Peraşa Özeti (Bereşit 32:4 - 36:43)

[www.ohr.org.il]

Evine yaklaşırken, Yaakov Esav'ı yatıştırmak için melek elçiler gönderir. Elçiler geri geldiklerinde Esav'ın 400 kişilik bir kuvvetle kendisini karşılamaya hazırlandığını bildirirler. Yaakov beraberindekileri iki kampa ayırır, yardım için Tanrı'ya dua eder ve Esav'ı yumuşatmak için hediyeler gönderir. O gece Yaakov yalnız kalır ve Esav'ın Meleği ile bir mücadeleye girişir. Yaakov mücadelede üstün gelse de, siyatik siniri zarar görür. (Tora bu sebeple, Kaşer bir hayvanın bile siyatik sinirinin yenmesini yasaklar.) Melek kendisine, gelecekteki isminin "Yisrael" olacağını bildirir. Bu isim, Yaakov'un hem bir insana (Lavan) hem de doğaüstü bir varlığa (melek) üstün geldiğini sembolize etmektedir. Yaakov ve Esav sonunda karşılaşırlar ve uzlaşırlar; ancak hala çekinmekte olan Yaakov, Esav'ın birlikte yaşama teklifini kabul etmez.

Kenaan'lı prenslerden Şehem, Yaakov'un kızı Dina'yı kaçırarak ona tecavüz eder. Daha sonra babası Hamor ile birlikte Yaakov'a gelerek, Dina ile evlenmesi karşılığında iki halkın birleşmesini teklif ederler. Yaakov'un oğulları anlaşmaya yanaşır görünerek, Şehem ve babasını aldatırlar - ancak şartları vardır; Şehem halkının tüm erkekleri Berit Mila [sünnet] olmalıdır. Şart kabul edilir. Sünnet oluşlarının en acılı zamanı olan üçüncü gününde, Dina'nın kardeşleri Şimon ve Levi şehre girerek, savunmasız kalan tüm erkekleri kılıçtan geçirirler. Çünkü şehir halkı Dina'nın dramına seyirci kalmıştır.

Tanrı Yaakov'dan Bet-El'e giderek burada bir Mizbeah [sunak] inşa etmesini ister. Annesi Rivka'nın sütannesi Devora ölür ve Bet-El yakınlarında gömülür. Tanrı tekrar Yaakov'la iletişim kurar, onu mübarek kılar ve ismini "Yisrael" olarak değiştirir. Yolculuk sırasında Rahel, Binyamin'i doğurur, ancak doğum sırasında ölür ve Bet-Lehem yolunda gömülür. Yaakov onun için bir anıt inşa eder. Yitshak 180 yaşında ölür ve oğulları tarafından gömülür. Peraşa, Esav'ın soy ağacı ile son bulur.

DEVAR TORA

[Rabi Berel Wein - www.torah.org]

Melekler ve Aracılar

Bu haftaki peraşada, Lavan'dan kurtulmayı yeni başaran Yaakov Avinu, erkek kardeşi ve amansız düşmanı Esav ile karşılaşmaya hazırlanır. Esav ile yüz yüze gelmeden önce, onunla anlaşmak için kendisine  "malahim" yollar. "Malahim" kelimesinin iki farklı anlamı vardır. Bir anlamı, aracılar, haberciler, yani Yaakov'un teklifini götürmek için görev almış özel ulaklar şeklindedir. Diğer bir anlamı ise, Tanrı tarafından yollanmış olan, kardeşi ile yer alacak olan karşılaşmada Yaakov'a yardımcı olacak melekler veya doğaüstü haberciler demektir. Raşi, açıklamalarında iki anlamın da mümkün olduğunu belirtir. Raşi bunu bu şekilde izah etmekle, söz konusu pasuğun farklı anlayış seviyelerinde, iki yorumun da doğru olduğunu bize öğretmektedir.

