"Yasal olanın ahlaklı olanla eşdeğer sayılmadığı durumlar"

Tora yasalarının büyük bir çoğunluğu çok spesifiktir. Kaybolmuş bir eşyanın sahibine iade edilmesi buyruğu (Devarim 22:3), erkek çocuğun sekizinci günde sünnet edilmesi emri (Bereşit 17:12) veya yalan yere şahitlik yasağı (Şemot 20:13) örneklerinde olduğu gibi.

Ancak bazı Tora yasaları daha genel bir şekilde ifade edilmiştir: "Tanrı'nın gözünde iyi ve doğru olanı yapacaksın" (Devarim 6:18). Yahudi geleneğinde bu mısra, özellikle yasaya çok titiz bir şekilde uymanın haksızlığa yol açabileceği durumlarda, insanı ahlaklı davranmaya yönlendirir.

Kitap sanayinin en önemli meslek dergilerinden "Publisher's Weekly" yazarlarından Thomas McCormack, yayımcı, acente ve yazarların yasal olmasına rağmen etik dışı addedilebilecek çeşitli davranışlarından bahseder. Örnek olarak: Yazarlar, kitaplarının perakende satış fiyatının yüzde 10 ile 15'i arasında bir pay elde ederler. Ancak bazı sözleşmelerde yayımcının eklediği bir madde ile, kitabın dükkanlarda yüzde 51 veya daha yüksek bir iskonto ile satılması durumunda yazarın payı yüzde 4.9'a düşer (yani yayımcının elde ettiğinin yüzde 10'u). McCormack'ın tanıdığı bazı örneklerde, kitabın iyi satıldığı durumlarda bile yayımcılar, sadece yazarın payını düşürmek ve kendi karlarını artırmak için, kitaba yüzde 51 iskonto yapılmasını teklif etmişlerdir.

McCormack diğer bir örnek aktarmaktadır: Bir yazar tamamlanmış kitabının metnini acentesine yollamıştır. Kitabın konusu ticari olarak çok ilgi çekici olsa da sunulan eser çok kötü kaleme alınmıştır. Acente farklı bir yazar bularak ondan kitap için mükkemmel bir teklif hazırlamasını sağlar ve bu teklif sayesinde bir yayımcıdan hatırı sayılır bir avans temin etmeyi başarır. Daha sonra ise yayımcıya kötü yazılmış orijinal metni gönderir.

Diğer bir örnek: Bir yayımcının aklında kitap haline getirilebilecek çok iyi bir fikir vardır. Bir acenteden ona iyi bir yazar bulmasını talep eder. Yazar bulunur ama ortaya çıkan eser iyi değildir. Yayımcı eseri reddeder. Bunun üzerine acente başka bir yazar kullanarak fikri farklı bir yayımcı vasıtasıyle pazarlamaya hakkı olduğunu ileri sürer.

Peki, bu insanlar bu tür davranışlarını nasıl haklı göstermektedirler? McCormack'a göre, çoğu insan yapmak istedikleri neyse onun doğru olduğuna kendilerini inandırmakta çok ustadırlar.

-"Ben sadece çalışanlarım çocuklarına ekmek götürebilsin diye işimi devam ettirmeye çalışıyorum."
-"Öncelikli sorumluluğum yazarıma yöneliktir, ben sadece onun için en iyi olanı yapmaya çalışıyorum."
-"Acentem bunun doğru olduğunu söyledi bana."

McCormack'ın üzülerek ifade ettiği gibi: "Ahlak dışı davrananlar kutsanmış gibidir, yaptıkları her şey mubahtır."

Yahudi yasa ve sağduyusu, yasal ve ahlaklı davranışların genelde (ama her zaman değil), eşit olduğunu kabul eder. "İyi ve doğru olanı yapacaksın," kuralı ile Tora'nın getirdiği yenilikle bize hatırlatılan ise şudur: Ahlak dışı olan, Tanrı'nın gözünde, her zaman için yanlıştır. ***