlerini arttırır.

Şimon ve Levi onu öldürmek için plan yaparlar, ama daha sonra gelip onu kurtarmayı planlayan Reuven onu bir çukura atmalarını önerir. Yosef çukurdayken, Yeuda'nın teklifiyle onu oradan geçmekte olan bir Yişmaeli kervanına satarlar. Kardeşleri, Yosef'in özel pelerinini keçi kanına bularlar ve sevgili oğlunun vahşi bir hayvan tarafından parçalandığına inandırmak için babalarına gösterirler.

Yeuda evlenir ve üç çocuğu olur.  En büyüğü olan Er genç ve çocuk sahibi olmadan ölür. Karısı Tamar, ikinci oğul Onan ile evlendirilir. Fakat Onan da Er'le aynı günahı işlemesi nedeniyle genç yaşta ölür. Yeuda üçüncü oğlu Şela'yı geliniyle evlendirmeye isteksizdir. Yeuda'nın ailesinden bir çocuk doğurmaya kararlı olan Tamar bir fahişe kılığına bürünür ve Yeuda'yı baştan çıkartır. Bir süre sonra Yeuda gelininin hamile olduğunu öğrenir ve zina yaptığı için öldürülmesini emreder. Ama Tamar ödeme karşılığında ona vermiş olduğu bazı kişisel eşyaları ortaya çıkartınca, Tamar'ın karnındaki çocuğun babasının kendisi olduğunu kabul eder. Tamar, Perets ve Zerah adı verilen ikiz oğlanlar doğurur. Perets, Kral David'in atasıdır.

Yosef Mısır'a götürülür ve Paro'nun (Firavun) bakanlarından Potifar'a satılır. Tanrı onun yaptığı her şeyi bereketli kılar ve kısa bir süre sonra efendisinin bütün mal varlığını yönetmekle görevlendirilir. Potifar'ın karısı bu yakışıklı ve karizma sahibi genç erkeği arzular; Yosef onun tekliflerini reddedince, kocasına İbrani kölesinin ona saldırmaya çalıştığını söyler ve Yosef'i hapse attırır. Yosef gardiyanlarının güvenini ve hayranlığını kazanır, böylece hapishane yönetiminde söz sahibi olacak bir konuma getirilir.

Yosef hapishanede Paro'ya karşı suç işledikleri için hapsedilen baş saki ve baş fırıncı ile tanışır. Her ikisi de huzursuz edici rüyalar görürler; Yosef bu rüyaları, üç gün içinde sakinin serbest kalacağı ve fırıncının da idam edileceği şeklinde yorumlar. Yosef, sakiden kendisi için Paro ile konuşmasını ister. Yosef'in yorumları gerçekleşir, ama saki Yosef'i tümüyle unutur ve onun için hiç bir şey yapmaz.

DEVAR TORA

[Rabi Moşe Pinchuk - www.torahmitzion.org]

Yeuda ve Tamar

Yeuda ile Tamar'ın başrolde olduğu olayın kahramanlarını buna neyin sevk ettiğini anlamak kolay değildir. Tüm kabilelerin lideri olan Yeuda, nasıl olur da, bu kadar çabuk bir sokak fahişesine teslim olabilmiştir? Ya Tamar? Yeuda'nın yüksek konumunun farkında biri olarak, gerçekten de onun kendi cazibesine kapılmasını mı umut etmişti?

Tamar'ın planlarının tamamen farklı olduğunu kabul etmemiz gerekir. Yeuda'nın kendisine bu şekilde yaklaşmasını kesinlikle bekliyor değildi. Ama beklemediği gerçekleşince bu durumdan faydalanmak istemiştir. Pasukların dikkatli bir incelemesi, Tamar'ın aslında bir fahişe kılığına girmeyi planlamadığını ortaya koyacaktır. Tora burada "Tamar fahişe kılığına girdi" demekte değildir. Kullanılan ifade "Vatehas Batsaif - Bir peçeyle örtündü"dür ve bunun bir başka örneği, Yitshak'ı gören Rivka'nın tevazula örtünmesidir.