Burada verilmek istenen mesaj şudur: Yaakov'un üstünlük sağlaması için, Esav ile yer alacak olan karşılaşmanın hem insanî, hem de doğaüstü yardıma ihtiyacı vardır. Esav fiziksel, askeri ve kültürel açıdan, ayrıca zihnen yenmesi güç bir düşmandır. Onu yok saymak veya uzaklaşmasını dilemek mümkün değildir. Kendisi, Yaakov'un döneminden bugüne kadar bize eşlik etmiştir. Bazen bizim varlığımızı tehdit eder gibi görünür, bazense bize karşı daha yardımsever bir tavır alır gibidir. Buna rağmen, o her zaman oradadır, etrafımızda döner durur ve bizim din değiştirmemiz, başka dinlerle karışmamız veya fiziksel varlığımızın sona ermesiyle ilgili isteklerinden hiçbir zaman vazgeçmemiştir. Halen dikkatimizin büyük bir kısmını Yişmael çekerken, dünyamızda ve işlerimizde Esav'ın varlığının devam ettiğini inkâr etmek bir hata olur.

Yaakov'un stratejisi, kendini savunurken, malahim'in iki olası anlamını da kullanmaktır. Önce, Esav'a hediyeler ve zenginlikler sunarak onu yatıştırmak ve etrafında üretken bir Yaakov'u bulundurmanın onun için de yararlı olacağını ima etmek için kendini hazırlar. Aynı zamanda, dua ederek ve Tanrı'ya onu Esav'dan kurtarması için yakararak, kendini manevi açıdan güçlendirir. Ve son bir çare olarak, Esav ile kendi silahlarıyla, yani kılıcı ile savaşmaya hazırlanır.

Esav'a hediyeler ve Esav'a karşı savaşı içeren iki strateji de çaba, yetenek ve fedakârlık gerektirir. Malahim'in beşerî aracılar ve haberciler şeklindeki anlamını temsil ederler. Dua ve Esav'ın kötü emellerini engelleyen Tanrısal müdahaleye inancı içeren üçüncü strateji ise, Yaakov'un gönderdiği "Malahim"in, doğaüstü, Tanrısal yaratıklar şeklindeki anlamı doğrultusundadır. Esav ile cereyan eden karşılaşmanın uzun hikâyesinde, bizler her zaman "malahim"in iki olası anlamına güvenmişizdir. Bu yorumların hiçbiri tek başına Esav'ı yenmek için yeterli olmayacaktır. İnsanın çabası veya fedakârlığı olmadan, Tanrısal yardım sık sık göz ardı edilir veya küçümsenir. Ödül, yapılan işe göre tespit edilir. Fakat küçük ve abluka altındaki bir halkın bütün badireleri atlatmasını ve Esav'ın niyetlerini yenmesini hayal etmek düpedüz hayaldir. Tanrı'nın yardımı olmaksızın, millî evimizi kurmak için boş yere çaba harcarız. Böylece, Malahim'in iki yönlü anlamı, bu haftaki peraşada, bizim durumumuz ve kendimizle olan ilişkisi açısından önemlidir.

DEVAR TORA

[Rabi Ariel Asa - www.tfdixie.com]

İmkânsız Görev

1. Görev: Şehrinizdeki her vatandaşı, değerli bir sebep için, gönüllü olarak haftada bir saat ayırmaya ikna edin. [Bu görevi tanımlamak için aklınıza gelen ilk kelime "zorlayıcı" olsa gerektir.]

2. Görev: Şehrinizdeki her vatandaşı, özel bir hayırsever derneğine 1000 dolar bağış yapmaya ikna edin. [Yavaş yavaş içinizden, bunun oldukça zorlu bir engel olduğunu düşünmeye başlıyorsunuz.]

3. Görev: Şehrinizdeki her erkeği, gereksiz bir ameliyatı uyutulmadan olmaya ikna edin. [Artık bunun imkânsız bir görev olduğu sonucuna varıyorsunuz.]