Sforno'nun Tamar hakkındaki açıklamaları dikkat çekicidir. Buna göre, Tamar'ın tek istediği, Yeuda'yla matem giysisi olmayan bir giysi giyerken yüzleşmek ve üçüncü oğlu Şela ile ilgili ona verdiği sözü yerine getirmesini istemekti. Tora'nın kendisi Tamar'ın buna neden ihtiyaç duyduğunu söylemektedir: "Çünkü Şela büyümüş olmasına rağmen hâlâ onunla evlendirilmediğini görmüştü" (Bereşit 38:14). Tamar yüzünü örtmüş bir halde Yeuda'nın karşısına çıkmıştır. O fahişe kılığına girmiş değildir, ama Tora, onu Yeuda'nın fahişe sandığını söylemektedir: "Yeuda onu görünce onun bir fahişe olduğunu düşündü (Vayahşevea); çünkü yüzünü örtmüştü" (Bereşit 38:15). Burada kullanılan Vayahşevea sözcüğü, Tanah'ta sadece bir yerde daha geçmektedir. Peygamber Şemuel'in annesi Hana, bir çocuk sahibi olmak için dua ettiği sırada, Koen Gadol Eli de onun sarhoş olduğunu düşünmüştü (Vayahşevea). Anlaşıldığı üzere bu sözcük, Tanah'ta sadece bir erkeğin, bir kadının tavırlarını yanlış yorumladığı durumu belirtme amacını gütmektedir ve Yeuda için de durum budur.

Tamar'ın planı basitti: Timna'ya yolculuk eden Yeuda ile yüz yüze gelmek ve Şela hakkındaki talebini dile getirmek. Ama Yeuda onu gelini olarak tanıyamadığı ve onu bir fahişe sanıp arzu ettiği zaman, Tamar'ın planı yürümedi. O anda Tamar olayların beklenmedik şekilde değişmesine hızla tepki gösterdi ve Tora'da belirtildiği gibi hareket etti.

Tamar'ın Şela'dan istediği neydi ve bu beklenmedik durumda Şela'nın yerini Yeuda'nın alması neden işine gelmişti? Midraş Tamar'ın arzusunu açıklar: Tamar'ın, Yaakov'un ailesiyle kan bağı yoktu, ama Yeuda'nın oğlu ile evlenerek aileye girdiği zaman, Yahudiler'e ayrılan tarihî ve kurtarıcı rolde yer alma arzusu ile yanıp tutuşmaya başladı. Evlendiği iki kocası da günahları nedeniyle ölmüştü. Maşiah'ın kendi soyundan gelmesi için kimle evlenmeliydi? Bir parmak hesabı yaptı. Yaakov'un en büyük oğlu Reuven babasına karşı işlediği kabahat nedeniyle dışlanmıştı. Şimon ve Levi Şehem'deki şiddet olayları sonrasında geri plana itilmişti. Yaakov'un sevdiği karısı Yosef de  [bilindiği kadarıyla] ölmüştü. Dolayısıyla Maşiah'ın babası Yeuda olmalıydı. Ancak Yeuda başka bir kadınla evli olduğundan Tamar bu hedefi kaçırmış olabileceğini düşünmüştü. Bu nedenle oğullarına odaklandı. Er ve Onan'la evlenip iki kez dul kaldı. Sırada Şela vardı. Fakat Yeuda dul kalıp, hiç beklemediği bir anda kendisiyle birlikte olmak istediğini söyleyince Tamar bunun doğru bir fırsat olduğunu düşündü.

Tamar'ın planı başarıya ulaşmıştır. Bu birliktelikten Perets doğmuş, Rut kitabının sonunda açıklandığı üzere, onun soyundan David gelmiştir. Böylece Tamar, David'in soyunun başıdır - ve dolayısıyla Maşiah'ın annesidir.

5 Soru

Cevapları broşürün sonunda bulabilirsiniz.

1)      Yaakov sevgisini göstermek için Yosef'e ne verdi? Kardeşleri nasıl tepki verdiler?

2)      Yosef'in gördüğü ilk rüya neydi?

3)      Reuven'in gizli planı neydi ve nasıl bozuldu?

4)      Yosef'in Mısır'daki efendisinin adı neydi?

5)      Yosef fırıncının rüyasının ne olduğunu söyledi?

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Hanuka Alahaları

Genel

1.      25 Kislev günü (bu yıl 21 Aralık Pazar gecesi), sekiz günlük Hanuka bayramı başlar. Hanuka'da [Şabat günü hariç] her türlü iş yapılabilir, ancak bu günler sevinçli olduğu için oruç tutulmaz. Hanuka kandillerinin yandığı süre içinde kadınlar iş yapmamayı adet edinmişlerdir ve bu geleneği sürdürmelidirler. Erkeklerin böyle bir geleneği yoktur.

2.      Hanuka boyunca, bayramın gerektirdiği özel bir ziyafet verme zorunluluğu yoktur. Ancak bayram onuruna özel yemekler yemekte de sakınca yoktur. Bazı geleneklerde Hanuka'da peynir yemek vardır. Bunun sebebi, Yeudit adlı bir kadının, düşman kumandanına peynir yedirerek onu susatması, daha sonra içirdiği şarapla sarhoş etmesi ve ardından öldürmesiyle, zaferden kaptığı önemli paydır.

Hanukiya Kuralları

3.      Hanuka kandilleri için mum kullanılabilir. Ancak mucize zeytinyağı ile gerçekleştiği için pamuktan yapılmış fitiller (meças) ve zeytinyağı kullanmak daha makbuldur. Eğer zeytinyağı bulunamıyorsa başka yağ da kullanılabilir.

4.      Hanuka ışıkları için elektrik kullanılamaz. Rabi Şelomo Zalman, bir Hanuka ışığının dört farklı özelliği olması gerektiğini ifade eder : a) Bir yakıt kaynağı ve bir fitil b) Bet-Amikdaş'daki kandillere benzeyen gerçek bir alev. c) Tükenir yakıtlardan çıkan bir alev d) Yakış sırasında belirli bir yakıt miktarının varolması. Elektrik bu koşullardan hiçbirini yerine getirmez.

5.      Hanukiya normal bir insanın göz hizasında, kapının hemen girişinde  sola yerleştirilir. Böylece, odaya giren bir kişi sağında Mezuza, solunda ise Hanukiya'yı görecek, "her yönden mitsva ile çevrili" olacaktır. Diğer yandan, Hanuka'da asıl temel, gerçekleşen mucizenin herkese bildirilmesi olduğu için, [eğer binanın alt katlarında oturuluyorsa] pencere önüne, hatta cam bir muhafaza içinde balkona koymak tercih edilir.

6.      Hanukiya, yandığı sürece başka bir yere götürülemez. Ancak yarım saat dolmuşsa kandiller söndürülebilir ve Hanukiya taşınabilir.

7.      Hanukiya'nın yakılması herkes için bir mitsvadır. Kadınlar erkeklerin yükümlülüğünü yerine getirebilirler ve berahaları söyleyebilirler.

8.      Kandiller Hanukiya'nın [yakana göre] sağından başlayarak dizilmelidir.

Hanukiya'yı Yakma Kuralları

9.      Hanukiya'nın yakılışı sırasında tüm ev halkının bir arada olmasına dikkat edilmelidir.

10.  Eve yıldızlar çıktıktan çok sonra gelecek olan bir kişi için, eşi bu süre içinde yakar. Zira ilk yarım saat içinde yakmak tercih edilmelidir. Bu yüzden Hanuka geceleri eve erken gelmeye gayret edilmelidir.

11.  Hanukiya'nın yakılışından yarım saat öncesinden itibaren herhangi bir iş yapmaya başlanmamalıdır. Yemeğe oturulmaz; hatta Tora bile çalışılmaz.

12.  Hanukiya'nın en az yarım saat yanması gerekir. Mumlar buna göre seçilmeli, yağ da bu süre göz önünde tutularak koyulmalıdır.

13.  Hanukiya yakılışında, önce berahalar söylenir. Daha sonra konuşmadan ilk kandil yakılır ve "Anerot Alalu" söylenir. Beraha sadece, ilk kandili yakacak kişi tarafından söylenir; diğerleri de "Amen" şeklinde cevap verirler.

14.  Önce o geceye ait olan [yakana göre en soldaki] kandil, daha sonra sağa doğru sırayla diğer kandiller yakılır. En son da Şamaş[1] yakılır. Örnek olarak üçüncü gece kandiller [soldan itibaren] 3-2-1-Şamaş sırasıyla yakılır.