Bu haftaki peraşada, Hamor'un oğlu Şehem, bütün bir şehrin erkeklerinin bir günde sünnet olmalarına ikna etmeyi başaran biri olarak tarif edilmektedir. Tüm şehri bu şekilde ikna etme gücünü nereden bulmuştur? Bunun cevabı onun irade gücünde yatar. Dina'nın erkek kardeşleri, Şehem'in Dina'yla evlenebilmesi için sünneti bir ön şart olarak ileri sürmüşlerdir. Şehem'in Dina için hissettiği şiddetli arzu öyle bir boyuta ulaşmıştır ki, onun coşkusu herkesin onun isteğine uymasına sebep olmuştur.

Bu peraşanın başında, Yaakov'un Esav'a yolladığı mesajında şu pasuğu okumaktayız: "İm Lavan Garti - Ben Lavan ile yaşadım". Tora'nın önde gelen açıklayıcı otoritesi Raşi, buradaki "Garti -Yaşadım" kelimesinin Tora'nın 613 emrini ifade eden Taryag sözcüğüyle aynı harflere sahip olduğuna değinir. Yaakov'un asıl mesajı şudur: "Ben Lavan ile yaşadım; buna rağmen 613 emri de yerine getirmeyi başardım ve onun kötü tavırlarını kendime örnek almadım." Yaakov kendisiyle övünen bir karaktere mi sahipti? 20. yüzyılın başlarında yaşamış önde gelen Tora otoritesi Hafets Hayim, Yaakov'un Tanrı'ya yönelik kendi hizmetini eleştirdiği açıklamasında bulunur. "Kötülük yapmaya o kadar istekli olan bir adamla yirmi sene yaşadım. Fakat onun bu coşkusunu Tanrı'ya hizmet ederken uygun bir şekilde nasıl kullanacağımı bir türlü öğrenemedim."

Tora'daki iki kötü adamın bize öğreteceği önemli dersler var. Lavan'dan, Tanrı'ya yönelik hizmetimizde güçlü ve şevkli olmayı öğreniriz. Şehem'den ise mitsvalar için kendi coşkumuzu arttırarak çevremizdekileri de aynı coşkuyla etkileyip aynısını yapmalarına vesile olmayı öğreniriz.

BİR MİtSVA

[Rabi Hayim Aşer Levene - www.torah .org]

Ebeveyne Saygı

Mitsva: Bir evlat anne ve babasını besleyerek, giydirerek, onlara en büyük saygıyı göstererek ve onlara hiçbir zaman karşı çıkmayarak onlara hürmet etmelidir. (Bkz. Şemot 20:12, Vayikra 19:3, Devarim 5:16).

Anneye babaya bütün ayrıntıları ile hürmet etmek müthiş bir iştir. Bu mitsvanın "zorun en zoru" olarak adlandırılması boş yere değildir (Midraş - Tanhuma, Ekev 2).

Şaşırtıcı olan şudur ki; Tora'da, Kibud Av Vaem (anne ve babayı onurlandırma) mitsvasına en derin bağlılığı ve gayreti ile tanınan kişi Esav'dır. Öyle ki, Rabi Şimon Ben Gamliel, Esav'ın babası Yitshak'a göstermiş olduğu saygının yüzde birini bile yerine getirmediğini itiraf etmiştir (Bereşit Raba 65).

Bunun aksine, Yaakov evinden 22 sene uzak kalmış ve ancak bu peraşada eve dönmüştür. Bu zaman zarfında, anne ve babasından uzak kaldığı, onlara bu mitsvanın gereklerini yerine getirmediği için, bunun karşılığında o da sevgili oğlu Yosef'ten 22 yıl uzak kalmıştır.

Bu mitsva On Emir'e dâhildir. Ancak burada şaşılacak olan şey, söz konusu mitsvanın, genel olarak Tanrı'ya yönelik sorumlulukları içeren sağdaki levhada yer almasıdır. Oysa bu mitsva "insana yönelik" sorumluluklardan biri olmalıdır. Bunun anlamı nedir? Ve Esav'ın bu mitsvaya olan güçlü eğilimi nedendir?