15.  Her gün Hanukiya (Şabat öncesi haricinde) yıldızlar çıktıktan sonra (bu yıl İstanbul saatiyle 17:11) yakılır. Arvit Hanukiya yakılışından önce söylenir. Yakma zamanı yıldızlar çıktıktan yarım saat sonrasına kadardır. Yine de bu süre içinde yakamamış bir kişi sabaha kadar yakabilir. Sabah olmuş ve yakılmamışsa, ertesi gün akşama kadar [fakat bu kez berahasız olarak] yakılır.

16.  Eğer tüm gece ve ertesi gün boyunca bir engel sebebiyle Hanukiya yakılmamışsa, ertesi gece herhangi bir değişiklik yapılmaz. Her gün kendisine ait sayıda kandil yakılır.

17.  Cuma akşamı, güneş batımından yirmi dakika önce (bu yıl 26 Aralık Cuma, İstanbul saatiyle saat 16:29'da) Şabat kandilleri yakılır. Hanukiya, Şabat kandillerinden "önce" yakılmalıdır. Bu durumda Cuma akşamı yakılan Hanukiya'nın mumları veya yağı, en az 70 dakika yanabilecek şekilde ayarlanmalıdır. Bu sayede kandiller yıldızlar çıktıktan sonra yarım saat süreyle yanabilirler.

18.  Şabat Çıkışı'nda (İstanbul geleneğine göre) önce Avdala yapılır, sonra Hanukiya yakılır. Ancak tersi yapılırsa bir hata yoktur.

19.  Hanukiya'nın kandillerinden yararlanılamaz. Kandillerden birini yakmak için bile diğerlerinden yararlanılamaz. Fakat elektrikler kesildiyse de gözleri kapatmaya elbette gerek yoktur. Yine de Hanukiya kandillerinden herhangi bir şekilde - örneğin bir şeyler okumak için - yararlanılmamalıdır.

20.  İlk yakma sırasında mitsva yerine getirilmiştir. Dolayısıyla her ne kadar başta, yarım saat sürmesi için gereken yapılmalıysa da, bu süre dolmadan önce kandiller sönerse, tekrar yakmaya gerek yoktur. Ancak mitsvayı tamamlamak isteyen, [Şabat gecesi haricinde] tekrar yakabilir; fakat beraha söylemez.

21.  Diğer yandan, yarım saat yanacak kadar yakıt başta yoksa, mitsva yerine getirilmemiş sayılır. Bu durum, kandiller yakıldıktan sonra fark edilirse, kandiller söndürülür, yarım saatlik yakıt ayarlanır ve baştan - berahasız olarak - yakılır.

22.  Beraha söylemeyi unutan ve kandilleri yakmaya başlayan bir kişi, Şamaş haricindeki tüm mumları yakmayı bitirmediği sürece berahaları söyleyebilir. Ancak, hepsi bitmiş ve sıra Şamaş'a gelmişse ya da Şamaş'ı da yakmışsa, "Leadlik Ner Hanuka" berahasını atlar, "Şeasa Nisim" (ve ilk geceyse "Şeeheyanu") berahasını söyler.

23.  İlk gece Şeeheyanu berahasını söylemeyi unutan ve bunu yarım saat geçtikten sonra hatırlayan biri, bu berahayı ikinci gece söyler. O zaman da unutursa, sekiz gün boyunca [sadece ilk kerede olmak kaydıyla] söyleyebilir. Ancak ilk gece yarım saat henüz geçmediyse hemen söyler.

24.  Berahayı söyledikten sonra yanlışlıkla ilk olarak Şamaş'ı yakan biri, tekrar beraha söylemez ve diğer kandilleri gereken sıraya göre yakar.

25.  Yanlışlıkla eksik sayıda kandil yakılmışsa, sayı tamamlanabilir. Ayrıca beraha söylenmez.

26.  Bir misafir, ev halkının yaktığı Hanukiya ile yükümlülüğünü yerine getirir. Odasında kendisi yakmak isterse, beraha söyleyemez.