Anneye babaya saygı duymak, bir evladın, en azından ona yaşamı bağışladıkları için, büyüklerine karşı olan sonsuz minnetini ifade eder. İnsanın yaratılmasında üç ortaktan biri olan anne ve baba çocuğun bedenini, yani etini ve kanını sağlarlar; ama bedenin içine ruh unsurunu zerk eden Tanrı'dır (Talmud - Nida 31a).

Anne ve babaya saygı emri, Tora'nın başka bir yerine Şabat emri ile aynı pasuk içinde verilmektedir: "Anneniz ve babanızdan çekinmeli, Şabatlarım'ı korumalısınız". Bunun için iyi bir neden vardır. Anne ve babaya saygı gösterme emrine rağmen, onların sözünü dinleme şartı, bu ancak Tanrı'nın Sözü'yle uyum içindeyse geçerlidir. Böylece eğer bir anne ya da baba çocuğunun Şabat kurallarına [ya da Tora'nın herhangi bir emrine] uymamasını söylerse, çocuk ebeveyninin bu arzusuna itaat etmemelidir. Çünkü söz konusu emirden sadece o çocuk değil, ebeveyn de aynı şekilde sorumludur. Ve ebeveyn Tanrı'nın bir emrini ihlal etmeyi söylerse, ona durum tatlı dille izah edilmeli ve kesinlikle Tora'nın emri ihlal edilmemelidir.

Tanrısal ruh her zaman esastır; fiziksel beden ise ikinci plandadır. Bu yüzden, Ruhun Yaratıcısı (Tanrı), bedenin yaratılmasında katkıda bulunanlardan (anne baba) bariz bir şekilde daha üstündür.

Esas olan, insanın kendisini bedeni ile değil, ruhu ile - özü ile özdeşleştirmesidir. Ve bedenin ruha boyun eğmesi gerektiği gibi, aynı şekilde anneye babaya saygı da, her zaman ön planda olması gereken Tanrı'nın sözü ile uyum içinde olmasına dikkat ederek gösterilmelidir.

Esav'ın tehlikeli boyuttaki başarısızlığı burada yatar.

Esav'ın bu konudaki tavrı tartışmasız olarak bir örnek teşkil ediyordu. Ve Yaakov'un yüksek mertebesinde, ailesinden 22 sene boyunca uzak kaldığı için o da Yosef'in başına neler geldiğini bilmeden 22 sene acı çekmiştir. Buna rağmen Maaral, Esav'ın bu mitsvaya bu kadar önem vermesinin altında yatan sebebin hatalı olduğunu açıklar.

Esav tarafından büyük titizlikle gösterilen bu saygı, ona bedenini bağışlayan kişilere, yani anne ve babasına, özellikle de babasına karşı yoğunlaşmıştı. Ama bu talihsiz bir alışverişin neticesinde doğmuştur. Esav, trajik bir şekilde, Ruhunun Kaynağı olan Tanrı ile olan bütün muhtemel bağlantıyı koparmış, onun yerine, yaşam gücünü tamamen kendi bedeni ile özdeşleştirmiştir.

Bu, aynı zamanda, On Emir'in içine dâhil edilmek için yeteri kadar önemli olan anneye babaya saygı emrinin, neden "insanın Tanrı'ya yönelik sorumlulukları" ile ilgili kanunların yanına yerleştirildiğini izah eder. Kişi kendi yaratılışında anne ve babasının Tanrı ile sadece "ortak" olduklarını gözden kaçırmamalıdır. Başka bir deyişle kişi bedenini ruhundan üstün tutmamalıdır; çünkü ruh onun temel odak noktası olmaya devam etmelidir. Esav'ın kusuru, var olmanın kökeni olarak bedene aşırı önem vermesiydi.

Anne babaya saygı, Tanrı'ya saygı duymanın sadece bir adım gerisindedir. Fakat o bir atlama taşı olmalıdır. Tanrı'nın kanunlarına aykırı davranma pahasına ebeveyne saygı göstermek, mitsvanın altındaki temel fikri kavrayamamak anlamına gelir.

Her GÜn YAPILAN MİTSVALAR

[www.pirchei.com]

Alçakgönüllü Hareket

İnsan, dünyanın her tarafında, Tanrı'nın Kutsal Varlığı Şehina'nın her şeyin üstünde olduğunu hiçbir zaman aklından çıkarmamalıdır. Bu nedenle kişi tavır ve davranışlarında ağırbaşlı olmalı, yürürken fiyakalı bir hava takınmayarak üstünde Şehina'nın olduğunu daima aklında tutarak yürümelidir. Ancak bu, insanın iki büklüm yürümesi gerektiği anlamına gelmez. Rambam'ın söylediği gibi, gözleri hafif yere bakar şekilde, önemli bir konuyu düşünüyormuş gibi yürümeli, göğsünü gere gere kendisini önemli biriymiş gibi göstermekten kaçınmalıdır.

KAYNAKLARIMIZDAN - YAHUDİ TERBİYESİ

[Sefer Maase Avot]

Tevazua Övgü

• Rabi Akiva bir keresinde Büyük Rabi Nehunya'ya uzun yaşama nasıl hak kazandığını sorar. Rabi Nehunya ona şöyle cevap verir: "Hayatım boyunca hediyeler almadım ve gururumu savunmadım."
• Hahamlarımız aktarırlar. Bir keresinde toplum için dua etmek üzere bir Rav duayı yönetmiş, ancak Tanrı cevap vermemişti. Sonra duayı Rabi Akiva yönetti ve Tanrı buna cevap verdi. Sonra göksel bir ses çıkıp şöyle ilan etti: "Rabi Akiva, kendi gururuna düşkün olmadığı için duası kabul edildi".
• Mütevazı insan, günahkâr düşüncelerden korunur.
• Alçakgönüllü insan, Tanrı'ya gerçek inanca sahip olur. Böyle bir bağlılığa sahip kişi Tanrı tarafından en üst düzeyde sevilir. Tanrı'ya bağlı olmayan bir kişinin, Tora'nın sözlerine gereken değer vermediği bellidir. Bu tipteki bir bağlılık, Tanrı'nın günahları affetmesini sağlar.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Sinagog'un Kutsiyeti

1.      Sinagog kestirme olarak kullanılamaz. Bir kapısından girilip diğer kapısından çıkılamaz. Sinagoga, birini aramaya gelen bir kimse Tora'dan birkaç pasuk (cümle) okuduktan sonra dışarı çıkmalıdır.

2.      Yağmurdan veya güneşten korunmak için sinagoga girilemez.

3.      Sinagoga gelen bir insanın, elbiselerinin temiz, kafasının örtülü, ayaklarında da çorap ve ayakkabının olması gereklidir.

4.      Kutsal bir yer olduğu için duaların sinagogda yapılması şarttır. Bulunduğu şehirde sinagogu olan bir kimse, dualarını evinde yaparsa ona "kötü komşu" denir. Sinagogda bulunan kutsal eşyalar satılamaz. Ancak sinagog için satın alınması düşünülen şey, kutsiyet açısından, satılması düşünülen eşyadan daha üstünse, satış işi yapılabilir.

5.      Bet-Amikdaş'ta yakılan Menora'nın hatırasına, Sinagogda gece gündüz devamlı bir kandilin yanması gereklidir. Kutsiyetle ilgisi olmayan bir şey yakmak için bu kandilden faydalanılamaz.

Haftanın Sözü

[Zoar, Bereşit]

Fakirin duası, tüm engelleri aşar ve hızla Tanrı'nın Huzuru'na ulaşır.