27.  Uzun bir yolculuk yapan bir kişi de Hanukiya'yı yakmaya gayret etmelidir. Zira Hanuka kandillerini yakmak için sabit bir mekan gerekli değildir.

Sinagog'da Hanukiya

28.  Sinagog'da Hanukiya yakmak yaygın bir adettir. Ancak bununla yükümlülük yerine getirilemez ve eve gidildiğinde tekrar berahayla yakılmalıdır.

29.  Sinagog'da Hanukiya yakılırken hep beraber berahalar okunur. Ancak bunun için Minyan (on kişi) olması gerekir. Hanukiya'yı yakma konusunda kadınlar da yükümlü olduklarından, bu on kişinin bir bölümü kadınlardan oluşabilir.

30.  Anne ya da babasını kaybetmiş ve ilk oniki ay içinde olan biri, ilk gece Sinagog'daki Hanukiya'nın yakılışına katılmaz (Ama evinde yakmalıdır). Diğer günler ise katılabilir.

Hanuka Duaları

31.  Hanuka'nın ilk Arvit'inden itibaren Amida (Modim'den sonra) ve Birkat Amazon'da (Veal Akol'dan önce) "Al Anisim" ve "Bime Matatya" bölümleri okunur.

32.  Amida sırasında bu eklemeleri unutan biri, sıradaki berahanın içindeki Tanrı'nın İsmi'ni henüz söylemediyse, sadece "Modim Anahnu Lah" sözcüklerini söyler ve "Al Anisim"den başlayarak devam eder. Tanrı'nın İsmi'ni söylediyse geri dönmez. Yine de "E-lo-ay Netsor"dan sonra sadece "Modim Anahnu Lah" sözcüklerini söyleyip, ardından bu iki parçayı okuması iyidir.

33.  Birkat Amazon'da bu eklemeleri unutan biri, sıradaki beraha içindeki Tanrı'nın İsmi'ni henüz söylemediyse, geri dönüp okur ve devam eder. Tanrı'nın İsmi'ni söylediyse, "Arahman"ların arasında, "Arahman U Yaase İmanu Nisim Veniflaot Kemo Şeasa Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze" der ve "Bime Matatya" bölümünü okuduktan sonra devam eder.

34.  "Bime Matatya" içinde "Leşakeham Toratah Ulaaviram Mehuke Retsonah" denir. ("Leaşkeham Mitoratah" denmez).

35.  Hanuka'da Şahrit dualarında, "Odu L'AD... Kiru Bişmo" parçasının sonunda, yılın diğer günleri gibi "Aromimha"dan itibaren okunur ve "Mizmor Şir Hanukat Abayit Ledavid" pasuğu yaygın Sefarad geleneğine göre atlanır. Ancak İstanbul geleneğine göre bu pasuk da okunur.

36.  Hanuka'nın sekiz günü boyunca Şahrit duasında Alel tamamen okunur ve "Ligmor Et Aalel" berahası söylenir. Alel sırasında Kadiş, Keduşa ve berahalara cevap verilebilir. Ayrıca her gün Sefer-Tora çıkarılır ve bir parça okunur. Ardından "Mizmor Şir Hanukat Abayit Ledavid" parçası söylenir.

·         "El Gid Para El Pratikante" - Rabi Nisim Behar

·         "Sefer Yalkut Yosef" - Rabi Yitshak Yosef

5 CEVAP

1)      Üstünde birçok rengin bulunduğu güzel çizgili bir gömlek verdi. Kardeşler kıskandılar ve Yosef'ten nefret etmeye başladılar.

2)      Kardeşlerin tahıl demetleri Yosef'in tahıl demetleri önünde eğildiler.

3)      Kardeşler gittikleri zaman Yosef'i çukurdan çıkaracaktı, ama döndüğü zaman onu satmış olduklarını gördü.

4)      Potifar.

5)      Üç gün içinde Paro onu idam ettirecekti.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

Ağzınızı kapalı tutup aptal görünmek, onu açıp tüm şüpheleri gidermekten iyidir.

-- Mark Twain

[1] Şamaş: Hizmetkar. Hanuka kandillerine eşlik eden ve diğerlerinden farklı bir seviyede ayrı olarak bulunan yardımcı kandil.